Op vrijdag 6 oktober ontsnapte de luchthaven van Asheville, North Carolina, aan een aanslag met geïmproviseerde explosieven. De feiten staan min of meer vast, maar de vraag is: waarom haalde dit het nieuws niet?
Om te beginnen: dit haalde het nieuws eigenlijk wél, zij het dan het lokale nieuws. De Citizen Times, de bescheiden krant van Asheville, toonde groeiende belangstelling. In een eerste bericht werd de tijdelijke ontruiming van de luchthaven gemeld nadat er een verdachte tas was gesignaleerd. Vervolgens maakte de krant gewag van een zoektocht naar een verdachte. En na de arrestatie en de voorleiding van die verdachte, Michael Estes (46), beschreef de krant de bokaal die gevuld was met onder meer nagels, kogels en vooral ammoniumnitraat. Behalve die bokaal bevatte de tas ook het ontstekingsmechanisme, dat bestond uit lucifers, twee plastic bekertjes met vloeibare brandstof en daaraan gekoppeld een wekker zonder bel, die om zes uur in de ochtend geruisloos zou aflopen. Zes uur is een druk moment voor de luchthaven van Asheville. De nagels en de kogels konden extra schade berokkenen.
De achtergelaten tas had wantrouwen gewekt. De luchthaven werd geëvacueerd. Om zeven uur, een uur nadat de explosie had kunnen plaatsvinden, contacteerde de luchthavenpolitie de luchthaven de FBI, die specialisten en honden stuurde. De honden detecteerden de explosieve materialen. De specialisten haalden het weliswaar primitieve maar potentieel gevaarlijke mechanisme uit mekaar.
‘Een oorlog uitvechten op Amerikaans grondgebied’
Op camerabeelden van de luchthaven was de man te zien die met de tas het gebouw binnenwandelde, even uit beeld verdween, en zonder tas weer in beeld verscheen. Hij had een muts op en was niet meteen herkenbaar. De dader had een andere tas achtergelaten in de buurt van de luchthaven. Daarin vonden speurders de bel die van de klok was verwijderd, en tape, die overeenstemde met de tape die gebruikt was om de plastic bekers aan de bokaal vast te maken. Men vond in die tweede tas ook nog kogels van het type dat in de bokaal was verwerkt. Via deze tweede tas, die recent was aangekocht, kwam de FBI na goed een dag bij de verdachte terecht.
Bij zijn voorleiding had Michael Estes de feiten grotendeels toegegeven. Hij had de tas met bokaal kort na middernacht in de luchthaven neergezet. Hij had de ingrediënten voor zijn bom gekocht in plaatselijke filialen van Walmart en Lowe’s – het kan haast niet makkelijker, en niet Amerikaanser. Hij gaf ook grif toe dat hij de wekker had gekoppeld aan een ontstekingsmechanisme, maar hij ontkende dat hij een explosie had willen veroorzaken. Hij had, zei hij, het alarm van de klok niet aangezet. Hij ‘maakte zich klaar’, verklaarde hij nog, ‘om een oorlog uit te vechten op Amerikaans grondgebied’. De bom vormde een onderdeel van zijn voorbereiding op die oorlog. Hij gaf voor zover bekend geen uitleg bij zijn uitspraak, maar in de VS wordt dit soort oorlogstaal vaak gebruikt door extreemrechtse, ‘patriottische’ milities, die zich desnoods met wapens willen verzetten tegen de in hun ogen buitenmaatse macht van hun eigen regering.
De Citizen Times heeft de voorbije dagen in een vierde artikel nog meer details toegevoegd over de verdachte, onder meer dat hij volgens gerechtsdocumenten native (Indiaans en/of Alaska native, nvdr.) zou zijn, wat zijn vader ontkent. De vader noemt hem ‘blank’ en ‘van Europese origine’.
Wat wel vaststaat: Michael Estes werd eerder dit jaar veroordeeld voor feiten die hij in 2015 heeft gepleegd. Hij werd eerst opgepakt en voorgeleid wegens inbraak en enkele weken laters wegens huisvredebreuk en geweldpleging tegen de bewoner met een mes en een bijl. Die bewoner liep daarbij onder meer verwondingen aan het gezicht en in de borststreek op.
Estes kwam vorige maand, op 28 september, vrij uit de gevangenis, nadat hij een week had vastgezeten. De korte opsluiting is een raadsel voor de Citizen Times, want de strafmaat bedroeg 21 maanden.
‘In dit geval? Nougatbollen!’
Dat alles viel te lezen in de plaatselijke krant. Maar waarom bleef het elders stil? vroeg online magazine The Intercept zich vorige week woensdag af – vijf dagen na de feiten. Shaun King, columnist van The Intercept met specialisatie in (on)gerechtigheid van het justitiesysteem, zag vooral één reden.
Je weet goed genoeg dat als Michael Estes een jonge moslim was – ja, als hij ook maar een moskee had bezocht in de afgelopen 25 jaar – dat Trump dan over hem zou tweeten
‘Het verhaal verspreidde zich niet razendsnel en Trump tweette er niet over, omdat de bom niet geplaatst werd door een migrant, of een moslim, of een Mexicaan’.
‘In tegenstelling tot de schutter in Las Vegas, Stephen Paddock, wiens motief nog altijd onduidelijk blijft, zegde Estes klaar en duidelijk dat zijn uiteindelijk doel was een oorlog op Amerikaans grondgebied dichterbij te brengen’.
‘Je weet goed genoeg dat als Estes een jonge moslim was – ja, als hij ook maar een moskee had bezocht in de afgelopen 25 jaar – dat Trump dan over hem zou tweeten en zou argumenteren hoe essentieel de moslimban is voor de veiligheid van de VS. Zijn politiefoto zou onontkoombaar zijn in de conservatieve media. De traditionele media zouden berichten over de heldenmoed van degenen die de aanslag verijdeld hebben. Mensen zouden praten en tweeten over de familie van de man, over zijn vrienden en netwerken – ze zouden zich afvragen waarom hij geradicaliseerd was, en of er veel anderen zijn als hij’.
‘In dit geval? Nougatbollen. We horen helemaal niets – bijna uitsluitend omdat de man die de geïmproviseerde explosieven neerzette wit was, net zoals degenen die mensen over de hele wereld vermoord en verminkt hebben. Zijn schuld begint en eindigt bij hem. Zijn daden werpen geen beschuldigend licht op zijn hele godsdienst, zijn politieke voorkeuren en ras’.
King pleitte er in zijn artikel niet voor dat er wél over deze zaak zou berichten worden, hij wilde alleen het onderscheid in behandeling in de verf zetten. Toch was dat het gevolg van zijn stuk: een aantal Amerikaanse en buitenlandse media hebben hun schade ingehaald en alsnog over het incident in Asheville bericht. Daarbij CBS News, The New York Daily News, The Independent en NPR.
Oceaan van nieuwsberichten
Op de website van NPR, de Amerikaanse openbare radio-omroep, somt Camila Flamiano Domonoske nog een aantal gevallen van mislukte aanslagen op, of in de kiem gesmoorde voorbereidingen tot een aanslag, waarover NPR zelf niet heeft bericht en die ook elders nagenoeg geen golfjes creëerden in de oceaan van nieuwsberichten. Ze komt dit jaar, naast de explosieven van Michael Estes, tot nog zeven gevallen, die doorgaans alleen de plaatselijke pers hebben gehaald.
Uit haar voorbeelden blijkt dat de zaken niet zo rechtlijnig (of scheef) zijn als King het in the Intercept voorstelde.
Bij de zeven onderbelichte pogingen of voorbereidingen tot een aanslag zijn er twee met een moslimlink. In een van die gevallen had een man van Pakistaanse herkomst bommateriaal achtergelaten in een hotelkamer in Denver. Op een spiegel in de hotelkamer had hij ‘explosieven’ geschreven. Rechtse websites, Breitbart op kop, hadden erover bericht, maar verder niks, schrijft Domonoske.
In enkele gevallen die ze citeert, was er een mogelijke, maar onbewezen link met extreemrechts gedachtegoed.
Er is geen gemeenschappelijke noemer in haar voorbeelden, behalve dat de aanslagen of voorbereidingen op niets uitdraaiden. Als er al een bom was afgegaan, was daar niemand bij verwond. Enkele van haar voorbeelden – bijvoorbeeld een man die warenhuisketen Target probeerde te chanteren met bommen – zouden in nieuwsarme tijden misschien wel het nationale nieuws gehaald hebben.
En de nieuwscyclus speelde misschien ook mee in het geval van Asheville en Michael Estes: diens explosieven werden ontdekt in een drukke nieuwsweek, met massale berichtgeving over de (echt voltrokken) aanslag in Las Vegas, met natuurrampen die tegen mekaar opboksten en met een president die altijd de belangstelling probeert te monopoliseren.
Blanke ‘lone wolf’ versus georganiseerde moslim
Maar heeft Shaun King een punt? Zeker, al heeft hij misschien het verkeerde voorbeeld uitgekozen.
Extreemrechtse terreuraanslagen zijn talrijker in de VS dan aanslagen vanuit moslimextremisme. Een tijdlang was het aantal slachtoffers dat er viel bij die extreemrechtse aanslagen ook groter (als je begint te tellen na 11 september 2011), maar vorig jaar sloeg de balans weer in de andere richting door na de aanslag in de nachtclub Pulse in Orlando.
Maar los van die lugubere balansoefening: je zou op basis van algemene berichtgeving niet weten dat het om vergelijkbare aantallen gaat want er is zeker meer aandacht voor geweld vanuit moslimextremisme.
Recent onderzoek aan deGeorgia State University toont volgens projectleidster Erin Kearns aan dat een moslim-dader in de media 4,5 keer meer aandacht krijgt dan een niet-moslim.
En er gelden zeker nog andere punten van onderscheid. Extreemrechtse aanslagen worden al gauw begaan door ‘lone wolves’, daar waar bij moslimaanslagen een organisatie wordt vermoed. Die ‘lone wolves’ worden ook vaker gerelativeerd met mentale problemen. ‘Witte’ extremisten zijn vaker gek en eenzelvig, moslimextremisten worden verondersteld georganiseerd te zijn.
Er is veel meer terughoudendheid om van terrorisme te spreken in het geval van extreemrechts geweld, daar waar dat bij geweld van extremistische moslims bijna volautomatisch gebeurt. Je kon na de aanslag van Dylann Roof, de man die 9 mensen doodschoot in een zwarte kerk in Charleston, South Carolina, overigens verstandige witte mensen, in eerbiedwaardige persorganen als The Washington Post, ervoor zien pleiten om dat geen terrorisme te noemen (omdat hij zelf had geambieerd om een terreurdaad te stellen, die de rassenoorlog op gang zou brengen, en men wilde hem niet die voldoening geven). Bij moslimterrorisme is dergelijk voorbehoud zelden tot nooit te horen.
Maar het plaatje is niet altijd zo duidelijk. Omar Mateen, de schutter met Afghaanse roots die in de holebiclub Pulse in Orlando 49 mensen doodschoot, handelde voor zover we weten alleen. Hij was net als Roof wellicht grotendeels in zijn eentje geradicaliseerd, via websites. En het feit dat hij met zijn eigen seksualiteit in de knoop lag alvorens hij een holebiclub viseerde, werd zeker aangevoerd als potentiële verklaring voor de terreurdaad. In zijn geval werd meer psychosociale duiding gegeven dan in het geval van Roof.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
