Oekraïens president Zelensky had het zaterdagnacht over 2.000 vierkante kilometer land dat zijn leger heroverd heeft sinds het begin van september. Volgens een VS-onderzoeksinstituut gaat het zelfs om 2.500 vierkante kilometer, vooral in het noordoosten van het land. Waarom zo snel zoveel winst voor Oekraïne?
In de Amerikaanse pers wordt, onder meer op basis van Oekraïense bronnen, enige voorzichtigheid aan de dag gelegd. Twee maanden geleden boekte het Russisch leger nog terreinwinst. Rusland bezet nog altijd een vijfde van het Oekraïens grondgebied. De door de Oekraïners bevrijde gebieden liggen onder vuur. Onder meer de door Oekraïne gecontroleerde stad Charkiv werd vrijdag beschoten.
De Oekraïense minister van Defensie Oleksii Reznikov zei zaterdag in Kiev dat het veel te vroeg is om victorie te kraaien: ‘Een teken van overwinning zal voor mij zijn dat ik in Charkiv een vliegtuig kan nemen en landen in Marioepol’. Dat vliegtuig is er nog lang niet.
Maar dat alles neemt niet weg dat het Oekraïens leger vooral in het noordoosten van het land, in de directe omgeving van de stad Charkiv, opvallende terreinwinst heeft geboekt. President Zelensky had het vrijdag over dertig nederzettingen die heroverd zouden zijn. Er geldt een mediastop voor de Oekraïense offensieven, maar soldaten maken filmpjes van de heroverde nederzettingen en steden, met juichende bewoners. Ze documenteren ook de vernielingen die ze aantreffen. In sommige gevallen lijken de nederzettingen zonder slag of stoot te vallen. In andere gevallen is er sprake van hevige gevechten en tonen de opnames Russische doden.
Vrijdag had het Russisch leger nog aangekondigd dat het versterkingen naar de regio zou sturen. Een dag later was daar geen sprake meer van. Integendeel, ineens trokken Russische troepen zich terug. Het Russisch leger beweerde dat er een hergroepering richting Donetsk aan de gang was ‘om de doeleinden van de speciale militaire operatie te kunnen realiseren’. ‘Speciale militaire operatie’ is de aanduiding die de Russische autoriteiten gebruiken voor hun oorlog in Oekraïne.
‘Een grote nederlaag’
Pro-invasiebloggers zijn niet gediend van de uitleg van hun legerleiding. Ze verwijzen naar de tactische nadelen inzake bevoorradingslijnen en strategische spoorknooppunten die de Oekraïense terreinwinst meebrengen. Igor Girkin, een voormalige leider van een separatistische militie, noemde wat gebeurt volgens The Washington Post op Telegram ‘een grote nederlaag’.
Verloren de Russen bij herovering veel soldaten en veel materiaal, of gebeurt de aftocht georganiseerd?
De Russische versie minimaliseert de schade in eigen rangen en maximaliseert de orde. Er zijn echter (Oekraïense) berichten over Russische soldaten die hun uniformen achterlieten en die vermomd als burger naar Rusland proberen te vluchten. Er worden foto’s en filmpjes gedeeld van vernield of nog functionerend maar achtergelaten Russisch materiaal. Er zijn (Oekraïense en Amerikaanse) bronnen die stellen dat de Russische troepen totaal verrast waren door het Oekraïens offensief in het noordoosten, en overrompeld werden. Het Oekraïens leger kon met afweergeschut Russische luchtsteun afhouden, kon met westerse precisiewapens Russische munitievoorraden vernielen, en had een logistiek voordeel aan de grond, onder meer inzake tanks.
Fake offensief?
Waarom verloren de Russen zo snel zoveel terrein?
De frontlijn is 2.400 kilometer lang. De Russische verdediging van die lijn in het noordoosten was dun bezet, misschien nog dunner sinds Oekraïne een offensief heeft ingezet in het zuiden van het land, aan de door Rusland bezette stad Cherson, en de Russen extra troepen naar het zuiden moesten overhevelen. De Russen waren in de minderheid, en bliezen uiteindelijk de aftocht.
Het gaat zover dat sommige waarnemers zich afvragen of dat zuidelijk offensief geen Oekraïense list was om elders een prijs te kunnen winnen. In de loop van de voorbije week bracht The Washington Post verslag uit van gewonden aan dat zuidelijk front, met de boodschap dat moeizame en al bij al geringe winst er gepaard gaat met grote verliezen bij de Oekraïense troepen. Grote verliezen in eigen rangen laten vermoeden dat dat zuidelijk offensief geen afleidingsmaneuver is, of toch niet alleen maar een afleidingsmaneuver.
Michael Kofman, directeur Russische studies aan het militair onderzoekscentrum CNA, stelde zaterdag in een podcast dat het zuidelijk offensief voor hem geen fake offensief is. ‘Oekraïne heeft voldoende troepen voor twee offensieven.’
Oekraïne is nu voor hem in het voordeel qua troepenbezetting. Het Oekraïens leger kan troepen aflossen, de Russen niet, of veel minder. Kofman ziet ook een blunderende informatieverwerving aan Russische kant. Ze waren in het ongewisse over het op til zijnde Oekraïense offensief in het noordoosten. Ze waren onvoorbereid.
Er zijn geen goede redenen voor Rusland om aan te nemen dat het meer kan bereiken in Oekraïne dan wat het al heeft.
Op de vraag of Rusland de capaciteit heeft om snel terug te slaan, gaf Kofman geen antwoord: hij weet het niet.
Een andere Amerikaanse militaire analist, Rob Lee, verbonden aan Foreign Policy Research Institute, noemde de terugwinst van land in een gesprek met The Washington Post ‘een belangwekkende gebeurtenis. Het betekent echter niet dat Rusland binnenkort uit Oekraïne zal verdreven worden. Maar het blijft zijn lessen niet leren, het blijft fundamentele dingen fout doen’.
Op middellange termijn is Oekraïne nu iets in het voordeel, vindt hij, het momentum is aan de kant van Oekraïne. ‘Voor Rusland worden de dingen alleen maar slechter. Dit veroorzaakt problemen voor het moreel van de troepen. Er zijn geen goede redenen voor Rusland om aan te nemen dat het meer kan bereiken in Oekraïne dan wat het al heeft’.
In afwachting van duidelijkheid over de militaire situatie is er al duidelijkheid over de menselijke ellende. Burgemeester Marchenko van de heroverde stad Izjoem legde aan The New York Times uit dat zijn stad nog 12.000 van de ooit 100.000 bewoners overhoudt. De rest is gevlucht. Hij hoopt dat zijn bewoners zullen terugkeren, maar in zijn stad, zegt hij, ‘is geen enkele woonst niet beschadigd’. Verwarming is het grootste probleem. ‘Ik betwijfel of dat in orde komt voor de winter’.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
