Waarom een cordon sanitaire tegen de PVV van Wilders geen goed idee is

‘De doelstelling van het cordon sanitaire heeft, formeel gezien, in Vlaanderen gewerkt. Het Vlaams Blok/Belang heeft nooit, op geen enkel niveau, bestuurd. Maar zijn we dan al vergeten dat het bij momenten maar een haar heeft gescheeld? Die stunt herhalen in één van onze buurlanden lijkt mij absoluut geen optie’, stelt Alexander Casier, Politiek Secretaris LVSV Brussel.

In alle (meestal terechte) verontwaardiging rond de recente uitspraken van PVV-voorman Geert Wilders, kon de oproep tot een schutkring rond de partij natuurlijk niet ontbreken. En zelfs vanuit Vlaanderen wordt die mogelijkheid gesteund. In een recent opiniestuk in De Morgen bepleitte Yves Desmet dat ‘het cordon sanitaire hier zijn nut heeft bewezen’, en dat men ook in Nederland maar eens moet gaan nadenken over een collectieve en systematische weigering tot onderhandelen of besturen met Geert Wilders en zijn PVV.

Laat mij eerst en vooral verduidelijken: ik heb, net zoals het gros van de Vlamingen, geen affiniteit met radicaal-rechtse ideeën. Daar verbind ik echter niet de conclusie aan dat het cordon sanitaire tegen het Vlaams Blok/Belang een geslaagde strategie is geweest.

Vanzelfsprekend staat het elke politieke partij vrij om samenwerking te weigeren met een andere partij. De essentie van het cordon sanitaire daarentegen, was een schriftelijke verklaring, in de vorm van een resolutie, uit november 1992, waarin de Vlaamse partijen van dat moment de afspraak maakten om nooit een bestuursakkoord af te sluiten (op geen enkel niveau) met het toenmalige Vlaams Blok. Voor een klein percentage van de bevolking was er natuurlijk niet méér nodig om voor altijd Vlaams Blok/Vlaams Belang te stemmen, ongeacht wat er in het partijprogramma staat.

Louter afgaand op het resultaat, is het cordon inderdaad geslaagd. Nooit is er ergens een bestuursakkoord afgesloten met het Vlaams Blok/Belang (op een paar lokale afspraken voor een postje in de OCMW-raad of andere bestuursraden na), en naar alle verwachtingen zal die mogelijkheid ook nooit meer ter sprake komen.

In het anderhalf decennium tussen de inwerkingtreding van het cordon sanitaire en de federale verkiezingen van 2007, hebben de bestuurlijke uitsluiting en andere factoren de partij echter geen electorale windeieren gelegd.

Als gevolg van wijzigingen aan de antiracismewet, begin 2003 (het doel heiligt dan maar de middelen, waarschijnlijk), konden drie vzw’s van het Vlaams Blok uiteindelijk worden veroordeeld, in het voorjaar van 2004. Het gevolg was even tragisch als ironisch: bij de Vlaamse parlementsverkiezingen in juni dat jaar stemde bijna één op vier Vlamingen Vlaams Blok. Ongetwijfeld heeft de publiciteit rond het proces en de – hoe je het ook draait of keert – discutabele, juridische gang van zaken de partij toen enkele honderdduizenden stemmen opgeleverd. Blijkbaar gingen heel wat Vlamingen akkoord met de stelling van professor Matthias Storme, die na het proces zei dat ‘elke rechtgeaarde democraat nu eigenlijk Vlaams Blok moet stemmen’. Dat de grootste, afzonderlijke partij in het Vlaams Parlement moest worden uitgesloten van regeringsonderhandelingen, was eigenlijk al een nederlaag op zich voor het cordon sanitaire, dat in werking was getreden toen het VB nog maar een 10%-partij was.

De gemeenteraadsverkiezingen van 2006 bleken het ‘nu of nooit’-moment voor het Vlaams Belang. In een behoorlijk aantal gemeenten en Antwerpse districten werd de partij de grootste. In Hoboken behaalde de partij 41% van de stemmen, wat haar, door de telmethode Imperiali, tien van de 21 zetels opleverde. Met een paar honderd stemmen méér had het Vlaams Belang het district Hoboken gewoon alleen mogen besturen. Enkel formeel kon er nog over een ‘overwinning’ van het cordon sanitaire worden gesproken, een hoogdag voor de democratie kon het allemaal bezwaarlijk nog worden genoemd.

Ontegensprekelijk is het cordon sanitaire, als strategie, mee de oorzaak geweest van de omvorming van een 10%-partij tot een politieke formatie die een tijdlang de grootste van Vlaanderen was, en slechts op een haar na kon worden geweerd uit enkele lokale besturen. Je kan je bijna afvragen of het radicaal negeren van de partij (niet noodzakelijk door de media, maar door de andere partijen) geen betere politieke strategie zou zijn geweest (of, God beware ons, een rechtsere Belgische regering zonder de PS, die sinds vóór mijn geboorte onafgebroken regeert, en al decennialang een dankbare schietschijf is voor het Vlaams Blok/Belang).

Zelfs Wilders’ ergste vijand kan op zijn of haar beide oren slapen: geen enkele relevante, Nederlandse partij zal een samenwerking met de PVV zien zitten na de volgende Tweede Kamerverkiezingen, normaal gepland voor het voorjaar van 2017. Dat nu bevestigen in een gezamenlijke , schriftelijke overeenkomst, lijkt mij een heel slecht idee.

Het argument dat minder mensen op een partij zullen stemmen als ze weten dat die partij toch niet mag of zal deelnemen aan de macht, heeft gedurende anderhalf decennium net het tegengestelde effect teweeggebracht in Vlaanderen. En dat voorbeeld zou Nederland moeten volgen?

Het zou er gemakkelijk toe kunnen leiden dat de PVV, die volgens alle relevante peilingen momenteel de grootste partij zou zijn bij nieuwe parlementsverkiezingen, zéker de grootste zal worden. Het waarschijnlijke resultaat laat zich al raden: dan moeten de andere partijen met vier of vijf een instabiele regering vormen die vier jaar lang amper doortastende beslissingen kan nemen. Als de PVV dan nog eens vijftien jaar blijft doorgroeien, zoals het Vlaams Blok bij ons heeft gedaan na de inwerkingtreding van het cordon, ziet het er al helemaal somber uit voor de Nederlandse politiek.

De doelstellingen van het cordon sanitaire naar Vlaams model zijn, formeel gezien, bereikt. Het Vlaams Blok/Belang heeft nooit, op geen enkel niveau, bestuurd. Maar zijn we dan echt al vergeten dat het bij momenten maar een haar heeft gescheeld? Die stunt herhalen in één van onze buurlanden lijkt mij absoluut geen optie.

Alexander Casier

Politiek Secretaris LVSV Brussel