‘Waarom de toespraak van Netanyahu het regime in Iran goed uitkomt’

De Israëlische premier Benjamin Netanyahu vertrouwt Iran nog altijd voor geen haar, zo heeft hij nog eens duidelijk gemaakt in zijn gecontesteerde toespraak voor het Amerikaanse Congres. ‘Maar zijn harde retoriek speelt het regime in Teheran volgens mij net in de kaart,’ zegt de Nederlands-Iraanse politiek analist Damon Golriz.

Damon Golriz heeft de toespraak van Benjamin Netanyahu live bekeken, zo vertelt hij aan Knack.be, ‘omdat het een belangrijke gebeurtenis is in de onderhandelingen over het kernprogramma van Iran.’

In de Iraanse pers vallen hem twee dingen op: ‘In Iran zelf heeft de machtige Revolutionaire Garde delen van de toespraak integraal gepubliceerd en die aandacht is opmerkelijk. In de buitenlandse media van de Iraanse diaspora is er een strekking die de toespraak van Netanyahu desastreus voor de onderhandelingen vindt, maar een andere strekking die ze net toejuicht omdat een en ander bewijst dat er een betere deal mogelijk is met Iran, vooral dan op het gebied van de mensenrechten in het land.’

Knack.be: Welke indruk heeft de toespraak op u gemaakt?

Golriz: ‘Ik vond hem realistischer dan verwacht en welbedachter dan zijn beruchte speech met de tekening van een bom op de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties in 2012. Het is duidelijk dat Netanyahu goed heeft nagedacht over hoe hij indruk op het Congres kon maken en zijn politieke achterban kon aanspreken. Soms had hij gelijk, soms niet. Dat hij Iran gevaarlijker acht dan Islamitische Staat, Hezbollah en Hamas is politieke retoriek en voor eigen belang (met de verkiezingen in Israël in het vooruitzicht, nvdr.). Wat hij wel goed heeft verwoord, is dat het alternatief voor een akkoord met Iran niet per definitie oorlog is en dat Teheran meer dan Washington de onderhandelingen nodig heeft. Meer druk op Iran zal de onderhandelingen niet noodzakelijk doen falen. Teheran heeft een deal het meest nodig.’

Knack.be: Netanyahu zegt dat de steun van Iran aan de strijd tegen IS niets betekent voor de relaties met de VS. ‘Deze vijand van jullie vijand is ook jullie vijand’, zei hij.

Golriz: ‘Het doet me denken aan de bekende uitspraak van wijlen Winston Churchill, namelijk dat vrienden en vijanden in de politiek niet bestaan, belangen wel. Netanyahu gebruikt die retoriek voor zijn achterban, maar in het verleden heeft Israël wel wapens geleverd aan Iran in de oorlog tegen Irak. Toen was de vijand van hun vijand dus wel hun vriend. Er valt ook een belangrijk onderscheid te maken tussen de Iraanse bevolking en de Iraanse regering. Die laatste moet eigenlijk altijd anti-Amerika zijn, het is de zuurstof voor het regime. Net zoals dat voor de Israëlische anti-Iranhouding geldt. Maar de bevolking is wel voor een groot deel pro-Westers, niet alleen op materialistisch vlak, maar ook filosofisch. Zij willen meer vrijheid en een leven dat meer lijkt op het Westen dan op het levensbeeld van de ayatollahs. Dat is niet mijn mening, maar blijkt uit veel onderzoeken.’

Knack.be: Eind maart is er een nieuwe deadline voor de onderhandelingen tussen Iran enerzijds en de vijf permanente leden van de VN-Veiligheidsraad plus Duitsland anderzijds. Hoe ziet u het evolueren?

Golriz: ‘De berichten van de afgelopen weken lijken wel op een orkest van optimisme, beide partijen zouden dicht bij een akkoord staan, maar ik betwijfel dat eerlijk gezegd. Ik geloof alvast dat de toespraak van Netanyahu het regime in Teheran goed uitkomt. Als er geen akkoord uit de bus komt, dan kan Iran immers met beschuldigende vinger naar het Amerikaanse Congres en Netanyahu wijzen, maar tegelijk de komende twee jaar met de regering-Obama blijven praten. Tegen Rusland en China (die mee rond de tafel zitten, nvdr.) kunnen ze dan zeggen: ‘Wij wilden wel’. Op die manier kan Iran tijd kopen. Ik vraag me vooral af wat de factor-Khamenei zal zijn. De ayatollah is de opperste leider van Iran maar sukkelt met prostaatkanker en zou nog maar een tweetal jaren te leven hebben. Wil hij herinnerd worden als de man die het akkoord ondertekende of wil hij er zijn stempel niet meer op drukken? De politieke erfenis van zowel Obama als Khamenei spelen een hele belangrijke rol’.