Washington heeft nog een week om een desastreuze schuldencrisis te voorkomen. Spijtig genoeg is het Amerikaanse politieke systeem niet berekend op een minderheid van fanatici die de tactiek van de verbrande aarde toepassen.
De Amerikaanse government shutdown is een dikke week oud en een uitweg is niet in zicht. We zijn ondertussen ook nog maar een week verwijderd van 17 oktober, de dag waarop de Amerikaanse staatsschuld haar wettelijke limiet – het zogenaamde schuldplafond – bereikt. Daarover is nog niet eens behoorlijk onderhandeld in Washington.
De rode waarschuwingslampjes gaan overal steeds nadrukkelijker knipperen. De economen waarschuwen: als de VS het schuldplafond niet verhoogt en dus in staat van wanbetaling gaat op zijn overheidsobligaties, kan er een schuldencrisis uitbreken die de haperende terreinwinst die de wereldeconomie geboekt heeft sinds 2008 zo weer uitwist. Zoals collega Johan Van Overtveldt aangaf: als Washington niet snel bij zijn zinnen komt, staan we met zijn alleen weer terug bij af.
Op leven en dood
Een ommekeer te elfder ure is niet uit te sluiten, maar niemand moet er teveel op rekenen dat de ratio uiteindelijk toch wel weer zal zegevieren. Met hun onhaalbare eis dat president Barack Obama zijn ziektewet zou afzweren, hebben de Republikeinen een crisis uitgelokt zonder ontsnappingsroute.
Bijgevolg gaan we met plankgas op de muur af. Over Obamacare gaat het ondertussen al niet meer. Om het voorkomen van gezichtsverlies des te meer. John Boehner, de Republikeinse voorzitter van het Huis van Afgevaardigden, stelde dat hij niet van een “onvoorwaardelijke overgave” wil horen.
“We moeten hier iets uithalen”, zei de Republikeinse Congresman Marlin Stutzman uit Indiana, “En ik weet niet eens wat dat is.”
Tegen alle waarschuwingen van de economen in, praten de Republikeinse Tea Party-leden zichzelf ondertussen alweer aan dat het schuldplafond helemaal geen probleem is. “Allemaal bangmakerij van Obama”, hoor je ze zeggen. “Als het erop aan komt, herschikken we de betalingen wel een beetje.”
Dat dat alleen al technisch onmogelijk is, doet er niet toe. Je hebt hier namelijk te maken met ideologische fanatici die alleen horen wat ze zelf willen. Die storen zich niet aan de realiteit. Het gaat hier tenslotte om lui die ook geloven dat je met meer vuurwapens minder vuurwapengeweld krijgt en dat de mens zesduizend jaar geleden samen met de dinosaurussen op de pas door de Heer geschapen aarde rondliep. Dan weet je het wel.
En toch staan die lui – een stuk of veertig scherpslijpers in het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden – dus op het punt om de hele wereldeconomie te kraken. Waarom? Omdat ze het niet kunnen verkroppen dat tientallen miljoenen van hun landgenoten eindelijk ziekteverzekering zullen krijgen.
Om nog maar eens te illustreren hoe schrijnend dat is: in Amerika stierven voor Obamacare elk jaar dertigduizend mensen aan perfect behandelbare kwalen simpelweg omdat ze geen ziekteverzekering hadden. Dertigduizend doden, dat is tien 9/11’s per jaar. Dat is klaarblijkelijk de situatie waar de Republikeinen terug heen willen, want een eigen plan om de ziekteverzekering te hervormen hebben ze niet.
Om maar te zeggen: het gaat hier niet om abstracte ideologische kwesties. Voor miljoenen onverzekerde Amerikanen is dit letterlijk een zaak van leven en dood.
Hallo, democratie?
Hoe is het zo ver kunnen komen? Veel heeft het te maken met het feit dat het politieke systeem van de VS niet berekend is op dit soort botte chantage.
U herinnert zich uit de geschiedenisles: toen de Founding Fathers eind achttiende eeuw de Amerikaanse grondwet neerschreven, tekenden ze een systeem van ‘checks and balances’ uit, waarbij de drie machten en beide parlementaire kamers elkaar volstrekt in evenwicht houden. Dat is mooi, want zo zorg je er in principe voor dat één groep niet het overwicht kan krijgen. Maar het vereist ook dat het land bestuurd wordt door volwassen mensen die hun meningsverschillen uitpraten en compromissen sluiten. Dat is vandaag niet zo.
Om te beginnen: in Amerika kiezen kiezers niet hun politici, maar andersom. Na de tienjaarlijkse volkstelling worden in dit land de kiesdistricten hertekend. Die bevoegdheid valt toe aan de deelstaatsbesturen. En wat zie je? In staten waar de Republikeinen aan de macht zijn, tekenen ze voor hun eigen volksvertegenwoordigers districten uit die zo goed als onneembaar zijn voor de andere partij.
Stel: je hebt een staat hebt met zes miljoen inwoners. Daarvan wonen er drie miljoen in één grootstedelijke agglomeratie, waar de democraten het overwicht hebben, en de rest op het platteland, waar de Republikeinen baas zijn. Ik zuig dat niet uit mijn duim. Het is, in zeer vereenvoudigde vorm, het plaatje in mijn eigen staat, Minnesota.
Stel vervolgens dat die staat acht Congresmannen naar Washington mag sturen en dat de Republikeinen aan de macht zijn. Welnu, er is niks dat belet dat zij beslissen om twee zetels toe te wijzen aan die grootstad en de overige zes aan de boerenbuiten. Ergo: vijftig procent Democratische kiezers in de staat en vijftig procent Republikeinse, maar toch 75 procent van de zetels in Republikeinse handen.
In Minnesota is dat plan mislukt omdat de Republikeinen in 2011 ook hier een government shutdown uitgelokt hadden en daar aan stembus voor afgestraft werden, zodat ze de meerderheid in het deelstaatsparlement verloren. Maar in een hoop zuiderse staten, waar de Republikeinen heer en meester zijn en de Tea Party het sterkst staat, hebben ze hun kiesdistricten zo gebetonneerd dat de Democraten er niet meer aan te pas komen.
Bijgevolg heb je een situatie waarin de Democraten bij de verkiezingen van 2012 haast twee miljoen stemmen meer haalden voor het Huis van Afgevaardigden, maar in dat halfrond toch met 33 zetels minder bleven zitten dan de Republikeinen. Waren de zetels eerlijk verdeeld, dan had je deze hele noodlottige patstelling nooit gehad. Hallo, democratie?
Ideologische bubbels
Een ander gevolg van die gebetonneerde kiesdistricten is dat je, eenmaal je kont veilig in het pluche zit, niet meer in de eerste plaats moet denken aan wat goed is voor het land, maar aan de grillen van het kleine groepje dat je naar het parlement heeft gestuurd. Politici uit zulke ideologisch gezuiverde districten hebben alle incentives om net niét naar compromissen te zoeken.
Mensen die op zulke plekken wonen, leven in een ideologische bubbel van de pro-Republikeinse Fox News, aangebrande talk radio en ultraconservatieve evangelische kerken. Als politicus die geïnteresseerd is in het behouden van zijn zetel, doe je er best aan om die lui niet tegen de haren in te strijken, want redelijkheid wordt afgestraft.
Vandaar: de Tea Party-acolieten binnen de Republikeinse partij kunnen zo ver naar rechts als ze maar willen. Hun linkerflank afdekken, hoeft niet want daar worden ze hoegenaamd niet bedreigd. Als je bedreigd wordt, kan dat alleen van rechts.
Dat laatste geldt overigens niet alleen voor Republikeinen uit zulke ideologisch gezuiverde districten. Ook hun partijgenoten uit evenwichtiger verdeelde kiesomschrijvingen moeten er heel goed mee oppassen.
Zij moeten in het parlement wel rekening houden met de centrumkiezers, maar om in het parlement te komen, moet ze eerst door de Republikeinse voorverkiezingen heen. Daar komen doorgaans weinig mensen op af, maar zij die wel opdagen, zijn de meest toegewijde militanten. De ideologisch scherpslijpers, zeg maar. En die zitten in de greep van de Tea Party.
Vandaar dat je dezer dagen nauwelijks iets hoort van de gematigde Republikeinen. Er zijn er heus wel genoeg die weten dat hun partij het land de afgrond in stuurt. Maar als ze hun mond opendoen, stuurt de Tea Party bij de volgende voorverkiezing een nog meer aangebrande uitdager op hen af en is het afgelopen met hun carrière.
Wij onze zin
Komt daar nog eens bij dat de radicaalste elementen het meeste geld aan hun kant hebben. De New York Times onthulde hoe de government shutdown en het dreigen met het schuldplafond meteen al na Barack Obama’s verkiezingsoverwinning in 2012 in het geheim uitgedokterd werden.
Obamacare was twee jaar eerder goedgekeurd door het Amerikaanse parlement. Nadat de Republikeinen in 2010 de meerderheid terugwonnen in het Huis, waren ze er niet in geslaagd om de zaak te herroepen. Het Hooggerechtshof had begin 2012 bevestigd dat er grondwettelijk niks mis was met de ziektewet. Vervolgens won Obama de presidentverkiezing.
Je zou zeggen: dan is het tijd om je verlies onder ogen te zien, je wonden te likken en je klaar te maken voor de volgende verkiezing. In de Republikeinse cenakels werd echter beslist dat het democratische proces niet de te volgen weg was. In plaats daarvan zou men een government shutdown en het schuldplafond gebruiken als chantagemiddel: wij onze zin of de economie naar de haaien.
Dat werd gepland en betaald door exact dezelfde elementen die in de zomer van 2009 achter de opgang van de Tea party zaten. Actiegroepen als FreedomWorks, Tea Party Patriots en Americans for Prosperity, geleid door Republikeinse apparatsjiks als ex-meerderheidsleider in het Huis Dick Armey en Ronald Reagans minister van Justitie Edwin Meese. En achter dat alles: het geld van de schatrijke broers Charles en David Koch, de miljardairs die de Tea Party al van de eerste dag sponsorden.
Zij zijn het die de Tea Part-sympathisanten van hun marsorders, politiek scenario’s en ‘talking points‘ voorzien. Het gaat hier dus niet, zoals u misschien wel zou denken, om een oprechte woedeuitbarsting over Obamacare, maar over een zorgvuldig uitgedokterd en goed gefinancierd langetermijnplan om de democratie te saboteren.
Al dat geld en organisatorisch vermogen is niet alleen een machtig wapen tegen Obama’s plannen, maar nogmaals een stok achter de deur voor gematigde Republikeinen. Die zouden wel gek zijn om tegen die machine in te gaan.
Staatmanschap
Slotsom: het Amerikaanse systeem is compleet vastgelopen. Aan de ene kant heb je de Democratische Senaat die zegt; “Over ons dood lijk dat we de ziektehervorming opgeven die we al decennia wilden.” Aan de andere kant staat het Republikeinse huis dat in de greep is van fanatici die bereid zijn om de boel op te blazen als ze hun zin niet krijgen. Daarboven staat een president die bij soortgelijke confrontaties in het verleden steeds maar toegaf en zo de indruk wekte dat hij wel degelijk te chanteren was.
Toch is de oplossing simpel. Ze ligt bij redelijke mensen in de Republikeinse partij. Die moeten nu eindelijk maar eens een keer de Tea party-fanatici in hun fractie buitenspel zetten. Want, zoals we stelden: de stemmen om hier onmiddellijk een einde aan te maken, zijn er. John Boehner beweert weliswaar het tegendeel, maar weigert tegelijkertijd om de zaak ter stemming voor te leggen. Dat zegt genoeg.
Het punt is: dat veronderstelt dus dat enkele tientallen gematigde Republikeinse politici de moed bij elkaar rapen om hun koppen boven het maaiveld te steken. Best mogelijk dat die er bij de volgende verkiezingen af gaan, maar er zijn natuurlijk ook nog de geschiedenisboeken. Als er ooit een goed moment was om staatsmanschap tentoon te spreiden, dan is het nu wel.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier