Vliegtuigcrash in Teheran: ‘Toestel waarschijnlijk neergeschoten’
Verschillende landen laten weten over informatie te beschikken dat de Boeing 737-800 van Ukraine International Airlines bij de Iraanse hoofdstad Teheran is neergeschoten, vermoedelijk per ongeluk. Iran ontkent dat ten stelligste. Bij de ramp kwamen alle 176 inzittenden om het leven.
De Nederlandse militaire inlichtingendienst MIVD beschikt over informatie dat het vliegtuig dat woensdag bij Teheran neerstortte vermoedelijk is neergehaald door een raket. Dat zei de Nederlandse minister van Defensie Ank Bijleveld vrijdag na de ministerraad. ‘De MIVD beschikt ook over eigenstandige informatie dat het waarschijnlijk is dat dit een luchtafweerraket is geweest’, zei de bewindsvrouw. In Brussel zei minister Stef Blok (Buitenlandse Zaken) dat het ‘plausibel is dat de Iraanse luchtafweer heeft geschoten’, op basis van informatie ‘van ook onze eigen inlichtingendiensten die ernaar hebben gekeken.’
Ook de Oekraïense president Volodymyr Zelenski heeft vrijdag niet uitgesloten dat de Boeing door een raket is geraakt, maar daar ook aan toegevoegd dat dit nog niet bevestigd is.
De Canadese premier Justin Trudeau sluit geen enkele piste uit. De Canadese minister van Transport, Marc Garneau, spreekt van een ‘ongewone gebeurtenis’ kort na het opstijgen van het toestel op de luchthaven, maar hij weigert verder te speculeren.
Iran laat ondertussen weten met zekerheid te kunnen zeggen dat de Boeing niet door een raket is geraakt. ‘Eén ding is zeker, dit vliegtuig is niet door een raket geraakt’, zei de voorzitter van de Organisatie voor de Burgerluchtvaart (CAO), Ali Abedzadeh, op een persconferentie in Teheran.
Wat weten we tot nu toe?
De Oekraïense Boeing 737-800 NG van luchtvaartmaatschappij Ukraine International Airlines stortte woensdagochtend om 6.10 uur lokale tijd, kort na het opstijgen, neer in de buurt van de Iraanse hoofdstad Teheran. De 176 inzittenden overleefden de crash niet. Het toestel was onderweg naar Kiev, de hoofdstad van Oekraïne.
Hoe verliep de crash?
Volgens een voorlopig rapport van de Iraanse burgerluchvaartorganisatie CAO stond de Boeing 737-800 al in brand toen het zich nog in de lucht bevond. ‘Volgens ooggetuigen is er een brand uitgebroken op het vliegtuig’, zo staat in het rapport op de website van CAO. De getuigenissen zouden afkomstig zijn van mensen op de grond en van mensen die zich aan boord bevonden van een ander vliegtuig. ‘Het vliegtuig verdween van de radarschermen toen het een hoogte van 8.000 voet (ongeveer 2.400 meter) had bereikt. De piloot heeft geen enkele radioboodschap uitgezonden over de ongewone omstandigheden’, zo staat nog in het rapport dat in de nacht van woensdag op donderdag gepubliceerd werd.
Het lijkt er wel op dat de piloot probeerde terug te keren naar de luchthaven. ‘Het vliegtuig dat aanvankelijk in westelijke richting vloog om de luchthavenzone te verlaten, draaide naar rechts na een probleem en was op de terugweg naar de luchthaven op het moment van de crash’, zo meldt CAO nog.
Wat is de oorzaak van de crash?
Technische fout?
De Iraanse luchtvaartautoriteit zei woensdagochtend al onmiddellijk op de Iraanse omroep Chabar dat de oorzaak van het vliegtuigongeval een technisch defect is. Maar het is onduidelijk hoe de autoriteit al zo snel na de crash tot die conclusie kon komen. ‘Het vliegtuig heeft vuur gevat door een technisch defect en dat heeft geleid tot een crash’, zei ook de Iraanse Minister van Transport Mohammed Eslami, die speculaties over kwaad opzet van de hand wijst.
Het toestel was nog maar drie jaar oud, Ukraine International Airlines was de eerste gebruiker, en het laatste onderhoud vond plaats op 6 januari 2020.
Menselijke fout?
Een menselijke fout dan? Volgens Ukraine International Airlines is dat haast uitgesloten aangezien de aanwezige crew erg veel ervaring had met Boeing 737’s.
Geraakt door een raket?
De Amerikaanse krant New York Times heeft een video gepubliceerd die moet aantonen dat de Boeing door een Iraanse raket is geraakt. Er is een snel vliegend iets te zien, gevolgd door een explosie. Enkele uren voor de crash woensdag liet het Iraanse regime in totaal 22 kruisraketten neervallen op twee Amerikaanse legerbasissen in Irak.
Uit voorzorg verbood de Federal Aviation Administration (of FAA) Amerikaanse commerciële vluchten om het Iraanse of Iraakse luchtruim binnen te vliegen om een ‘mogelijke misrekening of een foute identificatie’ te vermijden.
Er is echter voorlopig geen sluitend bewijs dat een raketaanval de oorzaak is van deze crash. De zwarte dozen zullen de werkelijke oorzaak van de crash aantonen.
Commerciële vliegtuigen zijn eerder al getroffen in conflictzones, zoals MH17 van Malaysia Airlines in 2014 boven Oekraïne waarbij 298 mensen omkwamen.
Wie zijn de slachtoffers?
Alle 176 inzittenden van het vliegtuig kwamen om het leven. Het gaat om 82 Iraniërs, 63 Canadezen, 2 Oekraïners, 10 Zweden, 4 Afghanen, 3 Duitsers, 3 Britten en 9 Oekraïense crewleden. Er zouden minstens 25 kinderen aan boord geweest zijn, onder wie 16 minder dan 10 jaar oud. Voor Canada is dit het zwaarste transportongeval sinds de bomaanslag van een vliegtuig van Air India in 1985.
Hoe verloopt het onderzoek?
Conform het Verdrag van Chicago van de internationale burgerluchtvaart, valt het onderzoek naar de oorzaak van de crash onder de bevoegdheid van Iran. Nog volgens het verdrag hebben het land waar het toestel is ontworpen en gebouwd (de Verenigde Staten) en het land van de betrokken vliegtuigmaatschappij (Oekraïne) elk eveneens het recht om een geaccrediteerde vertegenwoordiger aan te wijzen die aan het onderzoek kan deelnemen.
De Oekraïense autoriteiten hebben laten weten zeven mogelijke oorzaken te onderzoeken voor de crash. Onder de mogelijke oorzaken zijn er het afvuren van een luchtafweerraket naar de Boeing, de ontploffing van een bom aan boord, een botsing van het toestel met een drone of een technische panne. Kiev heeft 45 deskundigen naar Teheran gestuurd. Sommige van die deskundigen hebben ook deelgenomen aan het onderzoek naar de crash van MH17, waarbij veel Nederlanders omkwamen. Nederland zal de ervaringen met de MH17 ter beschikking stellen.
Wat zijn de gevolgen?
Verschillende luchtvaartmaatschappijen hebben hun vluchten naar de Iraanse hoofdstad Teheran voorlopig opgeschort. Zeker tot en met 20 januari zullen er geen vliegtuigen van Lufthansa of haar dochtermaatschappijen meer naar Teheran vliegen. Brussels Airlines, een Lufthansa-filiaal, vliegt niet naar de Iraanse hoofdstad. Ook Norwegian heeft besloten om niet meer over Iran te vliegen.
Verschillende andere Europese maatschappijen, zoals Air France en British Airways, stopten in 2018 al met vluchten op Teheran, nadat de Verenigde Staten opnieuw sancties hadden ingevoerd tegen Iran.