Exact vier jaar geleden sloeg het noodlot toe in Parijs. Acht terroristen schieten in naam van IS honderddertig mensen dood en verwonden er nog eens driehonderdvijftig. Ferry Zandvliet (40) en zijn vrienden ontsnapten op miraculeuze wijze uit de Bataclan. ‘Ik wist zeker: nu ga ik dood.’
‘Mijn naam is Ferry, veertig jaar geleden geboren in Den Haag. Ik neem jullie mee naar 13 november 2015, toen ik met drie vrienden besloot om een weekendje naar Parijs te gaan.’
Ruim honderd politieagenten, hulpverleners en ambtenaren luisteren aandachtig naar hun gastspreker op een bijeenkomst voor terrorismebestrijding. Zandvliet oogt ontspannen. Zijn toon is rustig maar indringend.
‘Op het moment dat we de concertzaal Bataclan binnenlopen, gaan we meteen op zoek naar een mooie plek.’ De Rotterdammer komt direct ter zake. Op zijn presentatiescherm verschijnt een dia: een selfie van 1200 juichende bezoekers in een volledig uitverkochte Bataclan. ‘Dit is een selfie vanaf het podium. Hier zie je goed hoe klein en vooral hoe druk het die avond is.’
In de sportkantine is het al snel muisstil. Een hulpverlener zet haar hand voor haar mond, wetende welke gruwelen de feestende mensen op die selfie te wachten staat. Ze zet zich schrap voor de onvermijdelijke omslag in het bizarre verhaal van Zandvliet.
‘Als de band, Eagles of Death Metal, het nummer Kiss The Devil inzet, hoor ik plots enkele knallen.’ Een filmpje springt aan. Het doffe geluid van kalasjnikovs galmt door de kantine. ‘Op zo’n moment treedt je reptielenbrein in werking’, licht Zandvliet toe. ‘Dat heeft het gevaar allang door. Binnen de vier seconden liggen we met meer dan duizend mensen op de grond.
‘Naast de deur zie ik jonge mannen met geweren in een driehoekje staan. De linker kan ik goed zien, hij heeft een baardje en kijkt rustig om zich heen. Dat geeft mij een vreemd gevoel van “het is OK”. Maar dan richten ze hun kalasjnikovs op het publiek, roepen “Allahoe akbar” en beginnen om zich heen te schieten.’
Weer muisstil in de kantine. Geschrokken agenten en hulpverleners staren naar het presentatiescherm. ‘We liggen als mieren op elkaar. Ik lig bovenop. De druk van geweerschoten voel ik in mijn nek als een windvlaag voorbijrazen.
‘Binnen ettelijke seconden worden mensen om mij heen geraakt. Het meisje links van mij is op slag dood, voor zover ik dat kan inschatten. De jongen rechts van mij wordt in zijn schouder geraakt. Ik denk alleen maar: nu ga ik dood, honderd procent zeker.’
Op karakteristiek rustige wijze vertelt Zandvliet – haast alsof het de normaalste zaak van de wereld is – hoe hij een concertganger met een kogel in zijn schouder als menselijk schild probeerde te gebruiken. ‘Belachelijk natuurlijk, maar op zo’n moment gaat je hoofd op die manier te werk. Je moet overleven.
‘We kruipen als een stel doodsbange kuddedieren tussen de lijken door naar de dichtstbijzijnde nooduitgang. Pas als die kruipende menigte een mogelijke ontsnappingsroute ontdekt, breekt de hel echt los. Ik krijg vier trappen in mijn gezicht en deel er zelf ook een paar uit. Op zo’n moment is niemand een held.
‘Als ik eindelijk buiten ben, zet ik het op een rennen, zo hard als ik kan.’
Een tweede filmpje springt aan, waarin meerdere dode concertgangers voor de nooduitgang van de Bataclan liggen verspreid. Vier meter erboven bungelt een hoogzwangere vrouw uit het raam.
‘Na een onophoudelijke schietpartij van twintig minuten worden twintig overlevenden in gijzeling genomen. Het is twintig minuten na middernacht als de politie de Bataclan binnenstormt en een einde maakt aan één van de bloederigste terroristische aanslagen uit de Europese geschiedenis.
Pas als die kruipende menigte een mogelijke ontsnappingsroute ontdekt, breekt de hel echt los.
‘Zes van de acht daders blazen zichzelf op, een zevende vangt een politiekogel. De achtste aanslagpleger ontkomt, maar wordt enkele dagen later alsnog na een politie-inval gedood.’
Zandvliet en zijn drie vrienden, de enige betrokken Nederlanders, keren de ochtend na de aanslag heelhuids maar getraumatiseerd terug naar huis.
Zandvliets publiek is amper bijgekomen van zijn zenuwslopende schets van de aanslag wanneer hij verder vertelt over de nasleep. ‘Twee weken na de aanslag ga ik alweer werken. Op hevige concentratieproblemen na functioneer ik. Een week na de aanslag sta ik ook alweer bij een concert.
‘Twee jaar later gaat het alsnog mis met mij. Van de één op de andere dag val ik helemaal uit. Hevige nachtmerries en PTSS (posttraumatische stressstoornis, nvdr.) domineren mijn leven. Ik zit acht maanden thuis, ik kan helemaal niks. Ik probeer van alles om er weer bovenop te komen. Praten, schrijven, therapie. Niks helpt.’
In 2018 vindt Zandvliet zijn heil in EMDR-therapie (Eye Movement Desensitization and Reprocessing, een wetenschappelijk onderzochte methode om psychische klachten bij de wortel aan te pakken, nvdr.). Hij herstelt niet alleen; hij beweert een gelukkiger mens te zijn dan voor de aanslag.
‘Ik was altijd een vrij boos persoon, gaf altijd iedereen de schuld. Na de aanslag ben ik overspoeld met liefde en warmte vanuit mijn omgeving, maar ook door wildvreemden. Dat levert mij zoveel waardering op.’
Zandvliet ontmoet de vader van één van de aanslagplegers, richt een lotgenotengroep op voor mensen die soortgelijke situaties meemaakten en vertelt zijn verhaal steeds vaker voor steeds grotere groepen.
‘De lezingen spelen een grote rol in mijn verwerkingsproces’, erkent Zandvliet, die al voor uitverkochte theaterzalen, conferenties met zeshonderd politieagenten in het publiek en op het Nederlandse muziekfestival Lowlands zijn verhaal deed.
Voor zijn werk komt zijn talent als verhalenverteller ook goed van pas. ‘Ik heb het druk met meerdere boekingen per week en heb nu echt een vrij leven. Het is het mooiste wat ik tot nu toe in mijn leven heb gedaan. En dat terwijl ik nog niet zo lang geleden nog met klamme handjes en een trillend stemmetje voor groepen stond te praten’.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
