Vicente Fox, ex-president van Mexico: ‘Een muur zal drugs en migranten niet tegenhouden’

Vicente Fox (m.) 'De geschiedenis van Venezuela onder Chavez en Maduro kan zich herhalen in Mexico. Het zijn donkere tijden.' © Redux/HH
Ernesto Rodriguez Amari
Ernesto Rodriguez Amari Journalist en politicoloog

Als één man Donald Trump vrijelijk van antwoord durft te dienen, is het wel Vicente Fox. Latijns-Amerikakenner Ernesto Rodriguez Amari sprak met de gewezen president van Mexico over haatzaaierij, legale wiet, en populisme naar Venezolaans model.

Nee, echt presidentieel drukt hij zich doorgaans niet uit. Dat is dan zowat het enige waarin Vicente Fox Quesada, van 2000 tot 2006 president van Mexico, overeenkomt met zijn Amerikaanse collega Donald Trump. ‘Wij betalen niet voor die fucking muur’, zei hij in 2017 over Trumps verkiezingsbelofte dat de Mexicanen voor de kosten van een scheidingsmuur zouden opdraaien. ‘Zeker weten. Waarom zouden we?’

Trump, die Mexicanen heeft omschreven als ‘verkrachters’, het steevast heeft over een ‘invasie van Mexicaanse illegalen’ en wiens opruiende taal volgens critici aan de basis ligt van de recente schietpartij in El Paso, blijft de gemoederen verhitten. ‘De man lijkt geen mens, hij lijkt een machine’, vertelde Fox recent op de Amerikaanse televisie. ‘Hij kent geen enkel medeleven.’

De president wil het leger inzetten tegen het drugsgeweld, “als VN-blauwhelmen”. Hij wil het land gewoon militariseren. Dan komt er nog méér geweld.

Maar het haatklimaat van Trump is niet het enige waar hij wakker van ligt. Ook de drugsoorlogen in Mexico blijven hem achtervolgen. En dan is er nog de nieuwe president, Andres Manuel Lopez Obrador, die hij deze maand nog ‘Robin Hood Lopez’ en ‘Lopez Hablador’ (Praatjesmaker) noemde. De vijandschap gaat terug tot 2006, toen Lopez Obrador op een haar na (0,58 procent) de verkiezingen verloor van Fox’ opvolger Felipe Calderon, wat leidde tot massabetogingen en zelfs een hertelling.

Fox doorbrak aan het begin van deze eeuw de hegemonie van de linkse Institutioneel Revolutionaire Partij (PRI). Na 71 jaar leverde de rechtse Nationale Actiepartij (PAN) de president. Intussen zijn de tijden alweer veranderd. We praatten met hem over de crisis in Latijns-Amerika, een oplossing voor de drugscriminaliteit en die ‘leugenaar’ in het Witte Huis.

Mexico wordt vandaag geleid door de linkse president Andres Manuel Lopez Obrador. Hoe kijkt u daarnaar?

Vicente Fox: Ik noem Lopez Obrador een populist en een demagoog. Het heeft lang geduurd, maar de Zuid-Amerikaanse invloeden hebben nu ook Mexico bereikt. De politieke situatie in ons land is erg onzeker. We hebben geen enkele garantie over welke richting Lopez Obrador met Mexico uit wil. Hij vertelt de mensen wat ze graag horen, maar hij geeft zelf geen enkel antwoord. Tijdens de verkiezingen beloofde hij de veiligheid van de bevolking te verhogen. Daar heeft hij nog niets voor ondernomen. De criminaliteitscijfers stijgen, het geweld neemt nog toe. Op economisch vlak neemt hij totaal verkeerde beslissingen. Het meest schrijnende voorbeeld is de nieuwe luchthaven in Mexico-Stad. Vorige regeringen hadden al geïnvesteerd in studies en hadden het voorbereidende werk gedaan. Lopez Obrador heeft het project naar de prullenmand verwezen. 10 miljard dollar gaat verloren!

Nog zoiets: met moderne technologieën houdt Lopez Obrador geen rekening. Hij wil nog altijd olieraffinaderijen bouwen op plaatsen waar die een grote impact op de omgeving zullen hebben. Investeren in de ontginning en raffinage van ruwe olie is niet de weg die we nu moeten inslaan. Mexico zou koploper moeten worden in groene investeringen. Op het vlak van onderwijs heeft hij de hervorming tegengehouden die onder zijn voorganger was voorgesteld en was goedgekeurd door het parlement. Leerkrachten zullen niet meer geëvalueerd worden. (op dreef) En een van de meest succesvolle programma’s van de afgelopen jaren was het toegankelijker maken van de gezondheidszorg voor 50 miljoen Mexicanen. Ook dat programma wil Lopez Obrador annuleren. Het zijn donkere tijden.

Lopez Obrador 'Eens een varken een maiskolf in zijn snuit heeft, trek je hem er niet meer uit. Zo is het ook met de macht van president Lopez Obrador.'
Lopez Obrador ‘Eens een varken een maiskolf in zijn snuit heeft, trek je hem er niet meer uit. Zo is het ook met de macht van president Lopez Obrador.’© Reuters

U neemt geen blad voor de mond als u het over Donald Trump hebt. President Lopez Obrador staat voor een totaal ander beleid dan Trump, maar toch zwijgt hij. Waarom?

Fox: Dat is een van de grote vragen die de Mexicanen zich stellen. Trump heeft Mexico al zo vaak aangevallen, hij heeft de waardigheid van Mexicaanse burgers aangetast. Als de machtigste man op aarde voortdurend zegt dat Mexicanen bandieten, drugsdealers en verkrachters zijn, dan gaan veel mensen dat nog geloven ook. En dan die grensmuur die hij per se wil bouwen, waardoor onze landen nog meer verdeeld raken. Iedere zichzelf respecterende Mexicaanse president die de soevereiniteit en de waardigheid van zijn land verdedigt, zou die uitspraken van Trump keihard moeten counteren. Het is ontzettend vreemd dat Lopez Obrador daar in alle talen over zwijgt.

Maar je hoort hem wél over de gewelddadige Venezolaanse dictator Nicolas Maduro. Alle democratische landen verwerpen Maduro’s houding tegenover de Venezolaanse bevolking, maar Lopez Obrador blijft hem verdedigen. Het enige wat ik daaruit kan afleiden, is dat ze allebei dezelfde soort leiders zijn. Misschien verklaart dat ook zijn terughoudendheid tegenover Trump. Ideologisch zijn ze misschien elkaars tegenpolen, maar Lopez Obrador gedraagt zich even populistisch, demagogisch en autoritair als Trump.

Lopez Obrador spreekt zich wel uit tegen u. Hij acht u verantwoordelijk voor de slechte toestand van de Mexicaanse economie.

Fox: In de eerste plaats verschillen hij en ik sterk van elkaar in de manier waarop we denken en beleid voeren. We hechten belang aan andere principes en waarden. Lopez Obrador was al jaren op zoek naar macht, en klampt zich er nu aan vast. Zoals een vriend van me ooit zei: ‘Eens een varken een maiskolf in zijn snuit heeft, trek je hem er niet meer uit.’ Hij voelt zich onaantastbaar nu hij aan de macht is. Wie zijn mening niet deelt, is voor hem een slecht mens.

Kijk, ik heb niets tegen Lopez Obrador persoonlijk, maar ik verafschuw zijn ideeën. Hij droomt ervan om het socialistisch populisme in Mexico te versterken. Als we naar Latijns-Amerika kijken, is er weinig reden tot optimisme. Kijk naar Cuba, Venezuela, Nicaragua, Bolivia. Die landen blinken niet bepaald uit in economische vooruitgang. Lopez Obrador wijst naar mij en andere neoliberalen als verantwoordelijke voor alle problemen van de mensen. Tegelijk heeft hij er geen problemen mee om Mexicaanse ondernemers op te roepen zijn beleid te ondersteunen. Het grote probleem is dat zij hem niet vertrouwen. Ik kan hun geen ongelijk geven, maar het is een gevaarlijk precedent. Want als ondernemers twijfelen, stagneert de economie.

Als je mensen de kans geeft om naar school te gaan, te werken en in vrede te leven, zullen ze hun taco’s niet langer willen ruilen voor hotdogs.

Lopez Obrador beweert dat Mexico geen vrijhandelsverdragen nodig heeft. De overleden Venezolaanse president Hugo Chavez zei dat destijds ook. Vreest u een Venezolaans scenario in Mexico?

Fox: We hebben het hier over een man wiens daden moeilijk te voorspellen vallen. Zijn ideeën zijn allemaal gebaseerd op een terugkeer naar het verleden. Lopez Obrador neemt de woorden ‘innovatie’, ’technologie’ en ‘vooruitgang’ zelden in de mond. Hij spreekt voortdurend over voordelen toekennen en cadeaus uitdelen, elke dag gaat hij wel ergens spreken en schenkt hij er cadeaus, oplossingen en geld. Dat is een stomme en dure manier van regeren, maar intussen zitten we er wel mee. Hij heeft er al drie begrotingen mee opgesoupeerd. Hij moet begrijpen dat Mexico het vertrouwen van het buitenland geniet op basis van twintig jaar van financiële discipline. Dat investeerders rechtszekerheid nodig hebben. Dat de verkiezingscampagne voorbij is. We zijn het best eens met zijn voornemens, maar wanneer gaat hij eens uitleggen hoe hij die wil realiseren? Weinig ideeën zijn praktisch uitvoerbaar. Puur populisme.

Feit blijft dat Mexico nog altijd kreunt onder extreem drugsgeweld, ontvoeringen, moorden en drugshandel. Hoe moet het verder?

Fox: Zeker niet zoals Lopez Obrador het probleem wil aanpakken. Hij stelt voor om de drugsbaronnen te vergeven en het probleem aan te pakken met een militaire strategie. Hij wil het leger verantwoordelijk maken voor het interneveiligheidsbeleid, wat eigenlijk het domein van de politiediensten is. Anders gezegd: hij wil ons land militariseren. Ik mag hopen dat die voorstellen niet door de Senaat raken. Lopez Obrador spreekt zelfs van een nationale garde, die een equivalent zouden moeten vormen voor de blauwhelmen van de Verenigde Naties. Die man droomt, hè. Hij heeft geen enkele kennis over het aansturen van de openbare orde. Blauwhelmen zijn van een totaal andere orde: zij komen naar een land om vrede te bewerkstelligen, een dictator buiten te werken of de veiligheid in een land te installeren. Niet om politiewerk te verrichten. De veiligheid in onze straten moet gegarandeerd worden door de politie. In de fantasie van Lopez Obrador zullen soldaten het drugsgeweld tegenhouden, maar in de praktijk zul je alleen maar méér geweld krijgen.

U pleit al lang voor de legalisering van drugs. Denkt u dat dit de drugsmaffia kan temmen?

Fox: Nuance: ik ben een voorstander van de legalisering van cannabis. Al tien jaar volg ik in verschillende landen het legaliseringsproces op, en ik ben er vast van overtuigd dat dit de oplossing is voor het geweld in Mexico. Mexico wordt gedomineerd door drugshandel, drugsbaronnen en drugskartels. Duizenden moorden hebben ze op hun geweten. Het verbod op cannabis heeft nooit gewerkt, de productie blijft maar stijgen. Dus zeg ik: legaliseer cannabis, en haal daarmee een groot deel weg van de inkomsten van de kartels weg. Het geld dat die kartels gebruiken om hun misdaden te financieren komt dan in handen van de overheid, ondernemers en landbouwers. Ik weet het, het is een diepgaande verandering. Maar Amerikaanse staten zoals Washington, Californië en Colorado, en landen zoals Uruguay en Canada hebben aangetoond dat het mogelijk is om die beslissingen te nemen. Portugal en Nederland tonen aan dat beperkingen in het recreatief en medicinaal gebruik zelfs perfect opgelegd kunnen worden. Dat wil ik ook: een legalisering van recreatief en medicinaal gebruik van cannabis. Dan krijg je eindelijk een daling in de geweldstatistieken.

Donald Trump 'Ideologisch zijn ze elkaars tegenpolen, maar Lopez Obrador gedraagt zich even populistisch, demagogisch en autoritair als Trump.'
Donald Trump ‘Ideologisch zijn ze elkaars tegenpolen, maar Lopez Obrador gedraagt zich even populistisch, demagogisch en autoritair als Trump.’© Reuters

Staat het democratische bestel op de helling onder Lopez Obrador? Sommige Venezolaanse mensenrechtenactivisten die door Maduro werden vastgezet, komen daar in Mexico voor waarschuwen.

Fox: Het is goed dat Venezolanen naar Mexico komen om hun verhaal te vertellen. Zij hadden ook nooit gedacht dat Hugo Chavez en Nicolas Maduro hun land zouden vernietigen. Ze hebben hen laten winnen en hun macht laten uitbreiden, tot op het punt dat ze zich niet meer van hen konden bevrijden. Die geschiedenis kan zich herhalen in Mexico. Lopez Obrador heeft al de macht van onafhankelijke commissies voor economie, energie en andere domeinen ingeperkt. Neem nu energie: ze willen alle macht aan de algemene directeur van PEMEX geven (de staatsoliemaatschappij, nvdr), in plaats van aan een evenwichtige raad met burgers die een rem kan zetten op eventuele stommiteiten. Hij gaat zo snel mogelijk de weg van het autoritarisme op. Hij laat zowat alle departementen van de deelstaten overhevelen naar het nationale niveau. Het ziet er niet goed uit. Burgers die in democratie en de scheiding der machten geloven, moeten die principes helpen verdedigen. Venezolanen die hun ervaringen met ons delen, zijn meer dan welkom.

We zullen het toch eens over Donald Trump moeten hebben. Uw uitspraken over hem zijn even scherp als zijn tweets. U roept hem op om te stoppen met liegen.

Fox: Het probleem van Trump is dat hij autoritair is. Alles wat ’s ochtends in zijn hoofd opkomt, tweet hij. Doorheen de dag probeert hij te zorgen dat die tweet ook bewaarheid wordt. Daardoor raakt hij verstrikt in zijn eigen argumentaties. Het is ongelooflijk hoeveel hij dan liegt en hoe hypocriet hij is. Trump heeft verkiezingen gewonnen met de belofte een muur te bouwen. Hij probeert nog altijd om iedereen te laten geloven dat die enorme kosten te rechtvaardigen zijn, maar een muur tussen Mexico en de VS zal drugs en migranten heus niet tegenhouden. Daarvoor moet je naar de bron van de problemen durven te kijken. De meeste migranten komen nu uit Centraal-Amerika en niet langer uit Mexico. Alleen door de levensomstandigheden daar te verbeteren zul je migratie tegenhouden. Als die mensen kansen hebben om naar school te gaan, te werken en in vrede te leven, zullen ze niet langer bereid zijn om hun taco’s en enchilada’s in te ruilen voor hotdogs en hamburgers. En dat kun je realiseren met een kwart van het budget dat nodig zou zijn om die muur te bouwen.

Mexico is volgens Trump een bron van geweld.

Fox: Het gemiddelde misdaadcijfer in Mexico ligt op 28 misdrijven per 100.000 inwoners. Dat is geen gemiddelde om trots op te zijn, maar in de VS zijn er 50 steden die een veel hoger gemiddelde behalen – in sommige steden ligt het hoger dan 50 misdrijven per 100.000 inwoners. In Mexico creëren we nieuwe banen, stijgt het gemiddelde inkomen en gaan er meer kinderen naar school. Dáár zou Trump eens naar moeten kijken, maar de man is blind.

Hoe groot acht u de kans dat Trump herkozen wordt?

Fox: De weerstand bij de bevolking bij de Democraten heeft al vruchten afgeworpen. De Democratische Partij heeft weer de meerderheid in het Huis van Afgevaardigden. Dat zet een stevige rem op de wilde hengst Trump. Door hem te temmen voorkomen ze dat hij zijn land nog verder afbreekt. De tussentijdse verkiezingen waren een grote overwinning voor de Democraten. Nu wordt het zaak om een goede tegenkandidaten te lanceren voor de presidentsverkiezingen. Trump móét weg.

Vicente Fox

1942: geboren in Mexico-Stad

Studie business administration (Mexico City), management skills (Harvard Business School)

1964: trucker bij Coca-Cola

1973: ceo Coca-Cola Mexico

1988: volksvertegenwoordiger

1995: gouverneur van staat Guanajuato

2000 – 2006: president van Mexico

2018: bestuurslid van het wietblad High Times

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content