Bij de lokale verkiezingen in Turkije heeft de AK Partij van president Recep Tayyip Erdogan een aanzienlijke symbolische nederlaag geleden. ‘Turkije is een bijzonder gepolariseerd land. Ik verwacht niet dat de sociale en politieke rust snel zal terugkeren’, zegt Turkijekenner Dirk Rochtus van KU Leuven.
In Turkije vonden zondag lokale verkiezingen plaats. Hoewel de regeringscoalitie tussen de AKP en de MHP veruit de grootste blijft, moet de partij van president Recep Tayyip Erdogan in een aantal grote steden aanzienlijke klappen incasseren. In onder meer Ankara, Istanbul en Antalya wordt de centrumlinkse en seculiere CHP de grootste. ‘Machtsovernames worden in Turkije altijd op het lokale niveau voorbereid’, zegt Dirk Rochtus, Turkijekenner aan de KU Leuven.
De huidige regeringscoalitie tussen de AKP en de MHP blijft met voorsprong de grootste van het land. Kunnen we wel van een nederlaag spreken?
DIRK ROCHTUS: Erdogan had zich tot doel gesteld om even veel stemmen te halen als bij de parlementsverkiezingen van juni 2018. Daar is hij ook in geslaagd. Maar het feit dat de president in een aantal grote steden de duimen moet leggen voor de CHP, betekent wel een zware symbolische nederlaag voor zijn partij en presidentschap. Het feit dat de CHP in grote steden wint, heeft bovendien heel wat materiële gevolgen. De partij die in Istanbul, Ankara en Antalya aan het roer staat, heeft heel wat macht over financiële stromen en bouwprojecten. Dat mag je niet onderschatten.
Erdogan weet maar al te goed dat deze verkiezingen zijn toekomstige machtsbasis kunnen aantasten.
Er wordt gespeculeerd dat de MHP door dit resultaat de stekker uit de regeringscoalitie zou trekken. Heeft deze uitslag verstrekkende gevolgen voor de samenwerking?
ROCHTUS: De macht van Erdogan blijft op nationaal niveau eigenlijk onaangetast. Het verlies is niet van die aard dat de MHP-politici menen dat ze het zinkende schip moeten verlaten. Bovendien heeft de MHP bij de lokale verkiezingen heel wat stemmen van haar coalitiepartner kunnen afsnoepen. Wat dat betreft zit de partij eigenlijk in een comfortabele zetel. Ik ben ervan overtuigd dat het bondgenootschap nog wel even intact zal blijven.
Verwacht u dat deze verkiezingsuitslag een impact zal hebben op de nationale parlementsverkiezingen in 2023?
ROCHTUS: Een machtswisseling in Turkije wordt steevast voorbereid op het lokale vlak. In 1994 is Erdogan aan de macht gekomen in Istanbul, om vervolgens het hele land te veroveren. In dat opzicht is dit een soort van sluipende machtswisseling die wordt klaargestoomd op het laagste niveau. De AK Partij moet zich zorgen maken dat het verlies in de grote steden zich niet als een lopend vuurtje in de rest van het land verspreidt.
Heeft president Erdogan daarom zo’n agressieve verkiezingscampagne gevoerd?
ROCHTUS : Klopt. Erdogan weet maar al te goed dat deze verkiezingen zijn toekomstige machtsbasis kunnen aantasten. Bovendien is de economische crisis in Turkije allesbehalve opgelost – wel integendeel. Als het ongenoegen over zijn leiderschap nog verder toeneemt, dan kunnen andere partijen daar nog meer op inspelen dan nu al het geval was.
De linkerkant van het politieke spectrum heeft de verkiezingen beter gescoord. Is dat een rechtstreeks gevolg van de slechte economische toestand waarin het land al enkele jaren verkeert?
ROCHTUS: Hoewel ze altijd onderdrukt werden, zijn socialistische en zelfs communistische partijen nooit helemaal van het toneel verdwenen in Turkije. De economische crisis is koren op de molen voor linkse partijen. En terecht, want de mensen lijden enorm. De werkloosheid bedraagt 13 procent, bij de jongeren zelfs 24 procent, en de inflatie is gestegen tot op 20 procent. Het hoeft niet te verwonderen dat heel wat Turken vanuit die optiek voor linkse partijen hebben gekozen. Eigenlijk is het nog verbazingwekkend dat Erdogan nog zoveel stemmen haalt. Maar het resultaat is wel dat Turkije momenteel een bijzonder gepolariseerd land is. De sociale en politieke onrust zal ongetwijfeld aanhouden.
De Verenigde Staten hebben met de economische sancties Turkije danig onder druk gezet. Zijn ze met deze verkiezingen in hun opzet geslaagd?
ROCHTUS : Erdogan wil de mensen vooral laten geloven dat de economische crisis door het boze buitenland werd veroorzaakt. Hoewel de Amerikaanse sancties de Turkse economie niet vooruithelpen, is de crisis van eigen makelij. Turkije heeft een negatieve handelsbalans en de economie is compleet oververhit. Bovendien nemen de buitenlandse investeringen drastisch af omdat er geen rechtszekerheid is in Turkije. Wie wil er nog in zo’n land investeren? Daarvoor is niemand anders dan Erdogan verantwoordelijk.
Welke reactie mogen we van hem verwachten nu de eerste barsten in het pantser zichtbaar worden?
ROCHTUS: Het was opmerkelijk dat Erdogan enigzins zelfkritisch reageerde op de symbolische nederlaag. Dat had eigenlijk niemand verwacht. Toch zal zijn partij zich hier niet zomaar bij neerleggen. Ik heb begrepen dat AKP al een klacht heeft neergelegd in Ankara wegens onregelmatigheden en verwacht dat ze dat ook in Istanbul zal doen wanneer ze er verliest. Dat is natuurlijk bijzonder cynisch, want als er één partij de stembusgang zou manipuleren, dan is het wel de partij van Erdogan.
De pro-Koerdische HDP weigerde op te komen in grote delen van het land, waardoor de oppositie zich gegroepeerd achter de CHP schaarde. Maar geeft dat geen vertekend beeld van een verenigde oppositie?
ROCHTUS: De HDP heeft het erg strategisch gespeeld. Partijvoorzitter Demirtas heeft opgeroepen om in West-Turkije voor het nationaal oppositieblok te stemmen om Erdogan te verzwakken. Dat was een erg machiavellistische stap die zijn vruchten heeft afgeworpen. Als de HDP had opgekomen in steden zoals Istanbul of Ankara, dan zou de AKP van Erdogan veruit de grootste gebleven zijn.
De HDP heeft het in het Oosten van Turkije wel erg goed gedaan.
ROCHTUS : Klopt. Erdogan heeft de afgelopen jaren veel HDP-burgemeesters afgezet en vervangen door een lokale AKP-mandataris. Het feit dat de HDP op sommige plaatsen tot 60 procent van de stemmen haalt, wijst erop dat de mensen dat niet zomaar pikken en dat de partij een aanzienlijke factor van belang blijft spelen.
De CHP is een seculiere partij die moskee en staat strikt gescheiden wil houden. Hoe belangrijk was het geloofsaspect in deze verkiezingscampagne?
ROCHTUS : Het geloof heeft geen enorme rol gespeeld, al heeft Erdogan dat wel geprobeerd om de aandacht van de economische malaise af te leiden. De CHP pleit er net als haar bondgenoot van de Iyi-partij voor om de maatschappij te laïciseren, al zullen ze de Islam voor alle duidelijkheid niet verloochenen. Uit onderzoek blijkt dat jonge Turken zich steeds meer afkeren van het geloof – wat president Erdogan danig verontrust. Maar die groep is voorlopig nog te klein om een grote impact te hebben op de verkiezingsuitslag.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
