Verkiezingen Zimbabwe: kan het geloof in de democratie heropleven?

Aanhangers van de Zimbabwaanse regeringspartij ZANU PF tijdens een verkiezingsbijeenkomst dichtbij hoofdstad Harare, 27 juli 2018 © REUTERS

Voor het eerst sinds de onafhankelijkheid van Zimbabwe in 1980 is Robert Mugabe geen kandidaat om het land te leiden bij de verkiezingen op maandag. Kan het geloof in een Zimbabwaanse democratie heropleven?

Emmerson Mnangagwa (75), die het eind vorig jaar van Mugabe overnam na een machtsstrijd binnen regeringspartij Zanu-PF, lijkt na de verkiezingen van maandag zijn verblijf in het presidentieel paleis te kunnen verlengen.

Hoewel hij decennialang een trouwe medestander van Mugabe was en enkele vuile klusjes opknapte voor Mugabe, is dat verleden niet blijven hangen bij de kiezers. Zij hopen er vooral op dat Mnangagwa, bijgenaamd ‘de krokodil’, door jobs en investeringen terug te brengen de noodlijdende economie kan doen heropleven. Of hij ook het geloof in een Zimbabwaanse democratie zal kunnen doen heropleven, is maar de vraag.

De huidige president is al zijn hele politieke carrière actief binnen Mugabes Zanu-PF, de partij die er, onder meer, verantwoordelijk voor is dat de Zimbabwaanse economie in elkaar gezakt is. Dat hij toch kan rekenen op de steun van de bevolking, dankt hij aan het feit dat hij de Mugabes opzij zette, en dat hij het land welvaart en voorspoed belooft.

Mnangagwa voerde zwaar campagne op die thema’s, en ondernam de voorbije maanden verschillende buitenlandse trips, onder andere naar Davos, om investeerders duidelijk te maken dat Zimbabwe ‘open is voor zaken’. Zimbabwe, ooit de graanschuur van zuidelijk Afrika, kampt vandaag met een werkloosheid van 90 procent.

Verkeerde kant van de geschiedenis

Mnangagwa’s tegenstanders wijzen er dan weer op dat hij veel te lang aan de verkeerde kant van de geschiedenis stond. Zo wordt hij verantwoordelijk geacht voor de dood van 20.000 burgers en gewapende dissidenten, halverwege de jaren 80.

In de campagne beloofde Mnangagwa herhaaldelijk dat de verkiezingen ‘vrij, transparant en eerlijk’ zouden verlopen – de president heeft de legitimatie door verkiezingen nodig om investeerders weer naar Zimbabwe te krijgen. Volgens de oppositie kan er allerminst sprake zijn van eerlijke verkiezingen. Zo zou er gesjoemeld zijn met de kieslijsten, waarop duizenden doden en minderjarigen zouden staan.

Op die manier zou de grootste oppositiepartij, de Movement for Democratic Change van Nelson Chamisa, geen eerlijke kans hebben om te winnen. En anders dan vooraf beloofd kan de diaspora niet stemmen, wat de MDC ook benadeelt. Bij de oppositie bestaan daarnaast veel vragen over de werking en partijdigheid van de Zimbabwaanse kiescommissie.

Voordeel voor zittende president

Wat ook in het voordeel van de zittende president zou kunnen werken: de plaats die hij krijgt op het stembiljet. De wet schrijft voor dat alle kandidaten onder elkaar, in één kolom, moeten staan, maar Mnangagwa staat bovenaan een tweede kolom, in plaats van gewoon als vijftiende tussen de 22 andere kandidaten.

Toch blijft Mnangagwa herhalen dat de verkiezingen transparant zullen verlopen. Voor het eerst sinds 2002 zijn er internationale waarnemers, onder meer van de EU. Langs de andere kant lijkt hij ook niet zo zeker van zijn stuk, want het salaris van de soldaten is met meer dan 20 pct gestegen. Het leger is Mnangagwa’s voornaamste machtsbasis, en hielp hem aan de macht na de militaire coup tegen Mugabe van november vorig jaar.

De campagne gaat alvast gepaard met minder intimidatie en geweld dan de vorige drie stembusgangen, wat experts op dat punt gematigd positief stemt.

Interne verdeeldheid binnen oppositiepartij

Wat evenmin in oppositieleider Chamisa’s voordeel werkt, is de interne verdeeldheid die binnen zijn partij is losgebarsten na het overlijden van Morgan Tsvangirai, decennialang de voornaamste tegenstander van Mugabe. De oppositieleider dreigde al enkele keren met een boycot, maar zover is het nog niet gekomen.

Behalve Mnangagwa en Chamisa zijn er nog 21 andere kandidaten, maar geen van die anderen maakt een schijn van kans. Als geen van de kandidaten meer dan 50 procent haalt, wordt er op 8 september een tweede ronde georganiseerd.

In totaal zijn goed 5,5 miljoen Zimbabwanen geregistreerd als kiezer, veel minder dan het oorspronkelijke doel (7,2 miljoen). Behalve presidentsverkiezingen worden maandag ook de leden voor beide kamers van het parlement verkozen. Voor de parlementsverkiezingen hebben 55 partijen lijsten ingediend.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content