Verkiezingen Peru zijn nek-aan-nekrace: de politiek is totaal gepolariseerd

De presidentsverkiezingen van Peru worden op het scherp van de snede gevoerd. De twee presidentskandidaten roepen op tot kalmte totdat alle stemmen geteld zijn.

In eerste instantie leek rechts-populistisch presidentskandidaat Keiko Fujimori, dochter van de gevangen genomen ex-president Alberto Fujimori, de verkiezingen te winnen. Naarmate er meer stemmen uit de landelijke gebieden geteld worden, lijkt de radicaal-linkse presidentskandidaat Pedro Castillo aan de winnende hand. Met 96 procent van de stemmen geteld behaalt hij 0,6 procentpunten voorsprong.

De nek-aan-nekrace kan nog tot dagen van onzekerheid leiden. De kans op sociale onrust is groot. Het politieke landschap in Peru is totaal gepolariseerd. De voorbije jaren werd Peru door een aantal politieke crisissen getroffen. Vorig jaar in november volgden drie presidenten elkaar op binnen de tijdsspanne van slechts één week.

De coronapandemie was de druppel die het glas deed overlopen. Geen land ter wereld werd zo zwaar getroffen als Peru met 500 coviddoden per 100.000 inwoners. Meer dan 184.000 van de 33 miljoen Peruanen stierven het voorbije jaar aan covid.

De ziekenhuizen konden de toestroom niet aan en er was een groot gebrek aan zuurstoftanks. Twee miljoen inwoners zijn ondertussen hun job kwijt en een derde van de bevolking leeft in armoede, tien procent meer op een jaar tijd. De pandemie legde de zwaktes van Peru’s bureaucratie en gezondheidssysteem bloot. Peru koos voor macro-economische stabiliteit in plaats van het beschermen van de eigen bevolking tegen dood en honger.

Eerste vrouwelijke president

Keiko Fujimori zou de eerste vrouwelijke president van Peru kunnen worden. Ze pleit voor het behoud van de vrije markteconomie en voor economische stabiliteit. Veel hoger opgeleiden en stedelingen staan achter haar. Fujimori zal het echter niet gemakkelijk hebben om de markten te kalmeren en reactiveren. Haar naam roept omwille van de corruptieschandalen en misdaden tegen de mensheid van haar vader veel wantrouwen op. Ze heeft al aangegkondigd dat als ze wint, ze haar vader die een 25-jarige celstraf uitzit, gratie zal geven. Er lopen bovendien nog verschillende corruptieonderzoeken tegen haar. Al drie keer belandde ze in de gevangenis omwille van onderzoek naar witwassen en illegale campagnedonaties tijdens de vorige presidentsverkiezingen.

Keiko Fujimori heeft als voormalig congreslid en presidentskandidaat in 2011 en 2016 veel politieke ervaring. Ze wil “demodura” invoeren in Peru, de combinatie van “democratie” en ijzeren hand “mano dura” waarbij ze een harde lijn tegen corruptie en criminaliteit wil trekken. Om de steun van de arme bevolking te krijgen, belooft Fujimori 2000 euro aan families die een familielid aan covid verloren. Ze stelt ook voor dat 40 procent van royalties die de mijnbouw betaalt rechtstreeks naar de bevolking gaat van de regio’s die deze inkomsten ontvangen. Daarnaast wil ze het minimumloon en de pensioenen optrekken. Ze pleit dus voor een gelijkaardig economisch model als de voorbije decennia in Peru werd gevoerd, maar met wat bijkomende maatregelen voor de armsten.

Cowboyhoed en potlood

De 51-jarige Pedro Castillo is op politiek vlak een blanco blad. Hij heeft tot op heden nog geen enkel politiek mandaat opgenomen. Hij is een leraar lager onderwijs uit Tacabamba. Hij is een zoon van ongeletterde boeren zonder grond en is de enige van negen kinderen die een universitair diploma heeft. In januari, tijdens een presidentscampagne in Lima werd hij nog getroffen door corona. Castillo voerde campagne met een cowboyhoed en een groot potlood, symbool van zijn Vrij Peru partij.

In de eerste ronde won hij 19 procent van de stemmen. Hij werd gevolgd door Keiko Fujimori, die 13,4 procent van de stemmen kreeg. Veel Peruanen reageren enthousiast op de oproep van leerkracht Castillo die zegt dat inspanningen tegenspoed overwinnen. Ze geloven dat hij de geschiedenis van het land kan herschrijven. Castillo heeft grote ambities. Hij wil mensenrechten priotiteit geven, een grondwetshervorming uitvoeren waarbij de rol van de staat belangrijker wordt en hij wil sleutelindustrieën, zoals de koperindustrie nationaliseren.

Castillo heeft als vakbondsleider in 2017 een nationale onderwijsstaking geleid. Hij plaatst onderwijs centraal in zijn campagne en wil het nationaal budget voor onderwijs van 3,5 tot 10 procent van het BBP optrekken. Op economisch vlak wil hij import van landbouwproducten beperken, om de lokale boeren te beschermen, een voorstel waarbij economen waarschuwen voor hogere voedselprijzen. Hij pleit voor “geen armen meer in een rijk land”, waarbij hij verwijst naar de mineralen, petroleum en gasvoorraden in Peru. Peru is immers op wereldvlak de tweede grootste koperexporteur en de zesde grootste goudexporteur. Hoewel Castillo veel steun bij de landelijke en armere bevolking vindt, zal hij op zoek moeten gaan naar een parlementaire meerderheid die hem kan toestaan om zijn ambitieus programma en aanpassing van de grondwet te organiseren.

Sinds zijn eerste overwinning zijn er op sociale media sterk negatieve campagnes tegen hem gevoerd. Hij wordt omschreven als een communist en wordt door Keiko Fujimori beschuldigd van banden met de Maoïstische guerrillabeweging Lichtend Pad die twee weken geleden nog 18 mensen, onder wie twee kinderen, in het zuiden van het land heeft vermoord. Castillo ontkent deze beschuldigingen met klem. Volgens Fujimori zal Castillo dezelfde weg kiezen als Maduro in Venezuela.

Wie wint, wacht een zware taak. Beide presidentskandidaten beloven om de democratie te versterken en benadrukken de onafhankelijkheid van de verschillende machten, maar Peruanen zijn eerder sceptisch. De voorbije 35 jaar zijn alle ex-presidenten onderworpen aan onderzoeken aan corruptie. Onder hen pleegde een ex-president zelfmoord, zit er een gevangen en is er iemand opgepakt in de VS die wacht op uitlevering. Het water tussen de bevolking is diep en er loert sociale onrust om de hoek.