Verkiezingen Beieren: Oplawaai dreigt voor CSU, Groenen stevenen af op winst

De Beierse minister-president Markus Söder (L) met CSU-partijvoorzitter Horst Seehofer © AFP

Als een duivel in een wijwatervat hebben ze zich geweerd de voorbije weken en maanden, om het tij alsnog te keren, maar als de opeenvolgende peilingen betrouwbaar blijken, zal het niet mogen baten.

Bij de verkiezingen in de Duitse deelstaat Beieren zondag lijken de christendemocraten van de CSU hun absolute meerderheid te zullen verliezen. Dat zou een dreun van jewelste zijn, want de alleenheerschappij voor de zusterpartij van Angela Merkels CDU is een bijna in steen gebeitelde wetmatigheid. Partijvoorzitter Horst Seehofer en minister-president Markus Söder zullen op zoek moeten naar een of meerdere coalitiepartners, en dat voelt niet goed.

Hoe is het zover kunnen komen in de deelstaat met na Noordrijn-Westfalen het meeste aantal inwoners? Wie Beieren zegt, zegt een groot gevoel van eigenwaarde en zelfvertrouwen. Een deelstaat die veel belang hecht aan traditie en identiteit, maar waar tegelijk een hoogontwikkelde industrie haar bakermat heeft, met bedrijven als BMW, Audi en Siemens. ‘Laptop und Lederhose’ is niet voor niets een legendarische slogan geworden. De ‘Freistaat’ is erin geslaagd conservatisme en moderne economie hand in hand te doen gaan.

Een van de katalysatoren voor de afbrokkeling van die rustige vastheid is de vluchtelingencrisis van 2015 geweest, toen er maandenlang honderdduizenden asielzoekers volledig ongecontroleerd via Beieren naar Duitsland kwamen. Een wake-upcall waren de Duitse parlementsverkiezingen van september vorig jaar, toen de CSU in Beieren een tik kreeg van meer dan 10 procent en de rechtspopulistische AfD uit het niets 12,4 procent haalde.

Ruk naar rechts

Seehofer maakte als minister-president plaats voor Söder, en zette als minister van Binnenlandse Zaken de ruk naar rechts in door te eisen dat migranten aan de grens met Oostenrijk rechtstreeks zouden worden teruggestuurd, wat tot een frontale botsing leidde met kanselier Merkel.

AfD de wind uit de zeilen proberen te halen door de extreemrechtse partij klakkeloos naar de mond te praten, bleek echter geen probaat medicijn om de neergang van CSU een halt toe te roepen. De partij ging peiling na peiling achteruit, en de absolute meerderheid bleek opeens een verre wensdroom. De christendemocraten raakten zelfs volledig het noorden kwijt.

Minister-president Söder liet sinds juni kruisbeelden ophangen in alle overheidsgebouwen. ‘Puur populisme’, luidde het verdict. En begin deze maand pakte de Star Wars-liefhebber uit met een Beiers ruimtevaartprogramma, waar hij 700 miljoen belastinggeld voor veil had. Spot en hoon waren zijn deel in de media, en veel mensen dachten dat zijn plannen maar om te lachen waren.

Veel Beiers vinden dat de CSU de vinger aan de pols van alledag verloren heeft. De partij heeft te veel de nadruk gelegd ‘op productiviteit en welvaart’, zegt de 35-jarige boerin Sabine Schindler in een filmpje op de website van Der Spiegel. Een van de belangrijke thema’s nu is ‘de verenigbaarheid van mens en natuur, van economie en ecologie’, aldus salesmanager Josef Mayerhofer (46). ‘Ich bin heimat- und naturverbunden‘.

Voor hem was de CSU 32 jaar lang de enige partij. Zondag stemt hij voor de Groenen. Met hun focus op luchtkwaliteit en de mooie Beierse natuur zit die partij in de lift. Veel politieke waarnemers menen ook dat ze de brug geslagen heeft van een puur stedelijke partij naar het platteland.

Het heeft de Groenen, met als uithangbord de welbespraakte Katharina Schulze, geen windeieren gelegd. De partij komt in de meest recente peilingen uit op 18 procent en wordt daarmee de tweede partij in Beieren. AfD haalt als derde partij 14 procent, voor de Freie Wähler, een groepering van gemeentelijke partijen (11 procent), en de SPD, die net zoals op het nationale niveau in de lappenmand ligt en een troosteloze 10 procent scoort. De CSU blijft met 33 procent de eerste partij, maar dat is een historisch dieptepunt en bijna 15 procent minder dan bij de verkiezingen van 2013.

Mogelijke coalities

Een en ander betekent dat de christendemocraten op zoek moeten naar een of meerdere coalitiepartners. Als het met één coalitiepartner moet, komen alleen de Groenen in aanmerking, want samenwerking met AfD wordt sowieso uitgesloten. Inhoudelijk verschillen CSU en de Groenen echter op veel vlakken grondig van mening.

Een mogelijkheid met meerdere partners is een alliantie met de Freie Wähler en de liberale FDP, maar dan moet die laatste er bij de verkiezingen wel in slagen over de kiesdrempel van 5 procent te springen. De FDP speelde van 2008 tot 2013 trouwens al ‘dépanneur’, toen de CSU bij wijze van grote uitzondering geen absolute meerderheid haalde.

De stembusgang zal ook met argusogen gevolgd worden in Berlijn. Als de CSU een pak rammel krijgt, kan dat gevolgen hebben voor de toch al wankele coalitie van CDU/CSU en SPD op nationaal niveau en de tanende machtspositie van Angela Merkel. De kanselier hoopt misschien stiekem dat haar Beierse zusterpartij gedwongen een toontje lager zal moeten zingen, want de CSU was met stokebrand Seehofer in de migratiediscussie de laatste tijd meer een blok aan het been dan iets anders.

Toch kan ze niet zonder een sterke CSU die de rangen sluit: een pak van de CDU/CSU-stemmen op bondsniveau komt uit Beieren. Een bittere interne machtsstrijd is echter niet uitgesloten. Seehofer en Söder probeerden mekaar vorige week al openlijk de schuld in de schoenen te schuiven voor een mogelijk verkiezingsdebacle.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content