Congo is het land met het grootste aantal blinden ter wereld terwijl een eenvoudige operatie aan de helft van hen hun zicht zou kunnen teruggeven.
Als je door de straten van de oude mijnstad Kipushi op enkele kilometers van Lubumbashi loopt, kan je enkel het verval van het stadje vaststellen. De gebouwen zijn er bouwvallig en de geasfalteerde straten lijken enkel nog een verre herinnering. Alles lijkt alles wel te slapen onder een rode en stoffige aarde.
In een huisje in Kipushi, in wat erg op een sloppenwijk lijkt, leven Kasadi Mulenga, zijn vrouw en vier kinderen. Drie van de vier kinderen waren slechtziend door een aangeboren cataract, één van de meest voorkomende oorzaken van blindheid in Congo waar bijna 25.000 kinderen blind zijn. Kasadi zelf lijdt ook aan de ziekte, maar een mislukte operatie op zesjarige leeftijd maakte een einde aan zijn hoop om ooit weer goed te kunnen zien.
Kleine Chinees
Zoals vele vaders wenst Kasadi dat zijn kinderen een normale schooltijd doorlopen. Toch legde hun blindheid een zware domper op die wil. Kasadi, zelf het slachtoffer van een mislukte operatie, was immers zeer twijfelachtig over de kans op slagen van de ingreep bij zijn kinderen.
In Katanga wordt informatie als even belangrijk beschouwd als verzorging. Handicaps zijn immers vaak taboe in Afrika en een groot aantal zieken aarzelen om geopereerd te worden. Sommige blinden of slechtzienden denken dat blindheid een goddelijke straf of hekserij is waartegen niets te ondernemen is. Anderen menen dat verzorging enkel voor rijken is weggelegd om nog maar te zwijgen over de vele kwakzalvers die meer kwaad dan goed doen en de zorgverstrekkers verdacht maken. Er gaan zelfs geruchten de ronde dat de ogen bij een operatie vervangen worden door honden-, varkens- of kattenogen.
In die context spelen de mobiele klinieken die de dorpen afschuimen op zoek naar blinde of slechtziende personen een sleutelrol. Door hulp en raad te bieden leveren ze een levensbelangrijke taak van preventie en verzorging. Vaak weten mensen immers niet dat er een veilige en efficiënte oplossing voor hun probleem bestaat. Zo geeft Kasadi Mulenga, de jonge huisvader, toe dat zijn vrouw erin slaagde hem te overtuigen zijn kinderen te laten opereren.
Wanneer we kennis maken met het gezin Mulenga is het bijna een jaar geleden dat de drie kinderen geopereerd zijn. Ook al dragen ze een bril – zoals het vaak het geval is bij kinderen die geopereerd worden voor cataract om complicaties en een lui oog te vermijden – kunnen ze voortaan naar school gaan. “Ik ben gelukkig dat ik niet meer de Chinese genoemd word”, vertelt de negenjarige Immaculée. Haar samengeknepen ogen om beter te zien hadden haar die bijnaam opgeleverd.
Cataract
Cataract is de belangrijkste oorzaak van blindheid in Afrika. Er zijn 18 miljoen mensen in de wereld blind door cataract terwijl de ziekte in de meerderheid van de gevallen omkeerbaar is. Cataract is de vertroebeling van het ooglens waardoor de patiënt de indruk krijgt dat hij in een permanente mist leeft. Terwijl in onze contreien cataract vaak leeftijdsgebonden is lijden de kinderen in Afrika er ook onder. De ziekte kan aangeboren zijn en het gevolg zijn van een stoornis in de ontwikkeling van het ooglens of een infectie tijdens de zwangerschap. Het kan later ook voorkomen door een erfelijke aandoening of door een ongeval. Het kan ook een symptoom van diabetes zijn. Terwijl verschillende factoren dus de ziekte kunnen veroorzaken is er slechts één behandeling die erin bestaat het ooglens te vervangen door een kunstlens. De ingreep is eenvoudig en van korte duur aangezien de patiënt de volgende dag al het zicht kan terugvinden. Kinderen hebben wel nood aan een visuele therapie en aan een bril om hun zicht weer te kunnen gebruiken. Die therapie wordt ook gebruikt voor kinderen die definitief slechtziend zijn, die niet meer chirurgisch kunnen geholpen worden.
Slechts vier artsen die cataract bij kinderen kunnen opereren
Dokter Richard, die verschillende keren per jaar kinderen in het oftalmologisch ziekenhuis Sainte Yvonne opereert, benadrukt dat het van levensbelang is het probleem zeer jong aan te pakken. Tot acht jaar kan het zicht immers nog aangeleerd worden aan de hersenen. Maar het is wenselijk het kind voor zijn zesde verjaardag te opereren zodat hij weer van een volledig zicht kan genieten. Het is dus uiterst belangrijk de kinderen zo vroeg mogelijk te opereren. Toch is dat in Congo niet evident aangezien er slechts vier oogartsen in staat zijn operaties bij kinderen uit te voeren.
Hoe rampzalig de situatie voor kinderen ook is, voor volwassenen is ze niet beter. In een land waar 1% van de bevolking blind is, één van de hoogste percentages ter wereld, zijn er slechts 104 oogartsen, 66 cataractoperatoren en 196 gespecialiseerde technici in oftalmologie. Door dat nijpend gebrek worden bijna 600.000 blinden (het aantal blinden in Congo wordt tussen de 492.000 en 675.000 geschat) en 4 miljoen slechtzienden niet goed verzorgd. Het is des te betreurenswaardig dat 80% van de gevallen zonder gigantische middelen kan vermeden of genezen worden. Zo is cataract bijvoorbeeld een omkeerbare ziekte en bij 50% van de zieken kan het zicht hersteld worden door een vrij goedkope ingreep die onder lokale verdoving uitgevoerd wordt en minder dan een half uur duurt.
De chirurgen van het Sainte Yvonne ziekenhuis gebruiken de modernste operatietechnieken zoals fako-emulsificatie, een techniek waarbij een snede in de ooglens wordt gemaakt om het in deeltjes te kunnen verwijderen. In tegenstelling tot wat je zou kunnen denken bij het zien van de verouderde gebouwen zijn de hygiënische omstandigheden er zeer goed in orde en er worden maar heel weinig infecties als gevolg van de operatie vastgesteld, wat niet het geval is in alle ziekenhuizen.
Robin Hood
Een groot aantal gediplomeerde oogartsen uit Congo hebben bijna nooit een cataractoperatie uitgevoerd. Daarom is het uiterst belangrijk het personeel op te leiden om de hulp duurzaam te maken. Het is één van de missies van Licht voor de wereld, een Belgische NGO die gespecialiseerd is in blindenhulp in Afrika en als één van de weinigen in Katanga. De vereniging houdt zich echter niet enkel bezig met de opleiding van personeel voor mobiele ziekenhuizen, oogartsen en andere technici van het zicht die een bril bieden aan degenen die enkel een aangepaste bril nodig hebben. Ze organiseert ook samen met lokale netwerken de integratie van slechtziende kinderen in scholen en helpt degenen die de verzorging niet kunnen betalen. Ondanks het feit dat de partnerziekenhuizen van de NGO (er zijn er drie: in Lubumbashi, Likasi en Mbuji-Mayi) zeer democratische prijzen hanteren (40 euro per oog voor een cataractingreep, de reële kost van een dergelijke operatie) beschikken sommige patiënten niet over de nodige middelen. Dankzij het Robin Hoodprincipe – degenen die kunnen betalen voor meer luxe zoals een individuele kamer of een mooiere bril – is het ziekenhuis, dat diensten gratis of tegen een beperkte prijs kan aanbieden, voor 60% zelfbedruipend. De overige 40% worden door de NGO gesubsidieerd, een financieel evenwicht dat veelbelovend voor de toekomst lijkt.
Vergeleken met de rest van de miserie die er in Congo heerst gaat het slechts om een druppel water en kan je je afvragen of je door in hun plaats te handelen de lokale overheden niet vrijstelt van hun gebreken inzake hulp aan de bevolking. Toch kan je eenmaal ter plaatse bij het zien van de glimlach en de erkenning van de patiënten alleen maar het nut van dergelijke initiatieven erkennen. Het zicht teruggeven heeft immers alles van een mirakel, een mirakel waarmee blinden en slechtzienden hun toekomst serener kunnen beschouwen en beter tegen de onzekerheid kunnen strijden. (ML)
Wat is Licht voor de wereld ?
Licht voor de wereld is een Belgische NGO die tegen blindheid en voor de verbetering van de levenskwaliteit van mensen met een visuele handicap strijdt. Hoewel ze haar actie vooral richt op de preventie en de genezing van blindheid wil ze ook het recht van visueel gehandicapten in Afrika verdedigen en bijdragen aan de vorming van goed opgeleide verzorgers. Licht voor de wereld maakt deel uit van een bredere confederatie met zusterorganisaties in Oostenrijk, Nederland, Tsjechië. De vereniging is actief in Burkina Faso, in Congo, Rwanda en Tanzania. Ze bezit geen enkel ziekenhuis maar is actief op basis van partnerships om instellingen en lokaal personeel te steunen, en dat om duurzame hulp te bieden. Aangezien de organisatie vooral met giften werkt en het principe volgt dat zelfs kleine bijdrages het verschil kunnen maken heeft ze ieders vrijgevigheid nodig om haar werk verder te zetten.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier