Conflicten met terroristen zijn nog nooit opgelost met geweld alleen, zegt de Britse bemiddelaar Jonathan Powell. ‘De geschiedenis leert dat we uiteindelijk altijd moeten onderhandelen. Dat geldt ook voor IS.’
Praten met terroristen? Nooit! Dat zweren de autoriteiten altijd na terroristisch geweld. “Met het kwaad gaan we niet praten, we vernietigen het”, zei vicepresident Dick Cheney na de aanslagen op de Twin Towers. Maar datzelfde had Teddy Roosevelt een eeuw eerder al gezegd, toen Amerika werd opgeschrikt door anarchistische terreur.
De Britten zeiden het over de terroristen in hun koloniën, de Turken over de PKK, de Spanjaarden over de Baskische Afscheidingsbeweging ETA en de Colombianen over de FARC. Maar aan het eind van het liedje zijn ze allemaal, openbaar of in het geheim, met elkaar in gesprek. Zoals een Britse politicus verzuchtte: “Alle terroristen komen uiteindelijk altijd, op uitnodiging van de regering, op de borrel in een duur Londens hotel.”
Helaas gaat daar meestal heel veel bloedvergieten aan vooraf, zegt de Britse diplomaat Jonathan Powell. Hij was namens de Britse regering onderhandelaar in verschillende conflicten, en speelde onder andere een belangrijke rol in de totstandkoming van het vredesakkoord met de IRA. In zijn boek Talking to Terrorists, dat eind vorig jaar verscheen, analyseert hij honderden conflicten met terreurbewegingen en hoe ze uiteindelijk zijn beëindigd. Zijn conclusie: een conflict kan niet eindigen zonder praten. Dat geldt zelfs voor het islamitisch terrorisme dat nu over de wereld raast.
Onrealistisch
“Het belangrijkste argument tegen onderhandelen is het totaal onrealistische verlanglijstje van terroristen”, legt Powell uit. “Hun eisen zijn onbuigzaam. De IRA wilde één Ierland, tegen de meerderheid van de bevolking in. Voor de Britse regering was dat natuurlijk onbespreekbaar. Maar toen ze uiteindelijk aan tafel gingen zitten, veranderden de eisen. Uiteindelijk waren ze bereid tot het delen van de macht. Historisch gezien geldt dat voor alle groepen in de laatste dertig jaar. De rebellen in El Salvador wilden de omverwerping van de staat. Uiteindelijk stemden ze in met een vernieuwing van leger en politie.”
Op dezelfde manier willen de Taliban in Afghanistan ook niets minder dan totale controle. “Ze willen de hele taart, en niets minder. Maar als dat niet lukt, gaan ze schuiven. Dan gaan ze kijken wat ze eruit kunnen slepen. Uiteindelijk zullen ze bereid zijn om de macht de delen.” Volgens Powell zijn daar binnen de Taliban al tekenen van te zien.
Al-Qaeda is een mondiaal fenomeen, dat geen duidelijke politieke eisen heeft en daarmee onverzadigbaar lijkt, erkent Powell. “Maar er zijn wel degelijk nationale onderdelen te onderscheiden, die wél gemotiveerd worden door lokale zorgen en lokale eisen. Gedeeltelijk zijn dat zorgen waar iets aan te doen valt. Er zijn eerder akkoorden gesloten met gewapende moslimbewegingen, zoals de MILF in de Filipijnen en de GAM in Indonesië.”
Rokerige cafés
Powell werkt tegenwoordig als bemiddelaar in conflicten wereldwijd, voor de organisatie Inter-Mediate. In zijn boek bespreekt hij tientallen onderhandelingen, in heden en verleden. Hij vertelt hoe je contact moet leggen, een neutrale locatie moet kiezen, betrouwbare tussenpersonen moet vinden en vooral je eigen achterban moet meekrijgen. Het is een inkijkje achter de schermen van de wereldpolitiek, van rokerige cafés en ontmoetingen midden in de jungle.
Veel politici pleiten voor “één laatste militaire krachtsinspanning, dán hebben we ze eronder.” Het is een illusie, schrijft Powell in zijn boek. Geweld verzwakt de aanhang voor de beweging niet, en zelfs als de beweging militaire klappen krijgt, zoals bij de IRA en de ETA gebeurde, dan nog is ze niet uit te roeien. Dit geldt voor alle terreurbewegingen wereldwijd. Een veelgenoemde uitzondering vormen de Tamil Tijgers in Sri Lanka. Maar, zegt Powell, de prijs daarvoor is hoog: een extreem vuile oorlog, met extreem veel bloedvergieten, en een blijvende wrok bij de bevolking die weer tot een nieuw conflict kan leiden.
Extreem kwaadaardig
Op dit moment wordt het islamitisch extremisme van IS gezien als het ultieme kwaad. Terrorisme lijkt zozeer buiten alle beddingen getreden dat er geen menselijk gesprek meer mee mogelijk is. Het is terreur om de terreur, zonder politieke eisen.
Toch was de eerste terreurgolf, het anarchistische geweld aan het eind van de negentiende eeuw, minstens zo apocalyptisch, zegt Powell. We weten het niet meer, maar zowel een Russische tsaar (in 1881) als een Amerikaanse president (1901) werden gedood bij een aanslag. En ook de twee volgende terreurgolven – de antikoloniale en de nieuw-linkse, zoals Powell ze noemt – werden in die tijd gezien als “extreem kwaad”.
“Maar compleet nihilistisch is het nooit, leert de geschiedenis ons. Het geweld wordt altijd bedreven vanuit bepaalde frustraties of doelen. Zelfs extreem gewelddadige terroristen willen een bepaald doel bereiken. De vraag is: willen we met ze praten, hoe buitenaards hun eisen ook lijken? In Mosoel, de machtsbasis van IS, zijn mensen zwaar gefrustreerd over het sektarisch geweld van de sjiieten en over het gebrek aan steun vanuit Bagdad. Hun frustraties zijn reëel. Misschien zijn we in staat om IS uit bepaalde plaatsen te verdrijven, dat moeten we zeker proberen, maar uiteindelijk kunnen we ze niet verslaan. Op een gegeven moment zullen we moeten praten.”
Problemen aanpakken
Er is dus meer nodig dan bombarderen alleen, zegt Powell. “Militaire actie is nodig, en ook grondtroepen zijn nodig, maar hoever gaat het ons brengen? De Koerdische strijders gaan niet oprukken naar Damascus of Bagdad. Uiteindelijk moeten de frustraties van de soennieten serieus genomen worden. Zoals in Noord-Ierland uiteindelijk ook de werkloosheid onder de katholieke mannen moest worden aangepakt. En daar zul je uiteindelijk over moeten praten.”
Nu is het daar misschien nog niet de tijd voor. “Maar bombarderen zonder langetermijnstrategie heeft geen zin. We moeten geheime gesprekskanalen gaan opzetten. Dat kost jaren. Daar moeten we nu mee beginnen.” (IPS)
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier