‘Trumps toenadering tot Kim Jong-un leidt tot een veiligere wereld’

Hoe wordt de nieuwe toenadering tussen Trump en Kim Jong-un in Amerika gezien en wat zegt het over Trumps buitenlandbeleid? Hoogleraar internationale relatie Steven Weber van de Berkeley-universiteit in Californië is licht positief. ‘Iets is beter dan niets.’

Donald Trump was vorig weekend de eerste Amerikaanse president die ooit een stap op Noord-Koreaans grondgebied zette. Dat zou hem een Nobelprijs voor de Vrede op moeten leveren, aldus Kellyanne Conway dinsdag op Fox News. Maar wat betekent het hernieuwde contact nu echt? Kan de president een doorbraak forceren in de situatie die het Amerikaanse buitenlandbeleid al decennia plaagt? Wat betekent het voor Trump en zijn herverkiezingscampagne? En hoe verhoudt Trumps handelen met betrekking tot Noord-Korea zich tot de relaties met Iran? Knack spreekt Steven Weber, hoogleraar internationale relaties met een specialisatie in Noord-Korea aan de Universiteit van Californië te Berkeley.

Hoe ziet u de nieuwe toenadering tussen Donald Trump en Kim Jong-un?

STEVEN WEBER: Ik en vele anderen kijken verbijsterd toe hoe Trump alle diplomatieke regels verbreekt. En hij is daar heel trots op. Ik beoordeel dit onderwerp uiteindelijk op de resultaten, niet op het proces. En ik ben het niet eens met veel van mijn collega’s die zeggen dat het nooit zal werken, dat er eerst door onderhandelaars gesproken moet worden. Ik heb zoiets van: we proberen het al dertig jaar op één manier. Als Trump resultaten kan behalen, geef ik er niet om hoe hij dat doet. Veel critici hadden zoiets van “zie je wel” toen de top in Singapore mislukte. En inderdaad, er was geen grondwerk gedaan, de verwachtingen waren niet goed afgestemd. Maar direct onderhandelen met de Noord-Koreanen is beter dan helemaal niets doen. En we zijn nu weer in gesprek. Dat leidt tot een veiligere wereld. Er is nu een kans groter dan nul dat er enige overeenstemming komt om de Noord-Koreanen af te remmen.

Maar verandert er ook daadwerkelijk iets?

WEBER: Er gaan nu weer echte onderhandelaars aan tafel zitten. Diplomatie gaat langzaam en onderhandelingen zijn moeilijk. Trump heeft de spelregels iets veranderd. Het is moeilijk voor mij om iets positiefs over Donald Trump te zeggen, maar hij heeft in principe gewoon gezegd dat Noord-Korea misschien niet alle wapens hoeft op te geven voordat we toegeven op de sancties. Er is een nieuwe strategie waarbij we eerst zorgen dat het arsenaal bevroren wordt, en dat we het daarna verminderen. Ons extreme standpunt is iets verzacht. Deze onderhandelingen zijn een stap vooruit. Een kleine stap, maar iets is beter dan niets.

Denkt u dat de bromance tussen Trump en Kim Jong-un echt is?

WEBER: Nee, dat denk ik niet. Trump is alleen geinteresteerd in wat hem in een goed daglicht stelt. Dat is althans mijn opvatting. Hij is de ultieme narcist, wiens relaties vooral bestaan om hem er goed uit te laten zien. Hij gebruikt mensen als een sieraad dat hij om kan hangen. En ik denk dat Kim hem op dezelfde manier behandelt. En als ze een manier kunnen vinden waarbij in hun beider behoeften voorzien wordt, ben ik daar helemaal voor. Nog geen anderhalf jaar geleden waren we bezorgd om oorlog op het Koreaans schiereiland. En het Amerikaanse militaire apparaat is al heel lang bezorgd om de nucleaire mogelijkheden. Alles wat die angsten op een lager pitje zet, is een goed begin.

Ook als er geen tastbaar bewijs is dat er daadwerkelijk iets veranderd is aan de nucleaire capabiliteiten van Noord-Korea?

WEBER: Maar het kernwapenprogramma van Noord-Korea is de afgelopen achttien maanden wel degelijk minder actief geworden, net als het ICBM-testprogramma. Deels zal dat door de onderhandelingen komen, deels omdat Kim getest heeft wat hij moest testen, deels vanwege de sancties, en deels vanwege de cyber-aanvallen die Amerika op Noord-Korea uitvoert. We weten niet precies hoe die mix eruit ziet, maar we zien als resultaat minder activiteit. In een auto moet je ook afremmen voordat je ‘m in z’n achteruit kan zetten. Over twee jaar kijken we misschien terug en zien we dit moment als valse hoop. Maar als we de onderhandelingen nu geen kans geven, gaan we dat gesprek uberhaupt nooit hebben. En er is niemand die denkt dat we ons nu in een gevaarlijkere situatie begeven dan twee jaar terug.

Waarom zou Trump wel toenadering zoeken tot Noord-Korea, zonder eisen te stellen aan denuclearisatie, maar doet hij compleet het tegenovergestelde bij Iran?

WEBER: Trump wordt door twee kampen bespeeld. Aan de ene kant staan de John Boltons van de wereld (John Bolton is de nationale veiligheidsadviseur, nvdr.) , die geloven in “alles of niets”. Zij geloven dat de andere partij moet doen wat Amerika wil, of we draaien de duimschroeven aan. En dan zijn er de mensen in het Pentagon (het ministerie van defensie, nvdr.). Die zeggen dat Boltons manier niet gaat werken. Je moet geven en nemen. En gezien hoe Kim bekend staat, is het misschien gevaarlijker om bij hem de duimschroeven aan te draaien. Je kunt hem misschien beter wat ruimte geven en beloningen in het vooruitzicht stellen.

En Trump denkt dat Iran beter reageert op hard spelen?

WEBER: Ja en nee. Trump besloot op het laatste moment de vergeldingsslag (voor het neerhalen van een Amerikaanse drone, nvdr.) niet uit te voeren. Aan de ene kant werd dat bekritiseerd alsof het Trump ontbreekt aan tactisch inzicht. Maar aan de andere kant: het zou ook zijn manier kunnen zijn om een signaal aan Iran te geven. “Wij kunnen jullie pijn doen, maar kiezen ervoor het niet te doen”. Zoiets. Dit soort gedrag maakt mensen gek, maar het is interessant om te zien dat de Iraniërs zich nu rustiger houden.

Twee jaar terug noemde Trump Kim Jong-un little rocket man en zou hij fire and fury loslaten over Noord-Korea. Toen opeens zocht hij toenadering. Zou zoiets ook met Iran kunnen gebeuren?

WEBER: Ik sluit het absoluut niet uit. De situatie rond Iran is natuurlijk wel anders. Het is een veel grotere en meer verfijnde economie. De sancties hebben Iran harder getroffen. Maar ik zou allerminst verbaasd zijn als Trump ook met Iran compleet van gedachten verandert. Ik ben opgegroeid in New York en mijn vader werkte er in de bouw. Hij kende Trump verder niet, maar dat soort types lopen daar genoeg rond. De helft van hen praat nonsens. Het idee dat je ideeën consistent moeten zijn om geloofwaardig te zijn, daar hechtten zulke lui helemaal geen waarde aan. Dus het stoort Trump helemaal niet als hij 180 graden van positie verandert. Als ik morgen in de krant lees dat Trump getweet heeft dat hij naar Teheran wil voor onderhandelingen, dan verbaast het me niet, noch stoort het me. Wat kan het kwaad?

Hoe zou je het buitenlandbeleid van Trump omschrijven?

WEBER: Onconventioneel, iconiclastisch, experimenteel, en veel meer risico-nemend. En met een hogere inzet, die zowel hogere opbrengsten als hogere kosten kunnen opleveren.

Wat zou deze buitenlandpolitiek kunnen betekenen in de verkiezingen van 2020?

WEBER: Over het algemeen denkt men dat buitenlandbeleid weinig uitmaakt in presidentsverkiezingen. Donald Trump wil dat hij herverkozen wordt naar aanleiding van een sterke economie. Een ding dat dat in de weg zou kunnen staan, is een nieuwe oorlog in het Midden-Oosten. Ik zie geen scenario waarin Trumps kans op herverkiezing verbeterd wordt als de VS daar betrokken raken bij een oorlog. En het feit dat hij zo gefocust is op herverkiezing, levert ons daarmee een veiligheidsbuffer op. Tegelijkertijd weten de Iraniërs dat ook, en zullen zij de komende periode misschien meer provocatief zijn, omdat ze weten dat Trump niet geneigd is zich in een oorlog te mengen. Is het mogelijk dat we door omstandigheden toch in een oorlog terecht komt? Absoluut. Maar beide partijen winnen niets bij een oorlog, dus ze zullen er allebei niet op aansturen.