Trump verhuist Amerikaanse troepen naar België: strategische beslissing of vete met Merkel?

Angela Merkel en Donald Trump © iStock
Kamiel Vermeylen

Tot groot ongenoegen van velen wil Donald Trump de permanente Amerikaanse troepenmacht in Duitsland en Europa verder afbouwen. Wat zit er achter het manoeuvre?

Bij monde van minister van Defensie Mark Esper kondigde de Verenigde Staten woensdag aan dat ze ongeveer 12.000 strijdkrachten uit Duitsland willen terugtrekken. Momenteel zijn er bij onze oosterburen ongeveer 36.000 troepen gestationeerd, het Witte Huis wil dat aantal zo snel mogelijk afbouwen naar iets meer dan 24.000 soldaten. De beslissing komt niet de uit de lucht gevallen. De afgelopen weken benadrukte Amerikaans president Donald Trump meermaals dat hij het troepenaantal in Duitsland wilde afbouwen.

Naast die vermindering is het Witte Huis ook van plan om enkele belangrijke hoofdkwartieren uit Duitsland weg te halen. Zo wil Trump onder meer het Amerikaanse commando voor Europa (EUCOM) en het Europese hoofdkwartier van de Amerikaanse Special Forces (SOCEUR) van Stuttgart naar de Belgische stad Bergen verhuizen. Daar is namelijk het centraal commandocentrum van de NAVO (SHAPE) gevestigd van waaruit de Verdragsorganisatie al zijn militaire operaties centraal aanstuurt.

Ook het commando voor Afrika (AFRICOM) zou uit Stuttgart verdwijnen, al is het voorlopig onduidelijk naar waar. Bedoeling is om op die manier de ‘snelheid en en duidelijkheid van de operationele procedures te verbeteren’, aldus Esper bij de aankondiging.

Een deel van de Amerikaanse troepen keert huiswaarts en zal vervolgens rotatiegewijs in verscheidene Europese landen tijdelijk gestationeerd worden. Het overige deel, ongeveer 5.600 soldaten, gaat vooral naar het Oosten van Europa rondom de regio van de Zwarte Zee.

Onder meer Bulgarije en Roemenië vragen al langer om (meer) Amerikaanse aanwezigheid nadat Rusland in 2008 de twee Georgische provincies Abchazië en Zuid-Ossetië – intussen semiautonome gebieden onder controle van Rusland – binnenviel en in 2014 het Oekraïense schiereiland Krim annexeerde.

Defensie-uitgaven

In tegenstelling tot de strategische uitleg die Esper uit de doeken deed, kwam Trump met een veeleer politieke verklaring die vooral gericht leek op zijn achterban. ‘Duitsland is een delinquent land omdat het al jaren te weinig geld uitgaf aan defensie en niet van plan is om daar iets aan te veranderen’, klonk het. Een opvallend statement omdat Duitsland tegen 2024 anderhalve procent aan defensie wil uitgeven, een stijging van maar liefst 45 procent ten opzichte van 2014. Ter vergelijking: België geeft dit jaar 0,95 procent van zijn bbp uit aan defensie en zal volgens de huidige vooruitzichten 1,18 procent uitgeven in 2024.

Er zijn geen zakelijke argumenten om de Amerikaanse troepen uit Duitsland terug te trekken. Dit heeft alles te maken met de Amerikaanse presidentsverkiezingen.

Norbert Röttgen, buitenlandexpert van de Duitse christendemocraten (CDU) en kandidaat-partijvoorzitter.

De felle woorden van Trump zijn illustratief voor de moeilijke relatie die de Amerikaanse president sinds zijn aantreden met Duits Bondskanselier Angela Merkel onderhoudt. Meer dan eens lagen de twee in de clinch over een waaier van onderwerpen, een strijd die werd verpersoonlijkt door de zopas vertrokken Amerikaanse ambassadeur in Duitsland en woelwater Richard Grenell.

In ruil, zo kondigde Trump dinsdag aan, krijgt Duitsland kolonel op rust Douglas Macgregor, die naar eigen zeggen geen rol meer weggelegd ziet voor de NAVO en regelmatig aanschuift op uitzendingen van het televisienetwerk Fox News. Het ziet er dus niet meteen naar uit dat de bilaterale relaties tussen Berlijn en Washington de komende maanden aanzienlijk zullen verbeteren.

Belangrijke partner

Nochtans was Duitsland na de val van het IJzeren Gordijn en de implosie van de Sovjet-Unie als centraal-Europees gelegen gebied een sleutelpartner van de Verenigde Staten. In 1990 stelden toenmalig bondskanselier Helmut Kohl en Amerikaans president George Bush Sr. in een gezamenlijk statement dat de twee ‘partners in leiderschap zouden worden.’ In 1990 waren er 228.000 Amerikaanse troepen in Duitsland gestationeerd, nu wil Trump dat aantal naar een kleine 25.000 eenheden afbouwen.

‘De Koude Oorlog is intussen al een tijd achter de rug, conventionele strijdkrachten zijn niet meer zo belangrijk als vroeger en de Verenigde Staten kijken hebben de focus nu al enige tijd verlegd naar China’, vertelt professor internationale politiek David Criekemans (UAntwerpen).

‘De historische lijn is er wellicht één waarbij de trans-Atlantische veiligheidsrelatie zal afnemen qua belang. Als gevolg van de huidige geopolitieke wijzigingen zal het van belang zijn om een eigen “Europese verzekeringspolis” inzake een defensie uit te bouwen.

‘De Duitse defensieminister Annegret Kramp-Karrenbauer stelde recent onomwonden dat zelfs onder een Democratische president Biden de Amerikaanse focus op China niet zou wijzigen, en dat de EU daarom haar eigen defensie verder moet ontwikkelen.

‘Los daarvan wordt het noodzakelijk om ook via een eigen Europese defensie-industrie mee te blijven met nieuwe commerciële toepassingen inzake nieuwe componenten, radars en andere technologieën. Berlijn lijkt dus te beseffen dat de geostrategische en zelfs geo-economische belangen van de VS en Europa in dit nieuwe tijdsgewricht niet altijd meer gelijk lopen.’

‘Verkiezingspraat’

Volgens critici is het nieuwe manoeuvre van het Witte Huis een regelrechte vergissing. Secretaris-generaal van de NAVO Jens Stoltenberg liet enkele weken geleden aan Knack optekenen dat de Amerikaanse aanwezigheid op Europees grondgebied in het strategisch belang is van de Verenigde Staten.

Buitenlandexpert van de Duitse christendemocraten en kandidaat-partijvoorzitter Norbert Röttgen toonde zich donderdagmiddag op de Duitse radio ontevreden: ‘Er zijn geen zakelijke argumenten om de Amerikaanse troepen uit Duitsland terug te trekken. Dit heeft alles te maken met de Amerikaanse presidentsverkiezingen.’

De voormalige Amerikaanse generaal in Duitsland Mark Hertling meent op zijn beurt dat de Verenigde Staten hun eigen globale militaire positie verzwakken door de isolationistische reflex van het Witte Huis. ‘Dit is geen strategische beslissing, maar een gerichte persoonlijke belediging naar een trouwe bondgenoot’, aldus Hertling op zijn Twitteraccount.

Berlijn lijkt te beseffen dat de geostrategische en zelfs geo-economische belangen van de VS en Europa in dit nieuwe tijdsgewricht niet altijd meer gelijk lopen.

David Criekemans, professor internationale politiek (UAntwerpen)

De plannen van het Witte Huis bewijzen alweer dat de Verenigde Staten er op eigen houtje in slaagt om zowel het Europese veiligheidsbeleid en de NAVO-politiek zonder al te veel overleg naar Amerikaanse hand te zetten. Bovendien verwachten sommige analisten dat meer Amerikaanse troepen aan de grens met Rusland tot een nieuwe escalatie met het Kremlin kan leiden. Daar is Criekemans niet helemaal van overtuigd: ‘De conventionele afschrikkingscapaciteit van de Verenigde Staten op Europese bodem blijft substantieel genoeg om Rusland van al te gekke dingen te weerhouden. Bovendien verandert het spel. Poetin legt in Europa immers steeds nadrukkelijker de focus op het cyberdomein en desinformatiecampagnes, bij gebrek aan eigen soft power. De NAVO is zelf niet in staat gebleken om daarop een afdoende antwoord te formuleren op bedreigingen uit het Oosten. Ze kan in de moeilijke Europese relatie met Rusland zelfs gezien worden als een onderdeel van het probleem dan van een oplossing’.

Republikeins protest

Of Trumps plannen ook bewaarheid worden, valt nog af te wachten. Het Amerikaanse Congres moet voldoende budgetten vrijmaken om het kostenplaatje van enkele miljarden dollar te financieren. De afgelopen maanden hebben zowel de Democratische Partij als heel wat Republikeinen zich verzet tegen de plannen om de permanente aanwezigheid in Duitsland – en bij uitbreiding Europa – terug te schroeven. Zeker wanneer het Amerikaanse buitenlandbeleid in relatie stond tot Rusland kwamen Democraten en de Republikeinen in het Congres meermaals tot een bipartisaanse consensus om Trump tegen te houden.

Bovendien valt het nog af te wachten of Trump erin slaagt om een tweede ambtstermijn als president binnen te halen. Al is het niet zeker of zijn Democratische uitdager Joe Biden de plannen zou terugdraaien.

Ook minister van Buitenlandse Zaken en Defensie Philippe Goffin (MR) is zich daarvan bewust. Na de aankondiging van Esper liet die diplomatisch weten dat we ‘rekening moeten houden met de binnenlandse elementen in de Verenigde Staten.’ Afwachten geblazen.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content