Gespecialiseerde advocatenkantoren zien in een investeringsclausule een kans om de coronacrisis te verzilveren.
Het is een mondiaal vraagstuk: wie betaalt straks de rekening voor de covid-19-maatregelen? Economen piekeren zich suf over de juiste verhoudingen tussen nieuwe belastingen en extra bezuinigingen. Alsof die oefening al niet moeilijk genoeg is, dreigen overheden te worden overspoeld door een golf van schadeclaims van multinationals die hun omzet zagen kelderen door coronamaatregelen. Tenminste, dat is het scenario waarop een rist advocatenkantoren met ronkende namen zoals Quinn Emanuel Urquhart & Sullivan aanstuurt. Het gaat voornamelijk om Amerikaanse giganten met een wereldwijd vertakt kantorennet, gespecialiseerd in internationaal investeringsrecht en arbitrage bij grensoverschrijdende zakenconflicten. Via webinars en nieuwsbrieven proberen ze cliënten warm te maken voor coronaclaims tegen overheden.
Multinationals kunnen een compensatie claimen voor schade door progressieve wetgeving.
Investor State Dispute Settlement (ISDS) heet de wortel aan de stok. Het gaat om een clausule die sinds de jaren zestig in meer dan 3000 bilaterale en multilaterale investeringsakkoorden werd opgenomen. Oorspronkelijk was ISDS onder meer bedoeld om investeerders in pas onafhankelijk geworden ontwikkelingslanden te beschermen tegen willekeurige onteigeningen. De clausule ligt al lang onder vuur. De vage omschrijving geeft multinationals veel speelruimte, onder meer om compensatie te claimen voor schade die ze lijden door progressieve wetgeving op het vlak van milieubescherming en arbeidsvoorwaarden.
Nu komen de coronamaatregelen dus in het vizier. Denk aan het tijdelijke verbod op het afsluiten van de watertoevoer of de toekenning van huurvermindering ten behoeve van arme gezinnen. De verplichting voor privéziekenhuizen om in coronabedden te voorzien. De opgelegde reisbeperkingen en het verbod op congressen. Het niet verhinderen van sociale onlusten tijdens de epidemie. Maximumprijzen voor geneesmiddelen. Stuk voor stuk overheidsingrepen die door de advocatenkantoren worden geciteerd als grond voor een ISDS-claim door bedrijven of aandeelhouders. Het eigenbelang ligt voor de hand. ISDS-claims worden niet door nationale rechtbanken maar meestal door ad hoc opgerichte privétribunalen behandeld. Gespecialiseerde advocatenkantoren leveren de arbiters én staan de partijen bij. Een gemiddelde IDSD-claim bedraagt 4,4 miljoen euro, met uitschieters tot 27 miljoen. De commissies tikken dan stevig aan.
‘Ethisch totaal verwerpelijk’, vindt 11-11-11-directeur Els Hertogen. ‘Overheden moeten alle zeilen bijzetten om de volksgezondheid te beschermen en de economische gevolgen van de pandemie te verzachten. Het is onaanvaardbaar dat die noodzakelijke maatregelen door schadeclaims worden doorkruist.’
11,11.11 is een van de 630 ngo’s die in een open brief aan regeringsleiders een initiatief eist om covid-19-maatregelen vrij te stellen van ISDS-claims. ‘Dit is een preventieve campagne’, zegt Hertogen. ‘Tot nu toe is er één geval bekend. In Peru werd de autowegentol opgeschort om de verspreiding van het virus tegen te gaan en om hulpverleners vlotter te laten circuleren. De concessiehouder heeft zopas een ISDS-claim ingediend, vermoedelijk tegen die opschorting.’
