Tijd om het luidop te zeggen: in Irak en Afghanistan heeft Amerika verloren

Ex-VS-minister van Defensie Robert Gates verwijt Barack Obama dat hij een te koele minnaar is van de oorlog in Afghanistan. Goed gezien van Obama. De zaak was daar sowieso al hopeloos. Net als in Irak.

De memoires van Robert Gates doen aardig wat stof opwaaien in Washington, al was het maar omdat het merkwaardig is dat een voormalige minister van Defensie openlijk een zetelende president – en dus de opperbevelhebber van de strijdkrachten – ervan langs geeft. Saillant detail: toen Gates in 2011 ontslag nam, kreeg hij door Obama de Presindetial Medal of Freedom opgespeld. Dat boek (‘Duty’ heet het) is dus wat je noemt stank voor dank.

In ieder geval vond Gates Obama dus een beetje slapjes als opperbevelhebber. “Ikzelf, onze commandanten en onze troepen hadden meer toewijding aan de zaak en meer passie van hem verwacht”, schrijft hij. Dat merkte hij op een meeting in 2011 in het Witte Huis, waarin Obama zijn twijfels uitte.

Gates: “Toen ik daar zat, dacht ik: ‘De president gelooft niet in zijn bevelhebber (generaal David Petraeus; red.), hij kan Hamid Karzai (de Afghaanse president) niet uitstaan, hij gelooft niet in zijn eigen strategie en hij vindt niet dat deze oorlog de zijne is. Voor hem gaat het alleen over zo snel mogelijk wegkomen uit Afghanistan.'”

Oorlog omzeep

Obama had groot gelijk dat hij zo snel mogelijk weg wilde uit Afghanistan. Daar doet hij trouwens nog steeds heel erg lang over. Pas eind dit jaar, drie jaar na die vergadering waar Gates over schreef, eindigt de oorlog in Afghanistan officieel. Daarmee heeft hij dertien jaar geduurd en is het de langste uit de Amerikaanse geschiedenis: ongeveer net zo lang als de Amerikaanse Burgeroorlog en de Amerikaanse deelnames aan WOI en WOII samen.

Wat kopen Amerika en de Navo daar nu eigenlijk voor? Nauwelijks wat. En daar kon Obama nooit erg veel aan doen. De oorlog was al omzeep voor hij president werd. Alles wat hem nog restte, was de zaak zo ordentelijk mogelijk opdoeken.

In Washington zijn er lui als de Republikeinse ex-presidentskandidaat John McCain die daar nog steeds niet van willen weten. Wat hen betreft, moet je desnoods voor eeuwig en drie dagen in Afghanistan blijven. Anders gooi je de gemaakte winst weg, vinden zij.

Dat is zo’n beetje als een wanhopige pokerspeler in Las Vegas die steeds dieper in het rood gaat, maar blijft geloven dat hij bij het volgende rondje zijn verlies zal goedmaken. Op een gegeven moment moet je inzien dat het afgelopen is, je kaarten neerleggen en je verlies beperken.

Laten we wel wezen: Afghanistan is nog steeds een puinhoop. Het leven is er een beetje beter dan voor 2001 onder het terreurbewind van de Taliban, maar dat is nauwelijks een vergelijking. Het risico dat het land instort is nog steeds levensgroot. En dan sta je dus weer helemaal terug op nul.

Ingestorte staten

Afghanistan werd in grote mate een puinhoop omdat de regering van George W. Bush het destijds te druk had met de onnodige oorlog in Irak. En ook daar staat het weinige dat de Amerikanen bereikt hadden meer dan ooit op losse schroeven.

Al-Qaeda heeft nog nooit zo veel grondgebied gecontroleerd als nu, schreef Knack.be eerder deze week op gezag van CNN-terreurexpert Peter Bergen. En zo is het maar net. Beloofden Bush en zijn neoconservatieve haviken bij het begin van de Irak-oorlog in 2003 nog dat na de val van Saddam Hoessein de democratie zou uitbreken in de Arabische wereld, dan lijkt nu het tegendeel waar te worden.

De halve regio dreigt een aaneenschakeling te worden van ingestorte staten waar Al-Qaeda-achtige groepen de plak zwaaien. Een soort pre-9/11-Afghanistan in het groot, zeg maar. Wat Irak betreft: daar moet de regering zich hard weren tegen de extremisten van ISIL (de Islamitische Staat in Irak en de Levant), de terreurgroep die een gooi doen naar de heerschappij in steden als Fallujah en Ramadi.

Irak wordt steeds meer een ‘sideshow’ van het conflict in Syrië, waar de jihadi’s ook al hele steden controleren. Herinner u: Osama bin Laden wilde extremistische islamitische regimes installeren in het hele Midden-Oosten. Dat zou zijn nazaten wel eens kunnen lukken.

Kruitvat in de achtertuin van Europa

Maar dat was niet Bin Ladens enige doelstelling. Met 9/11 en zijn andere aanslagen tegen Amerikaanse doelwitten wilde hij de VS in avonturen lokken die het land mentaal en economisch op de knieën zouden krijgen. Onder Bush is Amerika met open ogen in die valstrik gelopen.

In Irak en Afghanistan zijn meer dan 6500 Amerikanen gesneuveld. De oorlogen hebben de VS meer dan 2000 miljard dollar gekost. Studies tonen aan dat die som, wanneer alle facturen afbetaald zijn, kan oplopen tot vier- tot zesduizend miljard. Je moet maar even rondkijken in Amerika om te zien wat men met dat geld had kunnen doen.

Wat hebben die offers opgebracht? Bitter weinig. Saddam Hoessein en Bin Laden zijn dood, maar nu het historische perspectief meer dan tien jaar na dato begint te komen, kan je onmogelijk stellen dat Amerika die oorlogen gewonnen heeft. Je mag dat in dit land niet luidop zeggen, maar het is tijd om toe te geven: in Irak en Afghanistan heeft Amerika verloren. Weer eens. Net als in Vietnam.

Het punt is: dit is erger dan Vietnam. Niet qua Amerikaans dodentol. Die 6500 doden zijn maar een fractie van de 50.000 die in Vietnam sneuvelden. Maar wel geopolitiek. Terwijl Vietnam ondanks alle horror veilig ingebed zat in de machtsstructuren en het nucleaire evenwicht van de Koude Oorlog, is de uitkomst nu onzeker. Het Midden-Oosten is meer dan ooit een kruitvat. En wat erger is: dat kruitvat ligt pal in de achtertuin van Europa.

Hopeloos

En de Amerikanen? Die staan zo goed als machteloos aan de zijlijn. Als Irak en Afghanistan iets aangetoond hebben, dan is het wel dat de supermacht Amerika onvermogend is om de zaak naar zijn hand te zetten.

Dat was overigens al jaren voor Obama aantrad duidelijk. Op het moment dat Bush in 2003 zonder enige reden Irak binnenviel, was het kalf verdronken.

Dan mag een man als Robert Gates wel klagen dat Obama niet genoeg naar zijn generaals luisterde en weigerde om tegen beter weten in eindeloos meer mensenlevens en miljarden te blijven opofferen, maar wat had hij verwacht? Obama werd in 2008 net verkozen omdat hij de hopeloosheid van de zaak inzag en het als een van de eersten in Washington ook luidop durfde zeggen.

Het straffe is: dat weet Gates, die zowel onder Obama als onder Bush het Pentagon bestierde, blijkbaar ook zelf. De president is “een man van grote persoonlijke integriteit”, schrijft Gates op het einde van zijn boek: “Ik geloof dat hij correct was met al zijn beslissingen.”