‘Teleurstellend dat EU zo weinig vooruitgang boekte sinds waarschuwing van brexit-referendum’

‘De Europese parlementsverkiezingen en de samenstelling van een nieuwe Commissie zijn een unieke kans voor een Europese doorstart’, schrijft Jan Cornillie bij alweer een cruciale week voor de brexit.

Het is nog maar eens een cruciale week voor de Britten. De zoveelste in de aanloop naar 29 maart hoor ik u al denken, maar nu is het echt wel zo. Deze week staan immers drie stemmingen over de Brexit gepland in het Britse parlement: een over de Brexit-deal van eerste minister Theresa May, een over een no deal en een over uitstel. In die volgorde. Als de eerste twee worden verworpen, dan is uitstel heel waarschijnlijk. Maar wat betekent dat nu allemaal? En vooral, wat moeten wij op het Europese continent daar dan mee? Keep calm and carry on én focussen op onze eigen EU-business, blijft mijn devies.

Teleurstellend dat EU zo weinig vooruitgang boekte sinds waarschuwing van brexit-referendum.

In mijn column in de week voor het referendum in 2016 kwam ik tot twee conclusies. Ten eerste waarschuwde ik toen dat winst voor het Brexit-kamp meer dan realistisch was omdat ‘wie wakker ligt van immigratie, voor Brexit kiest. Wie economie het belangrijkste vindt, kiest om in de EU te blijven’. Migratie haalde het van de economie, zo weten we intussen. En de Britten zagen de oplossing daarvoor nooit in Europa. Ten tweede schreef ik dat ik me geen zorgen maakte over Brexit omdat de Britten toch niet meededen aan de twee werven die de toekomst van Europa bepalen: de eurozone en het migratiebeleid. Ik nam me dus voor om de Brexit-discussie grotendeels te negeren en me te concentreren op het debat over onze eigen Europese toekomst, tot onbegrip van mijn Britse en Anglofiele vrienden. ‘Brexit is jullie probleem, niet het onze’, hield ik hen voor.

In deze week van de waarheid blijf ik bij mijn uitgangspunten van toen. Maar wat ik niet had voorzien, was dat de Britten er zo’n zootje zouden van maken. En wat mij vooral teleurstelt, is dat de EU de voorbije jaren zelf zo weinig vooruitgang boekte na die waarschuwing. Want aantonen dat er kosten zijn aan het verlaten van de EU was het gemakkelijke deel. Dat punt is gemaakt. Maar de echte uitdaging – een positieve agenda voor de verdere uitbouw van de Unie – is niet aangepakt.

Eerst even terug naar het huidige zootje. Hoe zijn de Britten in zo’n chaos beland na hun referendum? Wel, je hoeft het niet verder te zoeken dan de interne partijpolitiek van de Conservatieven. May blijft in het zadel door zaken te beloven die intern tegenstrijdig zijn. Zo beloofde ze om de interne markt en de douane-Unie te verlaten om zelf, autonoom, te kunnen beslissen over de markt en handelsverdragen, maar tegelijk ook dat er geen harde grens komt tussen Noord-Ierland (VK) en Ierland (EU). Dat kan natuurlijk niet.

Het is of het één of het ander. Je kunt niet de vis én de boter bij de vis hebben. Dus telkens als May één van die voorwaarden laat vallen, stemt een deel van haar partijgenoten tegen. Om dat te omzeilen heeft ze telkens weer toegevingen van de Europese collega’s in het vooruitzicht gesteld. Zonder succes want de EU zal nooit een ‘pick-and-choose-lidmaatschap‘ aanvaarden. Brexit really means Brexit, ook al had May het misschien anders bedoeld. Want dat is de echte les van Brexit: er is leven buiten de EU, maar enkel als grootmacht of ontwikkelingsland. Het Verenigd Koninkrijk is geen van beide, zoals het nu snel zal ervaren. Als Europees land is er geen ontsnappen aan de interne markt – vraag maar aan Noorwegen of Zwitserland – en het verlies aan soevereiniteit die deze met zich meebrengt.

Het is nu uitkijken hoe de Britse parlementsleden deze week stemmen. En natuurlijk zouden we in de EU – en niet het minst in België – schade ondervinden van een chaotische no deal Brexit. Maar opnieuw: erg belangrijk voor de toekomst op lange termijn van de EU is het niet. Want daar blijven de vragen: hoe maken we onze nationale welvaartsstaten compatibel met de eurozone? Hoe maken we vrij verkeer binnen de grenzen van de EU compatibel met een Europees asiel- en migratiebeleid aan de grenzen?

Het getreuzel van Merkel heeft zijn tijd gehad. Het is tijd voor Duits leiderschap voorbij de eigen comfortzone.

Ondertussen zijn daarover erg boeiende papers geschreven en nuttige discussies gevoerd. Maar doorbraken blijven uit. De redding van Duits bondskanselier Angela Merkel is ongeveer het enige tastbare resultaat van de onderhandelingen over migratie van het voorbije jaar. Hetzelfde werd niet eens gegund aan Frans president Emmanuel Macron: diens eurozone-hervormingen worden op dit moment verdund en verwaterd in duizend technische werkgroepen terwijl hij zijn Duits geïnspireerde hervormingsbeleid uitzweet in de vorm van wekelijkse gele hesjes-protesten. Macron wacht allicht hetzelfde trieste lot dan zijn voorganger François Hollande, maar dan opgeleukt met meer eloquentie. Merkel vs Franse presidenten: 4-0.

‘We hebben een politieke schok nodig’, zei professor internationale politiek Ferdi De Ville vorige week op het MO*-debat over Europa in het Vlaams-Nederlandse Huis De Buren, iets als een legestoelenpolitiek, zoals De Gaulle dat ooit durfde. Ik vrees dat hij gelijk heeft. Later deze week zal ik daar ook voor pleiten op de Europese interparlementaire dagen van de Duitse SPD. Het getreuzel van Merkel heeft zijn tijd gehad. Het is tijd voor Duits leiderschap voorbij de eigen comfortzone. En die zal niet worden afgedwongen met enkel een speech of een brief van president Macron.

De Europese parlementsverkiezingen en de samenstelling van een nieuwe Commissie zijn een unieke kans voor een Europese doorstart. Dus laat ons vooral het debat ten gronde voeren: voor of tegen een eurozone met sociale en fiscale minima en een stabiliserende werkloosheidsverzekering, voor of tegen een handelsbeleid met meer Europese bescherming voor de sociale en ecologische inspanningen van onze bedrijven, voor of tegen een gezamenlijke buitengrens met vrij verkeer binnen de grenzen én humanitaire verplichtingen aan beide kanten van die grenzen? De toekomst van Europa hangt af van het antwoord op deze vragen, niet van Brexit. Op 26 mei is de keuze aan de kiezers die in de EU zijn gebleven.