‘Tegenover Rusland en China moet het democratische Westen opnieuw duidelijke lijnen trekken’

Professor Herman Matthijs formuleert tien bedenkingen bij de Russische inval in Oekraïne.

Men is verwonderd over de Russische inval in Oekraïne, maar de troepen van president Vladimir Poetin staan reeds maanden aan de desbetreffende grenzen. Bovendien heeft hij reeds sinds 2008 een deel van Georgië in handen, en in 2014 nam Rusland de Krim in. De reactie van het Westen met al zijn democratische normen en waarden, was zowat onbestaand. De ergste sancties waren een tijdje geen stemrecht in de Raad van Europa en wat bancaire maatregelen. De slachtoffers waren de Limburgse fruitkwekers, die geen peren meer mogen exporteren.

1. Over de vele Rusland- en Oekraïne-experten, die de laatste weken de media hebben gevuld, kan bepaald niet gezegd worden dat ze veel indruk hebben gemaakt met hun voorspellingen. Getuigt dat van een gebrek aan inzicht of is het ideologische vooringenomenheid?

2. Het Rusland van Poetin staat niet alleen in zijn strijd met Oekraïne. De Chinese Volksrepubliek ziet toe en dekt Poetin af. Het is daarnaast ook een land met een VN-vetorecht. Peking is vooral aan het zien hoe het Westen reageert, en zal dan handelen ten aanzien van Taiwan. Opvallend was ook de afspraak tussen beide landen. De Russische inval startte pas na het einde van de Olympische Winterspelen. Andere fans van het Poetin-regime zijn: Iran dat samen met Rusland Syrië rechthoudt, Belarus, Cuba, Venezuela, Nicaragua, Kazachstan, de militaire leiders van Myanmar, de opvallend welwillende houding van Pakistan, India dat zich erg neutraal houdt ook al omdat de helft van zijn wapenarsenaal van Russische makelij is, en korter bij ons ten slotte: Servië.

3. De Russische economie kent een geraamd BBP van 1.650 miljard dollar en dat is zowat evenveel als de drie Benelux-landen. Dat is véél minder dan China (15.000 miljard) en de Verenigde State (22.000 miljard). Rusland staat op de elfde plaats in de mondiale lijst en dat tussen Zuid-Korea (plaats 10) en Brazilië. Het is dus bepaald geen grootse economie, maar het land bezit vooral veel grondstoffen. De hoge gasprijs is een budgettaire zegen voor de Russische begroting. Mocht de Europese Unie zijn gas voortaan invoeren vanuit andere landen, dan heeft president Poetin pas echt een probleem. Dan was de Belgische regering slimmer door recent een akkoord te sluiten met Noorwegen.

4. Het jaarlijks defensiebudget van Rusland staat op 60 miljard dollar en dat is een vijfde plaats op de desbetreffende wereldlijst. Hoger staan het Verenigd Koninkrijk (61 miljard), India (64 miljard), China (193 miljard) en de Verenigde Staten (738 miljard). Maar Rusland is wel ook één van de zeven kernmachten ter wereld.

5. Rusland beschikt over een vetorecht in de VN-veiligheidsraad. Bovendien heeft het land de afgelopen jaren een enorme oorlogskas aangelegd met vreemde deviezen en goud. Zo worden de vreemde deviezen van de Russische nationale bank geraamd op 600 miljard dollar, en er is een goudvoorraad van 2.295 ton. De Russen kunnen dus een tijd oorlog voeren. Men dient er toch vanuit te gaan dat de oligarchen en de Russische banken zich hebben ingedekt tegen de aankomende sancties? Er is aan westerse zijde beslist om een deel van de Russische commerciële banken uit het SWIFT-systeem te zetten, dat het internationale bankverkeer organiseert. Maar een deel van dit stelsel blijft wel openstaan, waarschijnlijk voor het betalen van het Russisch gas. Een ander gegeven is het Russisch lidmaatschap van de bank der banken, de Bank voor Internationale Betalingen (BIB) te Bazel. De westerse nationale banken kunnen wel stoppen met activiteiten te doen met de Russische tegenhanger, maar de BIB is wel een bank met een speciaal statuut naar Zwitsers recht. (En de Zwitserse confederatie is steeds neutraal.)

6. De rol van de Turken is ook niet al te duidelijk. Hun staatshoofd president Erdogan beweert dat hij de Bosporus niet kan afsluiten voor de Russische vloot in de Zwarte Zee. Voor een NAVO-partner kan dat tellen qua solidariteit. De vraag is hier wat er bedisseld is tussen Poetin en Erdogan inzake het conflict uit 2020 tussen Azerbeidzjan en Armenië?

7. Ook de Amerikaanse President Joe Biden zit in moeilijk parket. Hij zit met de erfenis van de te zwakke aanpak van Barack Obama tegenover China en Rusland. Toen was Biden de vicepresident. Bovendien zijn er in november aanstaande de midterm elections in de Verenigde Staten. De regering-Biden-Harris kan zich geen verkeerde stappen permitteren.

8. De Europese Unie is wederom de verliezer. De sancties zijn steeds too little and too late. Een zwaardere sanctie komt dan nog van het Eurovisiesongfestival, dat Rusland eruit zet, en ook de Raad van Europa schorst het land. Voor het overige zijn nogal wat sancties van het niveau: ‘paroles, paroles, paroles‘. Blijkbaar is het Russisch staatsbedrijf ‘Gazprom’ een te grote betaler van de Europese voetbalcompetitie om de Russische voetbalploegen eruit te zetten. Er moet ook op worden gewezen dat de Russische economie relatief op zichzelf leeft en niet zeer verbonden is met de wereldhandel. Dus kan je zeker de vraag stellen of deze sancties echt hard zullen aankomen? Een ander punt is wat Poetin gaat doen tegenover investeringen en geld in Rusland van de westerse grootbanken? De sancties kunnen ons een zware factuur opleveren. Op dat vlak staat de Britse regering het sterkst, omdat vele rijke Russen met hun geld op het veilige Britse eiland zitten in het vastgoed en de ‘Premier League‘.

9. In eigen land zal de discussie over het openhouden van kerncentrales een vlotte overwinning worden voor de voorstanders. Veel mensen en de industrie hebben het ondertussen wel gehad met de hoge gasprijzen. MR-voorzitter Georges-Louis Bouchez gaat een vlotte overwinning binnenhalen. Dit alles is natuurlijk het resultaat van de ondoordachte geopolitiek van de EU-Commissie. Op de afgelopen ministerraad van vrijdag bleek ook nog eens hoe vlot deze Vivaldi-regering hogere militaire uitgaven goedkeurt. In dit geval ging het om de wijziging van de militaire investeringswet uit 2017.

10. Als het gaat om de veiligheid moeten de Europese landen het hebben van de NAVO. Zonder deze instelling zou Poetin met zijn troepen binnen de 48 uur aan de Rijn staan. De budgettaire normen van de NAVO zullen nu veel vlotter behaald of benaderd worden door de 18 lidstaten die er niet aan voldoen, met onderaan onder andere België. Maar hogere militaire uitgaven zullen ook keuzes vergen in het begrotingsbeheer.

Conclusie

Een mogelijk deal zou kunnen zijn dat Rusland Oekraïne verlaat, en het land een neutraal statuut krijgt, waardoor het niet bij de EU en de NAVO kan komen. Trouwens, wat moeten de EU en de NAVO doen met Oekraïne als lid? In ruil zou de NAVO worden uitgebreid met Finland en Zweden. Maar de betrekkingen tussen de NAVO, de EU en Rusland zullen de volgende jaren veel minder soepel zijn.

Het Westen heeft zich de afgelopen jaren verkeken op zijn handel met Rusland en China en dat is vooral de schuld van Duitsland. Er zullen terug duidelijke lijnen moeten getrokken worden tegenover deze twee communistische landen vanuit het democratische Westen. In feite is het ook de erfenis van de zwakke aanpak van de Duitse voormalige bondskanselier Merkel en de Amerikaanse president Obama. Als het westers liberaal politiek en economisch systeem wil overleven, dan zal er een strikte houding moeten aangenomen worden tegenover de Russische en Chinese leiders. In ieder geval weten Brussel, Londen, Ottawa en Washington DC wat te doen in het derde pandemiejaar 2022.

–