Stedelijk Museum Amsterdam zoekt directeur

Het is merkwaardig, zeg maar leerzaam, hoe in ons buurland op een intelligente, democratische en betrokken manier omgegaan wordt met de benoeming van een CEO binnen de museumwereld.

Bij de feestelijke opening, in 2012, van het vernieuwde Stedelijk Museum Amsterdam, één van de topmusea voor moderne en actuele kunst in Europa, stond het al vast dat de fungerende directeur, de Amerikaanse Ann Goldstein (1957), vertrekkens klaar stond. Niet haar intrinsieke kwaliteiten werden betwist maar ze werd ook subjectief beoordeeld op haar onvermogen om zich te adapteren aan de Hollandse in casu Amsterdamse zeden. Ze sprak, na enkele jaren, nog steeds geen Nederlands en haar band met de media was niet van de beste. 25 jaar was ze werkzaam geweest in het MOCA, het museum in Los Angeles, en van daar uit bracht ze een enorme kennis en netwerk mee. Eindelijk, dacht men in Amsterdam, komt er weer een directeur die ons artistiek weer op de internationale kaart zet.

Was dat dan in het verleden niet of onvoldoende gebeurd? De eerste na-oorlogse conservator was de onvolprezen Willem Sandberg die het oudbakken gebouw aan de binnenkant helemaal wit liet schilderen en de zalen weer ruimte gaf. Hij hield de vinger aan de pols in het buitenland en vergat ook de toenmalige Nederlandse avant-garde niet. COBRA kreeg een vooraanstaande plaats bij tentoonstellingen en aankopen. Karel Appel mocht een muur van de cafetaria beschilderen (bekladden meenden sommigen) en, graficus van vorming, ontwierp hij zelf affiches en catalogi. Internationale exposities als “Bewogen Beweging” waren spraakmakend en vernieuwend.

Sandberg werd in 1963 opgevolgd door Eddy De Wilde die veel affiniteiten had met de Amerikaanse kunst van dat ogenblik. Zijn aankopen van toen zijn exemplarisch voor de strekkingen in de V.S. en behoren kwalitatief tot het beste. In 1985 kwam Wim Beeren die de nadruk legde op de conceptuele kunstpraktijken en op zijn beurt tentoonstellingen presenteerde en aankopen deed die andere facetten van de toen actuele kunst in het museum liet aanrukken.

Dan volgden Hans van Beers en, na hem Gijs van Tuyl die met hun aanwinsten de positie van het museum consolideerden. Veelbesproken was het beleid dat Rudi Fuchs 12 jaar voerde (1993-2003). Zijn strikte voorkeuren voor Europese kunstenaars en de daaruit voortvloeiende aankopen konden op heel wat kritiek rekenen die hem zijn hele directeursperiode achtervolgde. Het was nooit goed wat hij deed vond men, té conservatief en niet avontuurlijk genoeg. Het was misschien omdat hij zonder veel gedruis werkte dat woelig Nederland hem niet lustte.

Dan kwam er een periode waarin vooral de nieuwbouw aan de orde was en het museum dicht ging. Tot dus in 2010 Ann Goldstein verscheen en drie jaar later weer vertrok. Misschien ontgoocheld, misschien te veel verschillen van denken en werken als in de States, misschien te veel inmenging van de plaatselijke politici of misschien was Nederland te klein voor haar. Wie zal het zeggen. Haar publieke afscheidstekst is beleefd maar ook niet meer dan dat. Een warme persoonlijkheid schijnt ze niet geweest te zijn.

En nu. De benoemingsprocedure van haar opvolger die in november van start ging schijnt bijna afgerond te zijn. Vijf kandidaten hebben de eindronde gehaald en de algemene directeur van de Scottish National Galleries en oud-directeur van het Amsterdamse Van Gogh museum, John Leighton voerde met deze vijf verkennende gesprekken. Daarna zal hij een voorstel formuleren voor het Comité van Toezicht en de stad Amsterdam die dan een definitieve keuze zullen maken. Officieel is niet geweten wie die vijf gladiatoren zijn maar er circuleerden in de wandelgangen enkele namen zoals die van Beatrix Ruf, directeur van de Kunsthalle in Zürich, Rein Wolfs, directeur van de Kunsthalle in Bonn en ook twee Belgen, Dirk Snauwaert, directeur van Wiels in Brussel en Bart De Baere, directeur van het MuHKA in Antwerpen.

NRC Handelblad liep, tijdens het weekend, op de zaak vooruit en polste acht experts, niet naar hun voorkeur maar naar de uitdagingen waarmee de nieuwe baas van het Stedelijk rekening zal moeten houden. De groep met galeriehouders, kunstenaars, verzamelaars, curatoren en critici formuleerde tien tips die als aanbevelingen kunnen gelezen worden. Een samenvatting : Wees u bewust van de lokale omgeving (dat ontbrak bij Ann Goldstein), onderhoud zeker ook de internationale banden van het museum, kijk niet alleen naar het verleden maar vooral ook naar de toekomst (een sneer naar Rudi Fuchs), probeer niet als de Tate Modern of het MOMA te worden (rare bedenking omdat het gemeentebestuur net die ambitie heeft of had), wees niet eurocentrisch (kijk voorbij dit continent en besef dat er in Afrika, Azië en Zuid-Amerika boeiende dingen aan het gebeuren zijn), wees maatschappelijk betrokken (kunst speelt in onze tijd en is niet los te zien van de maatschappelijke ontwikkelingen), wijk af van de begane paden (voorheen kwamen in het museum bepaalde strekkingen overtuigend aan bod, zoals de abstracte en conceptuele kunst, maar er gebeuren vandaag zoveel verscheidene zaken dat die ook in het museum aan bod moeten kunnen komen), wees bevlogen (een sterke persoonlijkheid is conditio sine qua non), zorg voor rust binnen de organisatie van het museum (het ging de jongste tijd alle kanten uit, er was geen eensgezinde politiek), laat de kritiek buiten verstommen (een advocaat en verzamelaar uit het panel “leer creatief omgaan met de onvermijdelijke, agressieve en soms genadeloze Nederlandse media”).

Zo dat waren de tien geboden die acht experts de volgende directeur aanbevolen. Niet op twee “stenen tafelen” maar in de krant. Het is merkwaardig, zeg maar leerzaam, hoe in ons buurland op een intelligente, democratische en betrokken manier omgegaan wordt met de benoeming van een CEO binnen de museumwereld. De betere pers mengt zich op een creatieve manier in het debat en laat mensen aan het woord die er wat van afweten. Het is uiteraard de overheid die zal beslissen maar ze wordt tenminste gewezen op haar verantwoordelijkheid om kennis te nemen van goed gemeende adviezen.