Sotsji: nachtmerrie van Poetin wordt werkelijkheid

Chaos na een zelfmoordaanslag in Volgograd © Reuters

President Vladimir Poetin wil zijn land met de Olympische Winterspelen een modern en schoon imago aanmeten. Twee bloedige aanslagen in de stad Volgograd gooiden echter roet in het eten. Maar er is niet alleen dat. Of hoe de droom van Poetin een nachtmerrie werd.

Rusland vierde feest toen het Internationaal Olympisch Comité (IOC) in 2007 de Olympische Winterspelen aan de stad Sotsji toekende. Het zou een sleutelmoment worden in de Russische geschiedenis. Het zou cruciaal zijn voor de jonge democratie. Het zou Rusland en Europa eindelijk op gelijke hoogte plaatsen.

In Europa zelf werd de beslissing met minder enthousiasme onthaald. Zo publiceerde het Duitse magazine Der Spiegel onmiddellijk na de toewijzing haar bedenkingen over het enorme budget dat Rusland moest vrijmaken. In de zes jaren die volgden, zwol de kritiek in de pers almaar verder aan. En nog altijd is de storm niet gaan liggen.

Zwaar geschut

Zo is er het probleem van de veiligheid dat onlangs nog eens op bloedige wijze onder de aandacht kwam. In Volgograd, een stad op 700 km van Sotsji, gebeurden in de afgelopen drie maanden drie zelfmoordaanslagen. Een in oktober, de andere twee eind december, vlak na mekaar. Alles tezamen verloren daarbij 40 mensen het leven.

De politie heeft voor de laatste twee aanslagen geen sluitende antwoorden over de dader, maar vermoedt dat het om terroristen uit de Noord-Kaukasus gaat. Groepen die in dat gebied wonen – voornamelijk moslims – zijn al twee decennia in conflict met de Russische overheid. De wortels van dit conflict zijn nog veel ouder dan dat: in de 19e eeuw lijfde Rusland na lange oorlogsvoering de Noord-Kaukasus op gewelddadige wijze in.

Het is in deze regio dat de Olympische Winterspelen plaatsvinden. De lokale bevolking schreeuwt moord en brand omdat president Poetin zich niet wil excuseren voor de genocide die 150 jaar geleden op de grond van Sotsji plaatsvond. Een van hen is de radicale moslimleider Dokoe Oemarov, die zijn volk opriep om de Winterspelen zoveel mogelijk te verstoren.

Dat de Winterspelen zich afspelen in een dergelijke conflictzone, baart toeschouwers zorgen. Rusland reageert door extra veiligheidsmiddelen in te zetten, maar of het zwaar geschut een aanslag tijdens de Winterspelen kan voorkomen, valt echter te betwijfelen. Tenslotte was de veiligheid in Volgograd voor de twee aanslagen eind december ook al opgedreven. Bovendien jagen de extra veiligheidsmaatregelen de astronomische kostprijs van de Spelen nog meer de hoogte in.

Vriendjes van Poetin

Kostprijs. Het woord is gevallen. De Olympische Winterspelen in Sotsji kostten al meer dan 50 miljard euro. Net als bij menig ander groot sportproject, werden de kosten initieel veel te laag geschat. Uiteindelijk liepen ze van 8 miljard euro op tot 35 miljard euro. Nooit eerder had de totale kost van de Olympische Winterspelen zo’n omvang. Criticasters vragen zich af of dat geld geen betere bestemming verdient in een land waar op verschillende plaatsen armoede nog steeds troef is.

Bovendien zouden de olympische bouwwerken in handen zijn van Poetins medestanders. Zo haalden Akady Rotenberg en Vladimir Yakunin – twee vrienden van Poetin – de grootste opdrachten binnen die er op de bouwwerf te rapen waren. De woordvoerder van de president ontkent evenwel met klem dat hier oneerlijke concurrentie speelde.

Naast een financiële kostprijs eist de transformatie van het niet uitgeruste stadje naar olympisch gastgebied ook een aanzienlijke menselijke kostprijs. Meer dan 70.000 arbeiders werkten mee aan de nieuwe infrastructuur. De Human Rights Watch beweert dat sommige arbeiders meer dan 12 uur per dag moesten werken om de gebouwen tegen februari af te krijgen.

Vage excuses

Het probleem van de mensenrechten gaat nog verder dan uitgebuite arbeiders. Zo keurde Rusland een nieuwe antihomowet goed die het propageren van homoseksualiteit tegenover minderjarigen officieel strafbaar maakt. Ook buitenlanders die in Rusland verblijven, ontsnappen daar niet aan. Het progressieve Westen stond meteen op zijn achterste poten.

Het Internationaal Olympisch Comité (IOC) stelde zich meteen na de publicatie van de wet vragen bij de veiligheid voor homoseksuele bezoekers en atleten. Russisch minister van Sport Vitaly Mutko benadrukte dat propaganda (lees: openlijke uitingen van homoseksualiteit, zoals het vasthouden van iemands hand) uit den boze is, maar de bezoekers nooit vervolgd zouden worden om hun geaardheid op zich.

Voor het IOC volstaat die belofte, maar elders dooft het protest minder gemakkelijk uit. Politici allerhande sturen hun kat naar de openingsceremonie. De ene doet dat met klare motieven, de andere met vage excuses. Onze Groen-politici en de Duitse president Gauck boycotten bijvoorbeeld expliciet, terwijl premier Elio Di Rupo en minister-president Kris Peeters ‘moeilijke planning’ citeren. President Obama wil evenmin spreken van een formeel protest, maar maakt zijn standpunt toch duidelijk door tennislegende en homorechtenactiviste Billie Jean King af te vaardigen.

Ook in het kamp van de prominente figuren blijft het niet stil. Zangeres Cher weigert om op te treden bij de openingsceremonie. Lady Gaga, Madonna en Elton John uitten alle drie hun ongenoegen tijdens tournees ter plaatse. Acteur en schrijver Stephen Fry, zelf homo, schreef een pleidooi om de Spelen op een andere plaats te laten doorgaan. Daarin vergeleek hij het Russische beleid met het nazisme: Hitler vervolgde Joden, Poetin doet nu hetzelfde met de homogemeenschap.

De antihomowet is overigens niet de enige wet die kritiek oogst. Poetin wilde aanvankelijk een algemeen demonstratieverbod uitoefenen in het gebied van Sotsji. Daar is hij ondertussen van teruggekomen. De president staat nu enkele streng gereguleerde protestzones toe.

Rusland ontvlucht

En dan zijn er nog de ontevreden milieuactivisten. Volgens hen heeft de bouw van een nieuwe autostrade heeft zo de rivier die in de Zwarte Zee uitmondt en het fragiele lokale ecosysteem van Sotsji al beschadigd. Het dumpen van illegaal afval en de constructie van een elektriciteitslijn heeft zelfs een aardverschuiving veroorzaakt.

Het zijn vooral die aardverschuivingen die problematisch kunnen zijn. Daarvoor waarschuwde een geoloog die eerst in een olympische adviesraad zat maar later Rusland ontvluchtte. Hij beweerde dat Sotsji geen geschikte ecologische eigenschappen heeft om de veranderde infrastructuur te dragen.

Maar zoals alle andere klachten, wimpelden de Russen deze bedenkingen af. De atleten, toeschouwers en Poetin zelf kunnen maar beter hopen dat dat terecht is, want het bespaart hen een hoop slapeloze nachten. (LR)

Partner Content