Het debat over een verenigd Ierland komt weer op gang door een mogelijkharde brexit én corona.
Sinds een kwarteeuw heerst er relatieve vrede in Noord-Ierland. Daardoor is een mogelijke hereniging van noord en zuid voor de meeste inwoners van de Ierse Republiek het minste van hun zorgen. Ideologisch zijn ze veelal voorstander, maar dankzij de ‘onzichtbare’ grens – de Republiek en het Britse Noord-Ierland behoren beide tot de EU – werkt een status quo evengoed.
Daar dreigt verandering in te komen. Als er echt een no deal-brexit komt, zonder vrij verkeer van personen en zonder handelsafspraken, komt er opnieuw ‘onzekerheid van ongezien niveau’ over die grens, waarschuwt Steve Aiken, leider van de protestantse UUP-partij. Daarnaast won Sinn Féin, de partij waarvoor een verenigd Ierland de bestaansreden is, dit voorjaar de verkiezingen in de Republiek. En op de koop toe is er corona. Op één eiland wordt zowel een Iers als een Brits beleid gevoerd, en dat laat zich gevoelen.
Noord-Ierland telde vorige week 1000 nieuwe gevallen per dag – meer dan Schotland en Wales, waar de bevolking groter is. De stad Derry kent de hoogste besmettingsgraad van het hele Verenigd Koninkrijk. Als gevolg daarvan kampt nu ook de Republiek met recordaantallen aan nieuwe besmettingen. De protestantse Noord-Ierse premier Arlene Foster had het advies van Londen gevolgd en had de regio veel sneller heropend dan de Republiek.
Sinn Féin wil binnen de vijf jaar een referendum over een verenigd Ierland.
In maart was er al wrevel toen de regering van de Republiek de scholen en de horeca sloot. Fosters katholieke coalitiepartner Sinn Féin wilde dat Noord-Ierland meteen zou volgen, zodat beide delen van het eiland corona in tandem zouden kunnen bestrijden. De premier talmde, met het argument dat de Britse regering daar nog niet op aanstuurde. Daardoor ontstond sterk de indruk dat Foster niet zozeer inzat met de volksgezondheid, maar vooral wilde benadrukken dat Noord-Ierland nog altijd tot het VK behoort en dat het Dublin kan negeren. ‘De supersnelle verspreiding van corona langs de grens is een direct gevolg van het gebrek aan een verenigde en coherente aanpak over het hele eiland’, zegt Lillis Ó Laoire, professor Ierse taalkunde aan de universiteit van Galway en afkomstig uit Donegal, een graafschap dat aan Derry grenst. ‘Noord-Ierland heeft dat afgewezen, en heeft corona daardoor verwelkomd in gemeenschappen langs beide kanten van de grens.’
De frustratie in de Republiek, waar pubs een half jaar dicht bleven – langer dan gelijk waar in Europa – is voelbaar.
Huidig premier Micheál Martin riep bij zijn aantreden in juni de ‘Shared Island Unit’ in het leven, een taskforce die stevig zal investeren in noord-zuidinfrastructuur en die de relaties met de Noord-Ierse protestanten moet bevorderen. Het is voor het eerst sinds de opdeling van het eiland in 1921 dat een Ierse eerste minister zo’n taskforce op poten zet.
Voorlopig hebben de traditionele partijen in Dublin het radicale Sinn Féin nog uit een regering kunnen weren. Maar zodra de partij ook in Ierland aan de macht komt, wil ze binnen de vijf jaar een referendum over een verenigd Ierland, waar sinds de brexit al meer appetijt voor is. Tel daar demografische verschuivingen in Noord-Ierland, waar katholieken ei zo na de meerderheid uitmaken, en nu corona bij. Premier Martin begrijpt dat het verenigde Ierland door praktische en logische overwegingen binnen afzienbare tijd een realiteit kan worden.
