500 ereconsuls in opspraak: corruptie, wapenhandel en banden met Hezbollah

Ereconsuls moeten de relaties tussen landen bevorderen. Maar uit onderzoek door het Internationaal Consortium van Onderzoeksjournalisten (ICIJ) blijkt dat meer dan 500 voormalige en huidige ereconsuls publiek beschuldigd zijn van wandaden of in een controverse zijn verwikkeld.

Samen met de journalistieke non-profit ProPublica en 160 journalisten in 46 landen onderzocht ICIJ voor het project ‘Shadow Diplomats’ gerechtelijke dossiers, openbare rapporten en nieuwsarchieven uit zes continenten. In België namen Knack, De Tijd en Le Soir eraan deel. Uit het onderzoek blijkt dat veroordeelde drugsdealers, wapentrafikanten, moordenaars, zedendelinquenten en fraudeurs hebben gediend als ereconsul.

500 ereconsuls in opspraak

We stelden een lijst samen van meer dan 500 ereconsuls die beschuldigd zijn van wandaden of op een andere manier in opspraak zijn gekomen. Onder hen ook 12 ereconsuls van België, onder meer veroordeeld voor fraude, corruptie en het ter beschikking stellen van paspoorten aan criminelen.

Wereldwijd identificeerden we 57 ereconsuls die strafrechtelijk werden veroordeeld terwijl ze nog ereconsul waren. 30 ereconsuls zijn door de VS en andere regeringen gesanctioneerd, onder wie enkele getrouwen van de Russische president Vladimir Poetin.

9 ereconsuls worden door wetshandhavers en overheden gelinkt aan terroristische groeperingen. De meesten hebben banden met Hezbollah, een militante groep in Libanon die door de VS en andere landen als terreurorganisatie is aangemerkt. Bij aanslagen door Hezbollah in Israël, Argentinië, Libanon, Irak en elders zijn al honderden mensen omgekomen.

Hezbollah

Volgens voormalige Amerikaanse functionarissen die het financiële netwerk van Hezbollah hebben onderzocht, is het gebruik van de status van ereconsul door de terreurgroep ‘opzettelijk, goed georganiseerd en helaas te weinig onderzocht’. In open bronnen en justitiedocumenten vonden we de volgende cases terug:

• Volgens de Amerikaanse overheid is een van de rijkste Guineeërs – die in 2006 benoemd werd tot ereconsul van Guinee in Libanon – een belangrijke financier van Hezbollah. Ook een andere prominente zakenman uit hetzelfde Afrikaanse land, die actief is als ereconsul voor Libanon in Ivoorkust, wordt ervan beschuldigd Hezbollah te financieren. Beide zakenlui zouden in 2020 zelfs financiële steun voor coronaslachtoffers hebben gebruikt als cover om fondsen over te maken van Guinee naar Hezbollah. In maart werden ze door de VS gesanctioneerd. De ereconsul van Guinee in Libanon ontkent dat hij ‘ooit maar één dollar heeft overgemaakt’ aan Hezbollah; de ereconsul in Ivoorkust reageerde niet op onze vragen (maar ontkende in het verleden de aantijgingen). In juli sprak een rechtbank in Guinee beiden wel vrij van terrorismefinanciering, en de man in Ivoorkust zou géén ereconsul zijn. Tegen het vonnis is beroep aangetekend.

• In 2018 plaatsten de VS een voormalige ereconsul van Gambia in Libanon op hun sanctielijst. De man wordt ervan verdacht Hezbollah te financieren en geld wit te wassen via zijn bedrijven in Libanon en Afrika. Zijn advocaat antwoordde niet op onze vragen.

• Een wapenhandelaar gelinkt aan Hezbollah liep in 2012 tegen de lamp toen hij in een hotel in Ghana snode plannen besprak met informanten van de Amerikaanse Drug Enforcement Administration (DEA) die zich voordeden als vertegenwoordigers van een Colombiaanse guerrillagroepering. De man ging er prat op dat hij voor 200.000 dollar mensen tot ereconsul kon laten benoemen in Afrikaanse landen als Equatoriaal Guinea of Guinee-Bissau. In 2017 werd de wapenhandelaar in de VS veroordeeld voor terrorisme. In een brief vanuit de gevangenis schrijft hij aan ICIJ dat hij tégen Hezbollah is, maar dat hij inderdaad over ereconsuls had gesproken met de DEA-informanten. ‘Ereconsuls verplaatsen drugs en geld. Ik ken veel ereconsuls die allerlei dwaasheden uithalen.’

• Ook de ereconsul van Hongarije in Libanon kan volgens Amerikaanse speurders indirect gelinkt worden aan Hezbollah. De man is mede-eigenaar van een bank in Beirut die momenteel in New York vervolgd wordt omdat ze jaren geleden geld voor Hezbollah zou hebben versluisd. De bank en de ereconsul reageerden niet op onze vragen om commentaar.

• En een man die sinds 2019 ereconsul is van Libanon in Zuid-Soedan, werd er in het verleden van verdacht vanuit Paraguay illegale opbrengsten uit namaakgoederen te hebben doorgesluisd naar Hezbollah. Hij ontkent in een reactie alle banden met terreurorganisaties. De Libanese overheid reageerde niet.

‘Georganiseerde aanpak’

Volgens Jack Kelly, gepensioneerde special agent van de Amerikaanse Drug Enforcement Administration, is het gebruik van de status van ereconsul door mensen die banden hebben met Hezbollah opzettelijk en gevaarlijk. Tot aan zijn pensioen in 2016 onderzocht Kelly een decennium lang Hezbollah. ‘Dat ereconsul-gedoe – dat is het thema’, zegt Kelly in een interview met ICIJ. ‘Het toont een georganiseerde aanpak van hoe je je activiteiten uitvoert in Afrika en waarschijnlijk over de hele wereld.’

Een andere Amerikaanse ex-speurder bevestigt. ‘Hezbollah heeft zich gerealiseerd dat als ze ereconsuls gebruiken, ze ongestraft zaken kunnen verplaatsen en dat niemand ze ooit zal arresteren. Je laat je diplomatieke paspoort zien. Er worden geen vragen gesteld’, zegt David Asher, een voormalige senior adviseur terrorismebestrijding op het Amerikaanse ministerie van Defensie. In 2008 werd hij aangesteld om toezicht te helpen houden op een federaal onderzoek naar het criminele netwerk van Hezbollah. Het systeem van ereconsuls is een enorm manco in onze internationale wetshandhavingscapaciteiten, vindt Asher.