Rosario Marin, van migrant tot Treasurer of the US: ‘Trump kan zijn muur op zijn buik schrijven’

Ze kende geen woord Engels toen ze op haar 14e in Amerika terechtkwam, maar stootte door tot de top van de Amerikaanse financiën. Rosario Marin adviseerde vijf Republikeinse presidentskandidaten over latinozaken. Toen kwam Donald Trump.

Als u nog eens een dollarbiljet in handen krijgt, kijkt u dan eens naar de kleine lettertjes. De handtekening links is die van de Treasurer of the United States. Sinds 1949 zijn dat allemaal vrouwen. Liefst zeven van hen zijn latina’s. Maar er is er maar één die als eerstegeneratiemigrante vanuit Mexico naar de Verenigde Staten kwam: Rosario Marin (60).

De dochter van een portier schopte het onder president George W. Bush niet alleen tot de hoogste echelons in de Amerikaanse financiën, ze groeide uit tot adviseur latinozaken bij de Republikeinse partij. Tot Donald Trump naar het Witte Huis ging. We bezochten haar thuis in Californië voor een gesprek over belabberde IQ-tests, werken met Bush junior, en het beleid van president Trump.

Ik moest een IQ-test afleggen en behaalde 27 op 100. Ze dachten dat ik een mentale beperking had, maar ik wist wel beter: ik moest en zou Engels leren.

Hoe bent u destijds naar de VS gekomen?

Rosario Marin: Ik wilde het helemaal niet, het was mijn vader die besloot dat we zouden verhuizen. In die tijd kwamen Amerikaanse bedrijven in Mexico personeel ronselen. Mijn pa ging voorop, en twee jaar later liet hij mijn moeder en de vijf kinderen overkomen. Het bedrijf waar hij werkte heeft hem geholpen met de documenten. Ik was veertien en kreeg de boodschap dat ik al mijn vrienden en familie moest achterlaten. Ik vond het vreselijk.

Hoe hebt u die eerste jaren doorgemaakt?

Marin: Ik ging naar de middelbare school, maar ik kende geen woord Engels. Voor wiskunde en wetenschappen leek de leerstof op die in Mexico, maar voor de andere vakken was het een ramp. Ik moest op school een IQ-test afleggen en behaalde 27 op 100. Ze dachten dat ik een mentale beperking had, maar ik wist wel beter: ik moest en zou Engels leren. Vanaf die dag eiste ik thuis dat de tv alleen op CNN en Fox zou staan. Spaans probeerde ik zo veel mogelijk te vermijden.

Ik eindigde mijn middelbare school als een van de beste twintig studenten en wilde management gaan studeren. Achteraf gezien had ik makkelijk een studiebeurs kunnen aanvragen, maar we wisten niet eens dat zoiets bestond. Dus ging ik overdag werken en volgde ik avondschool. Mijn moeder was tegen: een meisje hoorde niet te studeren, je moest trouwen en je laten onderhouden. Ze steunden mijn broer om verder te studeren, hij zou wel voor het gezin zorgen. Ik was dus op mezelf aangewezen.

Mijn eerste baantje was assistent van een receptionist in een bank in Beverly Hills, een lagere job was er niet. Een paar jaar later ben ik weggegaan bij die bank als vicevoorzitter. Ik begon aan een masterstudie en trouwde. Alles was perfect.

Niet lang daarna kreeg u uw eerste kind. Dat heeft uw leven veranderd – en niet alleen op privévlak.

Marin: Eric heeft het syndroom van Down. Daarna kreeg ik nog een zoon en een dochter. Ik wilde Eric de beste zorg geven, gaf mijn job op en liep allerlei instellingen af. Toen viel het me op: je ziet daar nooit latino’s. Je vindt gewoon niet de goede kanalen als je geen Engels spreekt. Daarom besloot ik de vzw Fuerza (‘Kracht’) op te richten, om latino-ouders met een downkindje op weg te helpen. De organisatie groeide snel, en intussen staat Fuerza ook open voor ouders van kinderen met andere beperkingen. Via Fuerza kwam ik in contact met de lokale politiek. Ik werd schepen en daarna burgemeester van Hamilton Park, een kleine stad waar veel latino’s wonen.

De stap van burgemeester naar hoofd van de Munt is groot. Hoe is die er gekomen?

Marin: Op een dag kreeg ik telefoon van iemand van het Witte Huis, die mij vertelde dat mijn naam op de kandidatenlijst stond. Ik wist niet wat ik hoorde. Drie dagen later kwam de bevestiging. Ik besefte meteen dat ik de functie kreeg omdát ik latina was, en omdat president George W. Bush een krachtig signaal aan de wereld en aan Mexico wilde geven. Als je hard werkt, kom je ver in Amerika, dat was de boodschap. Er waren toen vast vrouwen met meer capaciteiten dan ik, maar goed, ik vond het een hele eer.

Na twee jaar nam ik ontslag, omdat ik me kandidaat wilde stellen voor de Senaat. De dag erna kreeg ik telefoon van het Witte Huis. President Bush wilde persoonlijk afscheid nemen van mij en mijn familie. Toen we in het Oval Office stonden, stelde ik mijn man, mijn kinderen en mijn vader voor aan de president. Hij bleef bij mijn vader staan, en bedankte hem in het Spaans voor de offers die hij en zijn familie hadden gedaan voor het land. Dat zal ik nooit vergeten.

Tussen ons: wat doet een Treasurer of the United States eigenlijk?

Marin: Ik ondersteunde het economische beleid van G.W. Bush. Vergeet niet dat ik in augustus 2001, een maand voor 9/11, ben benoemd. Na de aanslagen op het World Trade Center en het Pentagon moesten we er alles aan doen om niet in een economische recessie terecht te komen. Daarnaast nam de president me altijd mee als hij op handelsmissie naar Mexico ging. Hij vroeg me ook altijd mijn mening over een aantal belangrijke economische beslissingen. Ik heb ervoor gezorgd dat migranten makkelijker geld naar hun thuisland konden opsturen. En dan was er nog een moeilijke opdracht. In die tijd waren er 10 miljoen Amerikanen die nog nooit in een bank waren geweest. Ik moest die mensen ervan overtuigen dat het veiliger was om te bankieren dan je geld thuis in een sok te stoppen.

Hoe was het om samen te werken met George W. Bush?

Marin: Heel aangenaam, moet ik zeggen. Hij stond open voor de mening van andere mensen, en hij nam ook altijd de tijd om naar hen te luisteren. Hij wist heel goed waar zijn eigen grenzen lagen. Zodra er een beslissing was genomen, verwachtte hij wel dat het hele team zich erachter schaarde. Hij wist dat zijn woorden veel gewicht hadden, niet alleen in de VS maar in de hele wereld. Dat is nu net wat de huidige president niet lijkt te snappen.

Trump deporteert niet alleen criminelen, maar ook mensen die nooit iets fout hebben gedaan, priesters en zelfs mensen die voor hem campagne hebben gevoerd.

U was een van de eerste Republikeinen die zich openlijk tegen Donald Trump keerde. Mocht u hem in één woord beschrijven, wat zou dat zijn?

Marin:(blaast) Het eerste woord dat in mij opkomt, kunt u niet afdrukken, vrees ik. Doe dan maar ‘leugenaar’. Hij liegt de hele tijd, en dat zal hem nog zwaar in de problemen brengen. Vanaf het moment dat ik hoorde dat Trump zich kandidaat zou stellen bij de presidentsverkiezingen heb ik aan iedereen gezegd dat hij een gevaar voor de samenleving is. Deze man deinsde er niet voor terug om de woorden ‘Mexicaan’, ‘verkrachter’ en ‘drugsdealer’ in één zin te noemen. Zo stigmatiseer je een hele bevolkingsgroep. En dan is hij ook nog eens handtastelijk bij vrouwen, en pronkt hij ermee dat hij elke vrouw kan krijgen omdat hij beroemd is. Maar wat mij nog het meeste stoorde, was dat hij in het openbaar een journalist die een soort van spasme had imiteerde om hem belachelijk te maken. Dat was heel hard voor mij, want mijn zoon maakt ook zulke bewegingen. Op dát punt heb ik beslist om me achter presidentskandidaat Hillary Clinton te zetten, ook al is ze een Democrate.

Hoe voelde u zich toen ze verloor?

Marin: Ik was zó teleurgesteld. Dat een man als Trump aan het hoofd staat van ons land, is simpelweg verkéérd. Hij verkoopt zichzelf als een groot zakenman, maar wat heeft hij tot nu toe bereikt? Hij klopt zich op de borst dat hij 2000 jobs die naar Mexico dreigden te gaan, heeft kunnen redden, terwijl hij met het opzeggen van het NAFTA-akkoord (de vrijhandelszone tussen de VS, Canada en Mexico, nvdr) ongeveer 6 miljoen jobs in gevaar brengt: Mexico is voor California en Texas een van de belangrijkste handelspartners.

Zijn populistische uitspraken zijn een president onwaardig. Alleen al het feit dat hij aan de Mexicanen zegt dat zíj zullen betalen voor de muur tussen Mexico en de VS. Trump mag er zeker van zijn: hij kan die muur op zijn buik schrijven, de Mexicanen zullen nooit betalen.

(windt zich op) Kijk, andere presidenten hadden ervaring als senator, gouverneur, militair, noem maar op. Maar Trump is een miljardair die geen benul heeft van zijn verantwoordelijkheden. Hij zegt maar wat, zonder te beseffen dat zijn woorden impact hebben op de nationale en de internationale politiek. Ik ben bij vijf presidentsverkiezingen de woordvoerder van de latinogemeenschap geweest, omdat ik graag meer latino’s actief zou zien bij de Republikeinen. Ik heb George W. Bush, Mitt Romney, John McCain, Jeb Bush en Marco Rubio ondersteund. Maar niet Donald Trump. Trump vertegenwoordigt niet de spirit van de Republikeinse partij, zoals Ronald Reagan en George W. Bush dat wel deden. Steeds meer Republikeinen nemen openlijk afstand van hem. Zeker sinds hij een jaar geleden bij de rellen in Charlottesville, waarbij een white supremacist inreed op een groep tegendemonstranten, het geweld ‘van alle kanten’ ontoelaatbaar noemde. In plaats van het racistische en neonazistische karakter van die groeperingen te veroordelen!

Trump was amper op post of hij zette de Dreamers Act van Barack Obama, die kinderen van illegale immigranten uitzicht geeft op legaal werk en een Amerikaans paspoort, op de helling. Hoe kijkt u daarnaar, als Mexicaanse migrant?

Marin: Al tijdens zijn verkiezingscampagne kondigde hij aan dat hij alle uitvoerende besluiten die Obama had genomen om het Congres te omzeilen zou vernietigen. Eén daarvan is dat van de dreamers. Ik heb gehoord dat Obama nog tijdens de ambtsoverdracht aan Trump zou hebben gevraagd om het leven van de jonge dreamers niet op het spel te zetten. Het is in dovemansoren gevallen. Trump begrijpt gewoon niet in welke moeilijke situatie die jongeren wel zitten. Veel van hen spreken niet eens Spaans, en ze kennen niemand in hun land van herkomst.

Dat gezegd, ik denk dat Obama in de fout is gegaan door het Congres te willen omzeilen met een uitvoeringsbesluit. Daardoor heeft hij de hete aardappel doorgeschoven naar de volgende president. Trump zet nu druk op het Congres: als er binnen de zes maanden geen wet voorligt, zullen die jongeren gedeporteerd worden. Dat zorgt natuurlijk voor paniek. Om in aanmerking te komen voor het dreamers-project, moesten mensen onder Obama hun persoonsgegevens doorgeven aan de lokale autoriteiten. De overheid weet dus perfect waar zo’n 800.000 dreamers wonen, wanneer ze in Amerika zijn aangekomen, wie hun ouders zijn en wat ze doen, naar welke scholen ze gaan enzovoort.

Maar de basis van het probleem ligt volgens u bij de manier waarop deze regeling tot stand is gekomen?

Marin: Ja. Dit is het desastreuze gevolg van regeren via uitvoeringsbesluiten in plaats van via wetten: uitvoeringsbesluiten hebben een veel minder stevige juridische basis. Het grote probleem is nu dat Trump óók makkelijk kiest om via uitvoeringsbesluiten te regeren. Wat hij Obama verweet, doet hij zelf. En de zakenman in hem wedt altijd op twee paarden, in de hoop toch minstens één deal uit de brand te slepen. Ik heb gehoord dat hij zelfs enkele Democraten heeft uitgenodigd voor een diner: in ruil voor een deal over de dreamers wilde hij hun steun voor zijn muur. Toen de Republikeinen daarvan hoorden, waren ze furieus.

Feit blijft dat Trump de laatste maanden al heel veel mensen heeft gedeporteerd. Niet alleen mensen die een misdrijf hebben gepleegd, zoals hij beweert, maar ook mensen die nooit iets fouts hebben gedaan, priesters en zelfs mensen die voor hem hebben gestemd en mee campagne hebben gevoerd. Verhoudingsgewijs heeft hij al veel meer mensen gedeporteerd dan Obama, die onder latino’s ook al de naam van ‘deportatiepresident’ had gekregen. Hij stond er tenminste op dat het zo humaan mogelijk zou gebeuren. Trump schrikt er niet voor terug om de politie naar scholen te sturen, waar ze de ouders opwachten om hen voor de neus van hun kinderen op te pakken.

Hoe moet het verder? Misschien zegt hij echt wat de gewone Amerikaan wil?

Marin: Kan zijn, maar als president van de Verenigde Staten moet hij toch een aantal verantwoordelijkheden opnemen. Zeker als het gaat over onze relaties met Noord-Korea zou hij zijn taalgebruik moeten aanpassen. Zowel Kim Jong-un als Trump speelt met vuur. De wereld is niet voorbereid op een nucleaire oorlog. Die zou trouwens een van de dichtstbevolkte regio’s in Azië treffen. In deze materie moet een president met verstand en niet met emotie handelen. Maar ik wil de moed niet laten zakken. Ik heb een voorbeeldfunctie, ik moet aan veel mensen laten zien dat we verder willen vechten. Ik heb al op verschillende momenten in mijn leven grote uitdagingen gekend, die me soms veel pijn deden, maar ik heb nooit opgegeven. Ik zeg altijd: vallen is pas een fout als je niet meer opstaat.