Komende zondag vindt in Macedonië een referendum plaats over een naamsverandering van het land, die de deur naar EU- en NAVO-lidmaatschap kan openen. Ondertussen doet Rusland er alles aan om zijn invloedssfeer in de Balkan te vergroten: ‘Binnen dertig jaar is het Westen een themapark.’
Het historisch gebied Macedonië strekt zich uit over het grondgebied van buurlanden Macedonië en Griekenland, dat in het noorden een provincie heeft met dezelfde naam: ‘Macedonië’. Griekenland beschuldigt Macedonië al tientallen jaren van het toe-eigenen van de Hellenistische cultuur, waaronder de nalatenschap van Alexander de Grote. Het conflict sluimert al geruime tijd, maar kwam pas echt op de voorgrond toen Macedonië onafhankelijk werd na de oorlog in Joegoslavië in 1991. De kwestie lag zo gevoelig dat de toetreding van Macedonië tot de VN (Verenigde Naties) onder de naam ‘Voormalige Joegoslavische Republiek van Macedonië’ meer dan een jaar werd geblokkeerd. Vandaag weigert Griekenland in te stemmen met een toetreding tot de EU (Europese Unie) en de NAVO (Noord-Atlantische Verdragsorganisatie), zolang Macedonië zijn naam niet aanpast.
Griekenland is bereid om alle blokkades voor lidmaatschap van de NAVO en de EU op te heffen.
Met de nieuwe linkse regering onder leiding van Zoran Zaev die ongeveer een jaar geleden aantrad in Macedonië, kwam het dispuut met Griekenland bovenaan de politieke agenda te staan. Na herhaaldelijk overleg tussen de ministers van Buitenlandse Zaken en de premiers van de buurlanden werd op 17 juni een akkoord ondertekend. Het zogenaamde Prespa-akkoord houdt in dat de landsnaam zou worden gewijzigd naar ‘Republiek van Noord-Macedonië’. Om die nieuwe naam in gebruik te nemen, zou ook de grondwet tegen het einde van dit jaar moeten worden aangepast. De wijziging naar ‘Noord-Macedonië’ is noodzakelijk om het onderscheid te maken tussen het land en de provincie Macedonië, aldus Grieks premier Alexis Tsipras. Griekenland is bereid om alle blokkades voor lidmaatschap van de NAVO en de EU op te heffen als de naamsverandering effectief wordt doorgevoerd.
Het parlement van Macedonië stemde reeds in met het akkoord. Het had twee stemmingen nodig om het veto dat president Gjorge Ivanov had gesteld naast zich neer te kunnen leggen. Maar ook de burgers moeten achter de naamsverandering staan. Daarom wordt komende zondag dus een referendum georganiseerd.
Er is zondag een opkomst van 50 procent en een meerderheid ja-stemmen vereist om de beslissing erdoor te krijgen. Als de uitkomst positief is, moet ook Griekenland het akkoord nog ratificeren.
De Macedonische publieke opinie is zwaar verdeeld, en de breuklijn bevindt zich vooral op de tegenstelling tussen de aanhangers van de regering enerzijds en de oppositie anderzijds. Het wordt de regering vooral kwalijk genomen dat ze hebben ingestemd met een aanpassing van de grondwet, wat voor velen een rode lijn was.
MARC FRANCO: Het belangrijkste punt voor Rusland is de inmenging van het Westen in de Russische en dus ex-Sovjet invloedssfeer. Voor Rusland zijn de landen in de Westerse Balkan traditioneel bondgenoten. Op het eerste niveau gaat het om Rusland die zichzelf als Sovjetmacht in al zijn glorie wil herstellen. Op het tweede niveau wil Rusland evolueren van een regionale naar een globale macht. In deze context gaan ze intensief met de BRICS (Brazilië-Rusland-India-China-Zuid-Afrika, een term waarmee de opkomende niet-Westerse landen worden aangeduid, nvdr.) samenwerken.
Rusland wil evolueren van een regionale naar een globale macht.
Op welke manier probeert Rusland een rol te spelen?
FRANCO: De beïnvloeding kan via Slavisch gezinde ngo’s gebeuren, maar vaak gaat het ook via de Orthodoxe Kerk, zoals in Georgië en Oekraïne. Georgië is een voorbeeld van een land dat in het ‘Westerse kamp’ is beland na zijn verwantschap met de NAVO.
Wat zijn de implicaties voor het geopolitieke landschap als Macedonië uiteindelijk lid wordt van de NAVO en de EU?
FRANCO: De toetreding van Macedonië tot de NAVO kan heel snel gebeuren. De Verenigde Staten bijvoorbeeld zijn hun ambassade in Macedonië momenteel al aan het versterken met het oog op lidmaatschap. Dit zou kunnen compenseren voor de tanende invloed van de Verenigde Staten in Turkije. De toetreding tot de Unie zit er nog niet meteen aan te komen. Het zal gaan om een proces van tien à vijftien jaar. De EU staat eigenlijk niet te springen om er nu nog leden bij te nemen. Ze spreken eerder over connectiviteit dan over lidmaatschap. Het proces dat tot toetreding leidt is immers interessanter dan de toetreding zelf. De hervormingen die Macedonië zal moeten doorvoeren in het toetredingsproces zullen ervoor zorgen dat ze economische relaties kunnen aanknopen met West-Europa. Dat is wat ook Turkije aan het doen was, tot Erdogan (de Turkse president, nvdr.) dit proces heeft stopgezet. De opstart van de onderhandelingen heeft dus vooral een signaalfunctie.
Rusland heeft zelf al het initiatief genomen voor een aantal samenwerkingsverbanden die zich afzetten tegen het Westen, zoals de Euraziatische Economische Unie en twee eigen veiligheidsorganisaties. Hoe schat u het potentieel en de ontwikkeling van deze organisaties in?
FRANCO: Het functioneren van de Euraziatische Economische Unie is gekopieerd van de EU, maar er is veel minder overdracht van soevereiniteit. Een ander verschil is het impliciete leiderschap van Rusland omdat het politiek-economisch veel zwaarder weegt dan de andere landen van de alliantie. Op vlak van veiligheid zijn er twee organisaties. Ten eerste is er de CSTO (Collective Security Treaty Organisation, nvdr.), die aan aantal andere landen economisch, politiek, en militair aan Rusland probeert te binden. Ten tweede is er de Shangai Cooperation Organisation , waar ook China deel van uitmaakt, en dat is toch opmerkelijk. Recent hebben ook voor het eerst Chinese soldaten deelgenomen aan een oefening van het Russische leger. Die Shangaiorganisatie gaat dus eigenlijk over een blokvorming van de BRICS , landen die zich afzetten tegen de Westerse internationale economische orde. In het Westen hebben we nogal de neiging om uit te schreeuwen dat deze nieuwe organisaties niet goed functioneren. Nochtans loopt binnen onze eigen instellingen ook niet altijd alles even vlot, denk maar aan de Europese Unie. Het is gevaarlijk om laatdunkend te gaan doen tegenover deze instellingen, want als Westen zijn we politiek-economisch aan het terugvallen. China en Rusland daarentegen zijn steeds meer aan het opkomen. We evolueren dus in tegengestelde richting. Als wij gewoon toekijken wat er gebeurt, zijn wij in het Westen binnen dertig jaar een historisch themapark.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
