Reacties op Trump: Iran en EU houden vast aan akkoord

Premier Charles Michel betreurt de beslissing van de Amerikaanse president Donald Trump. De EU en de Iraanse president houden nog vast aan het akkoord. ‘We zullen niet toelaten dat Trump deze psychologische oorlog wint.’

‘Geen akkoord met Iran betekent meer instabiliteit of oorlog in het Midden-Oosten. Ik betreur ten zeerste de terugtrekking van president Donald Trump uit het akkoord. De EU en haar internationale partners moeten zich blijven inzetten en Iran moet zijn verplichtingen blijven naleven’, zo deelde premier Charles Michel (MR) dinsdag via Twitter mee.

Ook Vlaams minister-president Geert Bourgeois (N-VA) vindt ‘de eenzijdige opzegging’ van het akkoord door Trump ‘geen goede zaak’. ‘Dit akkoord heeft stabiliteit gebracht. Laat ons daarmee doorgaan’, zo reageerde hij in het VRT-programma Terzake. Volgens Bourgeois kan het verdrag wellicht verbeterd worden, maar ‘dan moet je aan tafel gaan zitten. De eenzijdige beëindiging zal leiden tot reactie, tegenreactie, tot instabiliteit’, aldus de minister-president.

‘Dit was wat we verwachtten’, zegt professor Internationale Politiek David Criekemans (Universiteit Antwerpen). ‘Maar het is wel de meest verregaande versie. Hij zegt niet alleen dat hij uit het akkoord stapt, hij zegt ook dat hij de sterkst mogelijke sancties tegen Iran gaat invoeren.’

‘De deal is dood’

Ook Europese bedrijven kunnen getroffen worden, legt Criekemans uit. ‘Er is ook sprake van extraterritorialiteit. Dat betekent dat Europese bedrijven die handel willen drijven met Iran, mogelijk ook sancties opgelegd krijgen. Voorlopig is het nog niet duidelijk hoever die extraterritorialiteit gaat, maar als dat maximaal geïnterpreteerd wordt, betekent dat dat onze banken bijvoorbeeld ook gesanctioneerd kunnen worden als ze handel willen drijven met Iran.’

Volgens Criekemans is het in principe geen drama als een van de landen die de deal onderhandeld hebben, er eenzijdig uitstapt, zoals Trump nu doet. Maar als er Amerikaanse sancties komen voor buitenlandse bedrijven die handel drijven met Iran, is de impact veel groter. ‘In die zin is de deal dood’, klinkt het. ‘De Europese Unie kan het akkoord nog proberen te redden, maar dat zal heel moeilijk zijn.’

Iran houdt ook na de Amerikaanse terugtrekking vast aan het nucleaire akkoord van 2015. Dat heeft de Iraanse president Hassan Rohani dinsdagavond in een televisietoespraak laten weten. De beslissing van de Amerikaanse president zal hieraan niets veranderen, luidde het.

‘In plaats van een akkoord met zes staten hebben we er nu een met vijf’, aldus Rohani. ‘We zullen niet toelaten dat Trump deze psychologische oorlog wint.’ Nog volgens de Iraanse president zullen Iraanse diplomaten met de vijf andere onderhandelingspartners het verdere verloop bespreken.

Rohani waarschuwde wel dat Iran zijn verrijking van uranium desnoods snel weer kan opdrijven. ‘Ik heb het Iraanse Agentschap voor Atoomenergie opgedragen om paraat te staan om te starten met de verrijking van uranium op industriële schaal. We zullen enkele weken wachten en overleggen met onze bondgenoten die vasthouden aan het JCPOA (de Iran-deal, nvdr)’, aldus Rohani volgens de BBC. ‘Alles hangt af van onze nationale belangen.’

Concreet wil de Iraanse president nu snel overleg met China, Rusland en de Europese onderhandelingspartners, om het verdere verloop te bespreken. Daarbij is van belang dat de ‘belangen van het Iraanse volk’ worden verdedigd en dat ‘vrede en veiligheid in de regio en in de wereld’ nagestreefd wordt.

‘Akkoord is één van de belangrijkste verwezenlijkingen die diplomatie ooit heeft bereikt’

De Europese Unie is ‘vastberaden’ om het akkoord met Iran over zijn nucleair programma te behouden. Dat heeft de hoge vertegenwoordiger van het Europees buitenlands beleid Federica Mogherini gezegd in een eerste reactie op de beslissing van de Amerikaanse president Donald Trump om zijn land terug te trekken uit de deal.

‘Zolang Iran zijn verplichtingen in het kader van het akkoord blijft uitvoeren, zoals totnogtoe het geval is, zal de Europese Unie gehecht blijven aan de volledige en effectieve implementatie van het akkoord’, zo stelde Mogherini. Ze bestempelde de afspraken met het regime in Teheran over zijn nucleaire programma als ‘één van de belangrijkste verwezenlijkingen die diplomatie ooit heeft bereikt’. Mogherini beklemtoonde dat het akkoord tot dusver zijn doel heeft bereikt, namelijk het garanderen dat Iran geen kernwapens ontwikkelt.

‘De Europese Unie is vastberaden om dat te behouden’, stelde de hoge vertegenwoordiger in een mededeling. Europees president Donald Tusk verzekerde dan weer dat Trump in zijn beleid omtrent handel en Iran op ‘een verenigde Europese aanpak’ zal stuiten. Beide kwesties komen volgende week aan bod op een Europese top in Sofia, zo deelde hij mee.

Nieuw kader voor het akkoord

Frankrijk, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk ‘betreuren’ de beslissing van de VS om uit het nucleair akkoord met Iran te stappen. De drie Europese zwaargewichten willen een nieuw, ruimer kader uitwerken. Dat heeft de Franse president Emmanuel Macron dinsdagavond getweet, in een eerste reactie op de Amerikaanse terugtrekking.

‘We zullen collectief werken aan een ruimer kader, dat zowel de nucleaire activiteiten beslaat als de periode na 2025, de ballistische activiteiten, de stabiliteit in het Midden-Oosten en dan met name in Syrië, Jemen en Irak’, aldus Macron. ‘Het internationale regime in de strijd tegen nucleaire proliferatie staat op het spel.’

De voormalige Amerikaanse president Barack Obama heeft in een uitgebreide verklaring op Facebook dat de beslissing om de toekomst van het nucleaire akkoord op het spel te zetten een zware vergissing is.

‘Er zijn weinig zaken zo beslissend voor de veiligheid van de Verenigde Staten dan de mogelijke verspreiding van kernwapens, of het risico op nog meer destructieve oorlogen in het Midden-Oosten. Net daarom hebben de VS het JCPOA (de Iran-deal, nvdr) onderhandeld’, stelde Obama.

Volgens de oud-president doet het akkoord wel degelijk wat het moet doen, en wordt die mening ook gedeeld door onder andere de Europese bondgenoten en onafhankelijke experts. ‘Het JCPOA heeft het Iraanse nucleaire programma fors teruggeschroefd en is een modelvoorbeeld van wat met diplomatie bereikt kan worden. (…) Op een moment dat we allen duimen voor een diplomatiek succes in de Noord-Koreaanse kwestie, zet het afwijzen van het JCPOA een deal op het spel die – naar Iran toe – precies het resultaat heeft dat we beogen met de Noord-Koreanen’, schrijft Obama. Door weg te lopen van het akkoord keren we onze voornaamste bondgenoten de rug toe, klinkt het nog.

Israël en Saoedi-Arabië loven beslissing Trump

Israël en Saoedi-Arabië reageren positief op de terugtrekking van de VS uit de nucleaire deal met Iran. ‘Israël steunt het moedige besluit van Trump volledig’, loofde de Israëlische premier Benjamin Netanyahu de beslissing van Washington. Israël, dat zichzelf beschouwt als een van de voornaamste potentiële doelwitten van een bewapend Iran, is altijd een van de hevigste tegenstanders van de in 2015 afgesloten deal geweest.

Netanyahu herinnerde er zelf aan dat Israël zich ‘van bij het begin’ tegen het akkoord heeft gekant omdat de deal er volgens hem ‘niet in slaagde het pad naar een Iraanse atoombom te blokkeren en bovendien de weg opende naar een volledige arsenaal van atoombommen, en dat binnen een tijdspanne van slechts enkele jaren’. Het opheffen van de sancties als gevolg van het akkoord heeft geleid tot ‘desastreuze resultaten. De deal heeft het risico op oorlog niet doen dalen, maar, in tegendeel, doen stijgen’, zei de Israëlische premier nog.

Een soortgelijke reactie kwam er ook uit Saoedi-Arabië, eeuwige aartsrivaal van het sjiitische Iran. ‘Iran heeft de financiële voordelen van het akkoord gebruikt om de regio verder te destabiliseren’, verklaarde Riyad dinsdag aan de Arabische televisiezender Al-Arabija. Saoedi-Arabië hoopt voorts dat de internationale gemeenschap stappen zal ondernemen om het ‘Iraanse gevaar’ voor de veiligheid aan te pakken.