Portretten van onherstelbaar verval van de Rust Belt tot de Borinage

De jonge Afro-Amerikaanse fotografe LaToya Ruby Frazier portretteert zowel de onherroepelijke sociale ondergang van de ooit welvarende Amerikaanse Rust Belt als de geschiedenis van de Borinage.

De Afro-Amerikaanse fotografe LaToya Ruby Frazier (Braddock, 1982) is een uiterst gedreven jonge vrouw die haar werk tot permanente statements maakt. Op haar manier is ze een militante voorvechtster voor maatschappelijke rechtvaardigheid en klaagt ze de sociale afbraak aan die zo prominent aanwezig is in de omgeving van de vernietigde staalindustrie van haar geboortestad Braddock in de Rust Belt. Werkloosheid en vervuiling zijn nu de kenmerken van dit ooit florerende industriegebied dat door de politiek van president Ronald Reagan de afgrond werd ingeduwd om er nooit meer uit te kruipen. In dit uitzichtloze milieu groeide Frazier op in innige relatie met haar wrokkige moeder en demente oma.

De foto’s van Ruby Frazier zijn aanklachten, assertieve en vaak ook agressieve beelden van sociaal verval maar ze verzet zich ook tegen de opportunistische recuperatie ervan door onder meer de reclamecampagne die de jeansfabriek Levi’s situeerde in de spookstad en die ze in een niet mis te verstane kritische video aan de kaak stelde. De fotografe is, ondanks alles, verknocht aan haar geboortestreek en alles wat er ten gronde werd gericht treft haar als een mes in haar hart, zoals de sluiting in 2010 van het enige ziekenhuis in Braddock. De onherroepelijke sociale ondergang, het onherstelbare verval van een ooit welvarende stad waar schijnbaar geen mens, elders in de Verenigde Staten, een traan om laat is de stuwende drijfveer om haar woede om te zetten in foto’s.

Het leven na de mijn

Het oeuvre van Frazier valt tot nu toe te zien in twee facetten. Er is de woede over de teloorgang van haar geboortestad enerzijds en van de andere kant haar persoonlijke geschiedenis binnen de familie. In een subtiele reeks foto’s “Momme Silhouettes” toont ze haar moeder en laat ze zich door die moeder zelf fotograferen. De figuren staan in tegenlicht, achter een doorschijnend gordijn als Chinese schaduwpoppen. Ze zijn uiteraard onherkenbaar maar ze kunnen ook geïnterpreteerd worden als een aanklacht tegen de onzichtbaarheid waartoe deze vrouwen in de Amerikaanse maatschappij zijn veroordeeld. Ze zijn schaduwen of noem het spoken zonder een feitelijk bestaan. Een andere, erg persoonlijke reeks foto’s gaat over “The Notion of Family” In een aantal beelden van de huiselijke omgeving met veelzeggende details geeft ze een discrete blik in het interieur waar de drie generaties vrouwen hun leven doorbrengen. Het is een familiegeschiedenis die van binnenuit wordt gedocumenteerd in zwart/wit.

Het MAC’s, Grand Hornu waar de tentoonstelling te zien is gaf haar de opdracht om een project uit te werken over de geschiedenis van de Borinage en de kolenmijnen. Onder de poëtische titel “Et des terrils un arbre s’élèvera” verzamelde ze in lange gesprekken met voormalige mijnwerkers en hun families getuigenissen van het leven in en buiten de mijn. En die inspireerden haar voor een fotografisch essay bestaande uit portretten, interieurs, landschappen en markante stillevens met verklarende ondertitels. Al die elementen geven nu een beeld van een leven na dat in de ondergrond. In tegenstelling tot de ondergang van Braddock is deze Borinagereeks in zekere zin hoopvoller want zowel in de portretten als in de interieurs ervaren we niet zozeer een ondergang maar een zekere positieve berusting en hoop. Ook in dit project toont Frazier zich een gevoelige fotografe van hoog niveau die een maatschappelijke situatie weet te verbinden met een esthetisch talent.

Tentoonstelling “Et des Terrils un Arbre s’élèvera”. MAC’s, Grand-Hornu, nog tot 21 mei. Meer info