‘Natuurlijk hebben duizenden Polen Joden vermoord’, zegt de Poolse premier Mateusz Morawiecki. ‘Maar de Poolse regering heeft nooit met de nazi’s samengewerkt.’
Nadat hij afgelopen weekend had beweerd dat de Joden tijdens de Holocaust niet enkel slachtoffers maar ook daders waren, kreeg de Poolse premier Mateusz Morawiecki de internationale gemeenschap over zich heen. Het was niet het eerste incident. Zo heeft het Poolse parlement onlangs een wet goedgekeurd die het strafbaar maakt om te beweren dat het land heeft meegewerkt aan de Jodenvervolging. Polen wil zich op die manier distantiëren van nazi-Duitsland, maar volgens veel critici minimaliseert het de Holocaust.
Sinds uw partij Recht en Rechtvaardigheid (PIS) aan de macht is, heeft Polen in de EU een slechte reputatie gekregen. Uw land zou nationalistisch, ondemocratisch en antisemitisch zijn.
Mateusz Morawiecki: Die reputatie is onterecht. Polen is een democratie, net zoals de andere Europese lidstaten. We hebben conflicten met een deel van de Europese elite en met journalisten, maar met het gewone volk hebben we geen probleem: 97 procent van de buitenlandse investeerders blijft in ons land. We zijn er eindelijk in geslaagd om de hele bevolking te laten profiteren van de economische groei. Het is niet omdat buitenlandse waarnemers vorige regeringen prezen, dat die goed waren voor de Polen. Al geef ik wel toe dat we ons beleid beter moeten uitleggen.
Het Poolse gerecht is inefficiënt. Wij geven drie keer meer uit aan onze rechters dan de meeste Europese landen.
Er komt geen kritiek op uw socio-economisch beleid, wel op uw hervormingen van het gerecht. U hebt de greep van de politiek op de rechtbanken vergroot. Veel waarnemers vrezen dat de rechters hun onafhankelijkheid zullen verliezen. Daardoor dreigt Polen zelfs zijn stemrecht binnen de EU te verliezen.
Morawiecki: Drie vierde van de Polen vindt dat het gerecht slecht werkt. Daarom willen we de rechterlijke macht hervormen. Het Poolse gerecht is niet transparant en totaal inefficiënt. Wij geven drie keer meer uit aan onze rechters dan de meeste Europese landen. We hebben duizenden rechters meer dan Frankrijk, ook al is dat land een stuk groter. Het is niet onze bedoeling om de rechterlijke macht te ringeloren, wel om haar aan democratische controle te onderwerpen. Over al die hervormingen willen we beter communiceren met de Europese Unie. Dat lukt ook. Europa wijst ons al minder terecht en behandelt ons steeds meer als een volwaardige partner.
De PIS verzet zich tegen meer Europese integratie. Welke rol wil Polen in de EU spelen?
Morawiecki: De meerderheid van de Europeanen wil geen federaal Europa, maar een Europa van onafhankelijke natiestaten. Het bondgenootschap van Europa met Amerika is essentieel voor de wereldvrede en de democratie. Polen wil daarin een betrouwbare partner zijn.
Zal Polen de EU verlaten?
Morawiecki: Nee, er is evenveel kans dat Duitsland of Frankrijk uit de EU stappen. Ik ben bijzonder pro-Europees, net zoals de meerderheid van mijn landgenoten. Ik ben voor een gemeenschappelijk defensiebeleid en ik wil dat de fiscale concurrentie tussen de lidstaten stopt. Maar Brussel kan geen beleid voeren dat indruist tegen wat de Europese burgers willen. Het succes van de AFD in Duitsland, het Front National in Frankrijk en de Vijfsterrenbeweging in Italië bewijzen hoe groot de spanningen zijn.
Lijkt de PIS niet sterk op zulke protestpartijen?
Morawiecki: Na de val van het communisme zijn miljoenen Polen uit de boot gevallen. Wij willen hen kansen geven, zodat ze zich economisch kunnen ontwikkelen. In die zin kanaliseren wij veel ontevredenheid. Dat zou Brussel moeten erkennen.
De grote meerderheid van de Polen wil lid blijven van de EU. Toch is de jubelstemming over Europa helemaal weggeëbd. Hoe komt dat?
Morawiecki: Na de Tweede Wereldoorlog floreerde Europa dankzij de economische groei en de lage werkeloosheid. Later kwam daar de integratie van de voormalige communistische landen bij. Die dingen vinden we vandaag vanzelfsprekend. We hebben al decennialang vrede en een markteconomie. Dat volstaat niet meer. Mensen willen nu ook meer rechtvaardigheid en minder ongelijkheid. Hoe moeten we omgaan met het versnellende kapitalisme? Wat met de arbeidsverhoudingen die veranderen door de robotisering en de opkomst van artificiële intelligentie? Dat zijn de problemen van de toekomst, waarop we op Europees niveau een antwoord moeten formuleren.
U hebt de mond vol van rechtvaardigheid. Polen heeft 38 miljoen inwoners en een bloeiende economie. Waarom weigert uw regering halsstarrig een paar duizend Syrische vluchtelingen op te vangen?
Morawiecki: Polen vangt vluchtelingen op uit Oekraïne.
Is dat een goede vergelijking? Dat zijn goedkope arbeidskrachten die vaak wat Pools spreken.
Morawiecki: Sinds de oorlog in de Krim nemen we vijf keer zoveel Oekraïners op. Vaak gaat het om mensen uit het Donetsbekken die geen dak meer boven hun hoofd hebben en wier familieleden zijn gesneuveld. Het westen beseft dat vaak niet. Na dit gesprek vlieg ik naar Libanon. Aan de grensgebieden met Syrië betalen wij voor het levensonderhoud van 20.000 vluchtelingen. Onderzoeken hebben aangetoond dat je die mensen beter ter plaatse kunt helpen door scholen en ziekenhuizen te bouwen. Polen heeft al vijftig miljoen euro gegeven aan Europese instellingen die investeren in Syrië en Libanon, meer dan welk ander Europees land ook.
Het is trouwens geen goed idee om een soeverein land quota op te leggen over het aantal vluchtelingen dat het moet opnemen. Dat leidt tot grote maatschappelijke spanningen.
Begrijpt u dat veel Europeanen Polen niet solidair vinden? Uw land wil geen Syriërs opnemen, maar ontvangt wel geld uit Brussel.
Morawiecki: Hoogstens gedeeltelijk. De Duitse minister van Financiën Sigmar Gabriel (SPD) gaf enkele maanden geleden toe dat veel steun aan Polen eigenlijk Duitsland ten goede komt. Tachtig procent van het Europese geld vloeit terug naar Duitsland omdat er Poolse bouwprojecten mee gefinancierd werden die door Duitse bedrijven zijn uitgevoerd.
De spanningen met Duitsland lijken op te lopen. Polen eist nieuwe herstelbetalingen voor de Tweede Wereldoorlog.
Morawiecki: Polen heeft maar één procent van de vergoedingen gekregen die Israël of West-Europa hebben ontvangen. Nochtans heeft geen enkel land zo veel geleden.
De Poolse regering heeft onlangs een wet aangenomen die de term ‘Poolse concentratiekampen’ verbiedt. Ook wie beweert dat Polen collectief schuldig is aan de Holocaust kan worden gestraft. Dat kwam u op forse internationale kritiek te staan.
Morawiecki: Ik ontken niet dat er duizenden Polen zijn geweest die Joden vermoord hebben of hebben verklikt aan de nazi’s. Anderzijds hebben 90.000 katholieke Polen in het bezette Warschau, en dat was toch de hel op aarde, hun Joodse buren geholpen. De clandestiene Poolse regering en de regering in ballingschap in Londen hebben nooit met de nazi’s samengewerkt. Wij willen dat de geschiedenis nauwkeurig wordt onderzocht en weergegeven. Ik merk dat er in Israël en Duitsland veel begrip is voor onze positie.
Veel Polen maken zich zorgen over Rusland en de expansiedrift van de Russische president Vladimir Poetin. Is Oost-Europa onveiliger geworden?
Morawiecki: We moeten de Russische bedreiging heel ernstig nemen. Dat land speelt niet alleen in Oekraïne maar ook in Syrië een kwalijke rol. Helaas doen veel Europeanen dat nog niet. Daarom pleiten wij voor een gemeenschappelijk Europees defensiebeleid. Ik hoop dat we in de toekomst vrede zullen sluiten met de Russen, maar op dit moment is het verstandig om militair sterk te zijn.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
