De concurrentie tussen China en de VS gaat niet om ideologische expansie maar om technologische superioriteit, zegt de invloedrijke politoloog Yan Xuetong.
In Peking denkt men dat de Amerikaanse hegemonie stilaan ten einde loopt. Is dat ook uw mening?
Yan Xuetong: Alle historische grootmachten hebben een fase van opgang, consolidatie en neergang gekend, en in de toekomst zal dat niet anders zijn. Lange tijd was het Britse Imperium de leidende wereldmacht, die is langzaam ten onder gegaan. De Sovjet-Unie is plotseling aan diggelen gevallen, als een glas dat breekt. Ik denk dat de neergang van de VS eerder het Britse voorbeeld zal volgen.
Heeft het Trump-tijdperk Amerika catastrofale schade toegebracht?
Yan: Het Amerikaanse buitenlandbeleid heeft zijn geloofwaardigheid verloren. Trump negeerde de belangen van andere landen, zelfs van zijn bondgenoten. De presidentsverkiezingen, de bestorming van het Capitool en vooral de reacties daarop hebben die tendens versneld. Trumps Twitteraccount is zelfs geblokkeerd. Afwijkende meningen worden dus niet getolereerd.
De Chinese censuur blokkeert dagelijks duizenden berichten op sociale media. Twitter is een privébedrijf, dat zijn klanten bepaalde servicevoorwaarden oplegt. Als het een account blokkeert, is dat geen ingreep van de overheid.
Yan: Het Chinese platform Weibo is niet zoveel anders dan Twitter. Het blokkeert accounts alleen met toestemming van de overheid. Twitter had Trumps account niet durven af te sluiten als Joe Biden en Nancy Pelosi zich daartegen hadden verzet.
Biden heeft herhaaldelijk gezegd dat hij Amerika’s traditionele bondgenootschappen wil herstellen – wellicht ook om een eenheidsfront te vormen tegen China – om het in Chinese bewoordingen te zeggen.
Yan: Biden zal dat hoogstwaarschijnlijk proberen, en het zou ongetwijfeld in het Amerikaanse belang zijn. Maar ik denk dat hij eerder op zoek zal gaan naar allianties dan naar een groot eenheidsfront. Wat de Zuid-Chinese Zee betreft, kan hij samenwerken met Japan en de Filipijnen, wat de hervorming van de Wereldhandelsorganisatie betreft, met de Europeanen.
Hoe zullen de Chinese leiders daarop reageren?
Yan: Ze zullen er alles aan doen om Europa, Japan en Zuid-Korea aan te moedigen om de eigen belangen voorop te stellen. Als Biden in Europa bijvoorbeeld zou vragen de handel met China te beperken, denk ik niet dat hij veel succes zal hebben. China zal kijken welke belangen het deelt met de Amerikaanse bondgenoten en op basis daarvan proberen samen te werken.
Joe Biden zal eerst en vooral voor verzoening binnen Amerika willen zorgen. Zal dat invloed hebben op de betrekkingen met China?
Yan: Biden zal geen isolationistisch beleid à la Trump voeren. De vraag is hoeveel middelen hij ter beschikking heeft voor buitenlands beleid. Uit een recente enquête van nieuwszender CBS blijkt dat 57 procent van de Amerikanen zich vooral bedreigd voelt door andere mensen in eigen land. Slechts 7 procent denkt dat de grootste dreiging uit het buitenland komt. Als Biden dus veel energie steekt in zijn buitenlands beleid, riskeert hij de kritiek dat hij de verkeerde prioriteiten stelt.
Hoe denkt u dat Biden de beperkte middelen voor het buitenlands beleid zal inzetten?
Yan: Oost-Azië zal het zwaartepunt blijven van het Amerikaanse buitenlandse beleid. Biden en zijn experts weten dat de concurrentie tussen China en de VS zich voornamelijk afspeelt in cyberspace, niet op zee, te land of in de lucht. China en de VS voeren strijd om digitale superioriteit en marktaandelen. De digitale markt in Oost-Azië is al groter dan in Europa, en de digitale technologieën zijn geconcentreerd in China, Japan en Zuid-Korea. Die drie landen zullen de economie van de toekomst bepalen. De basis van de concurrentie tussen China en Amerika is niet ideologische expansie, maar technologische superioriteit.
Als Biden in Europa zou vragen de handel met China te beperken, denk ik niet dat hij veel succes zal hebben.
Hoe verklaart u dan de incidenten door het expansionistische optreden van China in India, Bhutan, de Zuid-Chinese Zee en Taiwan?
Yan: Als een opkomende macht van geografische expansie wil profiteren, moet het een enorm gebied bezetten. Brits kolonialisme of de uitbreiding van de VS van de oostkust tot de westkust, dat is geografische expansie. In het technologische tijdperk is 20 kilometer terreinwinst van geen enkele betekenis. Hoe kun je geopolitieke strategie zien in een grensincident? Dat is onzin.
Geostrategisch gezien is het misschien onbelangrijk dat China een dorp bouwt op de grens met Bhutan, maar in Taiwan is dat toch iets anders.
Yan: Taiwan heeft niets met geopolitiek te maken. Voor China betekent Taiwan hetzelfde als Noord-Ierland voor Groot-Brittannië.
Je zou kunnen zeggen dat China nu in Azië aan het inhalen is wat Amerika honderd jaar lang in Noord-, Centraal- en Zuid-Amerika heeft gedaan: een regio onder de invloedssfeer brengen.
Yan: Frankrijk bezit eilanden in de Stille Oceaan en het Verenigd Koninkrijk voor de kust van Argentinië. China heeft in 1947 voor het eerst formeel aanspraak gemaakt op de eilanden in de Zuid-Chinese Zee, die het al sinds de Qing-dynastie domineerde.
Kunt u de Chinese generaals bijbrengen dat geografische expansie in het digitale tijdperk onzin is?
Yan: Ook zij zullen langzaam beseffen dat cyberbeveiliging belangrijker is dan geografische beveiliging. Generatie Z brengt nu al meer dan de helft van de tijd online door. Dat is de toekomst van de mens.
Zullen er twee aparte digitale werelden ontstaan: de ene gedomineerd door China, de andere door de VS?
Yan: Wellicht wel. In het algemeen zal het internet gefragmenteerd raken, meer en meer landen zullen hun eigen systemen bouwen. Dat is nu al aan het gebeuren. Neem de diensten van Zoom. Als ik een vergadering heb met de Fransen, gaat dat niet via Zoom, en de Russen of de Iraniërs gebruiken Zoom zeker niet. Zij zijn op hun hoede voor spionage door de Amerikaanse inlichtingendiensten, en wellicht ook door de Chinese.
China heeft de pandemie in eigen land met succes bedwongen, maar volgens enquêtes is de reputatie van China in 2020 wereldwijd gekelderd. Hoe verklaart u dat?
Yan: Na de Koude Oorlog groeide Amerika uit tot de belangrijkste supermacht en het rijkste land ter wereld. Daarom denken veel mensen dat Amerika in alle opzichten gelijk heeft. Maar nu de Chinese economie sneller groeit dan de economie in de VS, nu China covid-19 beter bestrijdt dan de VS, beginnen de mensen ons anders te bekijken. Op vlak van technologie, innovatie, rijkdom, onderwijs en natuurlijk ook militair blijft China nog wat achter en kan het Amerika nog niet vervangen als rolmodel voor de wereld. Bovendien is ons politieke systeem zo verschillend van andere landen dat mensen aarzelen om erin te geloven. Om de wereld te overtuigen, moet China successen blijven boeken.
In 2020 zijn Chinese diplomaten agressiever geworden tegenover de westerse democratieën. Men spreekt van Wolf Warrior-diplomacy.
Yan: Dat is volgens mij stilaan achterhaald. In China werd vooral de vorige Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Mike Pompeo als een wolf warrior gezien. Hij ondermijnde de geloofwaardigheid van de VS en de relaties met de Amerikaanse bondgenoten.
Yan Xuetong
– Politoloog, studeerde zowel in China als in de VS (University of California)
– Hoogleraar aan de gerenommeerde Tsinghua Universiteit van Peking, waar hij aan het hoofd staat van het Instituut voor Internationale Betrekkingen
– Het Amerikaanse tijdschrift Foreign Policy rangschikte hem in 2008 onder de 100 meest invloedrijke denkers ter wereld. Yan is lid van de Chinese Communistische Partij.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
