‘Politici zelf zijn onvoldoende bezig met de essentie: waardig werk in waardevolle bedrijven’

‘De schaarste op de arbeidsmarkt werkt vervreemding tussen de elite en de rest van de bevolking in de hand,’ waarschuwt Jonathan Holslag (VUB). ‘Zolang beleidsmakers die realiteit niet inzien, zullen ze met hun verhaal van vooruitgang voor dovemansoren spreken.’

Als één thema de politieke agenda blijft bepalen, dan is het werk. Dat werd vorige week nog eens duidelijk toen de Franse presidentskandidaat Emmanuel Macron machteloos toekeek hoe rivale Marine Le Pen een schare ontslagen mannen in Amiens op haar hand kreeg. De werkloosheid in die Noord-Franse stad bedraagt twintig procent. De Franse ziekte, zult u nu misschien denken, maar met 1 mei net achter ons moeten we goed onder ogen zien dat de crisis op de arbeidsmarkt alle landen treft en wereldwijd de stabiliteit en de menselijke waardigheid bedreigt.

De situatie in Nederland toont misschien nog het beste aan dat Frankrijk niet alleen staat. De Nederlandse economie boomt, zit vooraan op gebied van innovatie, breekt records met haar export en heeft een flexibele arbeidsmarkt. Ondanks dat succes zijn er in de Nederlandse private sector nog steeds 91.000 mensen minder aan het werk dan in 2008. De lonen in Nederland stegen sindsdien niet snel genoeg in vergelijking met de inflatie. Daar sta je dan met je groei. De economen zijn optimistisch, maar de meeste mensen zijn allerminst onder de indruk en voelen zich op de arbeidsmarkt uitgeknepen als een citroen.

In de hele eurozone zijn er vandaag nog steeds een miljoen mensen minder aan het werk dan in 2008. In Griekenland, Ierland, Portugal en Spanje is nu bijna tien jaar lang bezuinigd en ingeleverd, maar de werkgelegenheid zit er nog lang niet op het niveau van voor de crisis. Ook wereldwijd worden er veel te weinig banen gecreëerd. Sinds 2008 kwamen er volgens de Internationale Arbeidsorganisatie 330 miljoen banen bij, maar de wereldbevolking groeide tezelfdertijd met 780 miljoen mensen.

Ook bij ons, in het rijke hart van Europa, zien we dat steeds meer mensen in een uitputtingsslag worden gedwongen. In mijn vriendenkring ken ik verschillende jongeren die ondanks flexibiliteit en bijscholing niet op kunnen tegen werkkrachten uit armere Europese landen met wie ze steeds vaker de werkplek delen. Ze rijgen kleine baantjes aan elkaar en de verplaatsingen naar het werk worden steeds langer. Slavernij komt terug naar Europa. Spanjaarden komen hier goedkoop klussen, maar bemannen hun eigen bedrijven met uitgebuite vluchtelingen.

Ook de positie van de vrouw komt in het gedrang. Dat de enorme kloof tussen de wereldwijde bevolkingsgroei en het aanbod op de arbeidsmarkt nog niet voor een explosie van onrust heeft gezorgd, ligt grotendeels aan het feit dat vrouwen er in veel landen niet eens aan mogen denken om buitenshuis te werken. Als er al banen zijn, dan zijn die voor mannen. In Europa vormt de toenemende werkdruk een fenomenale uitdaging voor vrouwen die nog steeds veel meer huishoudelijke taken opnemen. Nu reeds kampen vrouwen vaker met burn-out en stress.

Het zal moeilijker worden om leefbare steden te ontwikkelen. Kleine steden en dorpen stellen vaak veel te weinig mensen aan het werk, waardoor meer en meer mensen ofwel in de pendelellende worden gedwongen ofwel naar de grootstad verhuizen. De grootsteden creëren ook te weinig banen, waardoor ze kreunen onder armoede en ontwrichtende ongelijkheid. In ontwikkelingslanden uit zich dat in waanzinnige sloppenwijken, bij ons in verloederde zombiewijken als de Kolenkitbuurt in Amsterdam of de Seefhoek in Antwerpen.

De schaarste op de arbeidsmarkt werkt vervreemding tussen de elite en de rest van de bevolking in de hand. Overal hoor je bewindspartijen euforisch over groei en herstel, maar veel mensen zien amper tastbare baten. Als er al werk is, dan schept het slechts voor een kleine minderheid kansen om creatief te zijn of om het te combineren met een gezin. Een wereldwijde peiling door Gallup onthulde dat maar een kwart van de werknemers zich echt gemotiveerd voelt en dat de helft niet tevreden is over het werk. Zolang beleidsmakers die realiteit niet inzien, zullen ze met hun verhaal van vooruitgang voor dovemansoren spreken.

Ze effenen het pad voor protectionistische en populistische rivalen. Kijk naar Donald Trump, die met protectionisme banen belooft, de fiscale oorlogen die nu al woeden in Europa, of het economische nationalisme van landen als China, India en Indonesië. Politici zelf zijn onvoldoende bezig met de essentie: waardig werk in waardevolle bedrijven. In plaats van duurzame industrieën op te bouwen, pompen overheden miljarden belastinggeld in oude bedrijven. In plaats van een sterkere samenleving te bouwen, ondergraven ze de sociale rechtvaardigheid. Ondertussen balanceren honderden miljoenen werkloze jongeren tussen verveling, cynisme en woede.

Slavernij komt terug naar Europa. Spanjaarden komen hier goedkoop klussen, maar bemannen hun eigen bedrijven met uitgebuite vluchtelingen.