Oscar Camps, redder van bootvluchtelingen: ‘Europa gebruikt de zee als muur’

'De EU gebruikt de dood als afschrikkingsmiddel. Dat kan toch niet?' © Gettyimages
Ernesto Rodriguez Amari
Ernesto Rodriguez Amari Journalist en politicoloog

In augustus mocht zijn reddingsschip Open Arms niet aanmeren in Italië. Kapitein Oscar Camps is er nog niet van bekomen: ‘Wat Trump hitsig op Twitter gooit, voert Europa in stilte uit.’

‘Het is triest gesteld met Europa: wie mensen redt, wordt aangevallen.’ De Spanjaard Oscar Camps spreekt het uit met een verbeten trek rond zijn mond. Op 1 april van dit jaar stopte de EU haar reddingsacties voor bootvluchtelingen op de Middellandse Zee. Sindsdien worden ngo’s die mensen redden aangevallen en tegengewerkt. In augustus moest Camps nog de kalmte zien te bewaren toen zijn reddingsschip Open Arms met aan boord 150 geredde drenkelingen niet mocht aanmeren in Italië. Twintig dagen lang dobberde het schip op open zee.

Het waren de historische beelden van de verdronken Syrische kleuter Alan die Camps in 2015 deden besluiten om zijn expertise als bedrijfsleider gespecialiseerd in reddingsoperaties aan de Spaanse kust, in te zetten voor het redden van Syrische vluchtelingen. Eerst trok hij naar het Griekse eiland Lesbos, om van daaruit vluchtelingen uit de Egeïsche Zee te halen. Hij richtte de ngo Open Arms op, en slaagde er sindsdien in om bijna 60.000 vluchtelingen van de verdrinkingsdood te redden. Maar de prijs is hoog. ‘Zelfs mijn familie krijgt bedreigingen’, vertelt hij. ‘Maar zelfs dat zal me niet tegenhouden. Ik wil me niet neerleggen bij de angst die gevoed wordt door extreemrechts. Ik schaam me voor de houding van de Europese Unie. De Middellandse Zee is een kerkhof geworden, terwijl we alle kennis en expertise hebben om die doden te voorkomen.’

We moeten lezen, we moeten ons informeren, we moeten reizen. Pas dan gaan onze ogen open.

Rechtse partijen bestempelen u als mensensmokkelaar. Hoe verweert u zich daartegen?

Oscar Camps:Ik zeg tegen politici dat ze me maar voor de rechtbank moeten dagen als ze dat hard willen maken. Tot op vandaag hebben ze hun leugens moeten inslikken.

Uw organisatie redt al vier jaar mensenlevens. Was de missie in augustus de zwaarste ooit?

Camps:We hebben toen pas na drie weken op zee kunnen aanmeren in Lampedusa. Op ons schip zaten een honderdtal mensen opeengepakt. Stuk voor stuk mensen die wilden ontsnappen aan oorlog, vervolging, afpersing, ontvoering of extreme armoede. (op dreef) Er bestaat haast geen enkele andere organisatie meer die dit werk nog doet. Wij varen uit zodra we noodsignalen krijgen van rubberboten, of als we van andere schepen de boodschap krijgen dat ze vluchtelingen hebben gezien. Als wij interveniëren, gaat het om leven en dood, hè. Meestal zitten die boten stampvol. Zwangere vrouwen, baby’s, kinderen, iedereen in paniek, als haringen in een ton. De minste beweging en zo’n boot kapseist. Als dat gebeurt, vallen er doden, want de meesten van hen kunnen niet zwemmen.

In de meest precaire gevallen – denk aan slachtoffers van geweld of verkrachting die dringend medische zorg nodig hebben – schakelen we helikopters in. En wie geen medische zorg nodig heeft, heeft zeker behoefte aan psychologische begeleiding. We moeten die mensen dan zo snel mogelijk aan wal krijgen. En dan krijg je zo’n beestig aanmeerverbod. Sommige opvarenden sprongen overboord om naar de kust te zwemmen. Uiteindelijk zijn vertegenwoordigers van de rechtbank de toestand op het schip komen controleren, en heeft het Openbaar Ministerie onmiddellijk toestemming gegeven om in de haven van Lampedusa aan te meren.

Hoe hebt u gereageerd toen u vernam dat toenmalig minister Matteo Salvini uw schip in beslag liet nemen?

Camps:We hebben de Italiaanse rechtbank gevraagd om het veiligheidsdecreet van Salvini op te schorten, wat is gebeurd op basis van een zogenaamd ‘uitzonderlijk ernstige situatie’. Daarnaast hebben we een klacht ingediend tegen Salvini, omdat zijn bedoelingen onwettig zijn: hoe kun je verbieden om mensen in nood te redden? Net zoals andere extreemrechtse partijen wordt Salvini aangedreven door xenofobie. Ze gebruiken het migratiethema om zichzelf aan de macht te helpen. Inhoudelijk stellen die partijen zowel op politiek vlak als op economisch vlak weinig voor, maar ze zijn er wel in geslaagd om van ‘migrant’ een scheldwoord te maken. Migranten worden ontmenselijkt, en als je daarin slaagt, kun je hun rechten afnemen. Dát is de logica.

Wat ze er nooit bij vertellen, is dat de meerderheid van die mensen probeert te ontsnappen uit oorlogsgebieden en uit extreme armoede. In eerste instantie proberen ze politiek asiel te vragen vanuit hun land van herkomst, maar dat is zo goed als onmogelijk – die landen kennen geen veilige samenleving, waardoor ze zich ook niet tot zulke diensten kunnen wenden. Hun laatste redmiddel is hun leven in handen van mensensmokkelaars leggen. Die behoren tot grote maffiaorganisaties. Ze proppen eerst zo veel mogelijk mensen op een boot, varen er een eindje mee uit de kust, stelen dan al het geld en alle waardevolle bezittingen, en laten hen dan drijven op een bootje met een veel te lichte motor. Die mensen varen simpelweg hun dood tegemoet.

Oscar Camps, redder van bootvluchtelingen: 'Europa gebruikt de zee als muur'
© BelgaImages

De Middellandse Zee wordt niet voor niets het kerkhof van Europa genoemd.

Camps:De Middellandse Zee is de gevaarlijkste route voor migranten ter wereld. Europa heeft bewust zijn reddingsoperaties stopgezet, en ook de burgerinitiatieven zijn gestopt. Ze doen er alles aan om missies zoals de onze te blokkeren. (maakt zich boos) Europa doet eigenlijk al lang wat de Amerikaanse president Donald Trump met zijn grensmuur wil bereiken. Het gebruikt de zee als muur. Alle Europeanen, ik inbegrepen, hebben een kleine Trump in zich, en die wordt gevoed door het xenofobe en racistische discours van rechtse partijen. Racisme komt voort uit angst. Die wordt bewust gevoed door rechtse partijen, met desinformatie en leugens. Dat betekent dat we moeten lezen, dat we ons moeten informeren, dat we moeten reizen. Pas dan gaan onze ogen open. En dan kunnen we terugkeren naar onze basiswaarden.

De EU is kritisch voor Trump. Dan is ze volgens u niet consequent?

Camps:Europa maakt Trump verwijten, maar het kijkt niet in eigen boezem. Terwijl het zich net zo erg gedraagt als Trump. Misschien zelfs erger. Wat Trump hitsig op Twitter gooit, voert Europa in stilte uit. Er sterven 3500 mensen per jaar op de Middellandse Zee, en de EU kiest ervoor om geen reddingsoperaties meer te organiseren omdat ze de dood als afschrikkingsmiddel gebruikt.

Wat vindt u van landen die pleiten voor een vluchtelingenquotum per land?

Camps:Belachelijk! Ik hoor landen zoals Spanje, Italië, Nederland en België klagen over 80.000 à 100.000 vluchtelingen. Tegelijk zie ik dat Colombia 1,4 miljoen Venezolanen opvangt. Colombia is zelf een ontwikkelingsland. Waarom zouden de meest welvarende landen ter wereld het dan niet kunnen?

Uw organisatie weet veel geld in te zamelen. Kritische stemmen verwijten u dat u geld verdient aan mensen in nood.

Camps:Ik verdien hier niets mee. Ik heb ervoor gekozen om het schip Open Arms voor humanitaire operaties in te zetten. Ik had evengoed een cruise in de Caraïben kunnen organiseren.

Ik word constant aangevallen door extreemrechtse partijen uit heel Europa, maar ik haal mijn voldoening uit de blik van de mensen die gered worden. En ik kan u zeggen: later zullen we deze periode een van de zwartste bladzijden in de Europese geschiedenis vinden.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content