Opstand in Congolese Kasaï: duizenden doden, een miljoen vluchtelingen

Kanaga: schedels langs de weg getuigen van het blinde geweld tussen rebellen, criminele bendes en het leger. © .

Terwijl de politieke patstelling in Kinshasa aansleept, blijft het geweld in de regio Kasaï aanhouden.

De in augustus 2016 uitgebroken opstand van de Kamwina Nsapu-rebellen heeft al meer dan een miljoen Congolezen op de vlucht gedreven. De officiële dodentol staat op 400, andere schattingen gaan boven de 3000 slachtoffers. Vast staat dat alle partijen zich aan oorlogsmisdaden te buiten gaan. Eind maart werden de onthoofde lijken van 42 politieagenten gevonden. Anderzijds beschuldigt de VN-missie MONUSCO de veiligheidsdiensten van het regime van minstens 185 standrechtelijke executies. Ook twee VN-experts, de Zweedse Zaida Catalan en de Amerikaan Michael Sharp, werden ontvoerd en geëxecuteerd – door wie is niet helemaal duidelijk.

Het conflict begon vorige zomer met een opvolgingsdispuut bij de Bajila Kasanga, een grote stam van het dominante Luluavolk. Toen Jean-Pierre Pandi uit Zuid-Afrika terugkeerde om zijn overleden vader op te volgen als lokale chef (de ‘Kamwina Nsapu’), werd hij door de gouverneur van de provincie Kasaï Central geboycot. Reden: zowel Pandi als diens vader stond bekend als tegenstander van Kabila’s partij PPRD.

Opstand in Congolese Kasaï: duizenden doden, een miljoen vluchtelingen

Brutale huiszoeking

Na mislukte pogingen om een gezagsgetrouwe vazal te benoemen, deed een brutale huiszoeking door regeringssoldaten in Pandi’s dorp de boel ontploffen. ‘Pandi beschouwde zichzelf intussen als Kamwina Nsapu’, zegt onze bron in het conflictgebied, die uit veiligheidsoverwegingen anoniem blijft. ‘Hij begon opruiende speechen te geven tegen de corruptie en de verwaarlozing van Kasaï. En hij rekruteerde soldaten voor zijn militie, veelal jongeren en kinderen die aan een initiatie werden onderworpen. Behalve een rode bandana kregen ze een magisch stokje waarmee ze vijanden konden doden terwijl ze zelf onkwetsbaar werden. Klinkt allemaal bizar, maar het past in de traditie van eerdere rebellieën in Congo, denk maar aan de Simba’s, de Mulelisten en de Mai-Mai. Omdat aan de overkant veel soldaten doodsbang zijn voor magie, werkt het effectief als psychologish wapen.’

Het bleef evenwel niet bij psychologische oorlogvoering. Bij een eerste raid op het stadje Tshimbulu werden overheidsgebouwen platgebrand en politieagenten vermoord, waarna de regio in een spiraal van geweld en represailles terechtkwam. Wellicht is Pandi zelf bij een van die eerste acties gesneuveld. Onze bron: ‘Zijn dood heeft de gemoederen niet bedaard, integendeel. Heel wat chefs van aanverwante stammen hebben zich nadien bij de Kamwina Nsapu-rebellen aangesloten, de opstand heeft zich intussen al tot vijf provincies uitgebreid. Het gevoel van ras-le-bol zit in heel Kasaï erg diep. Wegen zijn in erbarmelijke staat, er is geen onderwijs of gezondheidszorg meer, door gebrek aan medicijnen sterven mensen aan banale ziekten. Het laatste greintje vertrouwen in de overheid is weg. Regeringssoldaten zijn synoniem voor plundering, moord en verkrachting. Vandaar de brede steun die de opstand in de eerste maanden genoot.’

De rebellen zijn kinderen van het volk, onherkenbaar in de massa, zeker voor militairen die de streek niet kennen. Volgens de volksmond gaat het vaak om Rwandezen, zegt onze bron. ‘De soldaten zijn extra nerveus en grijpen vaak naar blind geweld. De gemeente Nganza was zowat het lokale bolwerk van de rebellie. Regeringssoldaten zijn er binnengevallen en van deur tot deur gegaan. Wie geen 100 dollar kon betalen, werd zonder pardon vermoord. Alle overlevenden zijn daarna gevlucht, Nganza is nu een spookstad.’

Regeringssoldaten zijn synoniem voor plundering, moord en verkrachting

Tribale vetes

Een oplossing is niet in zicht. Mede door de dood van de rebellenleider is de chaos compleet. ‘Kamwina Nsapu is een label geworden’, zegt onze bron. ‘Het wordt door allerlei groepen geclaimd die niets meer met de oorspronkelijke doelstellingen te maken hebben. Chefs bedienen zich van de naam om tribale vetes met andere dorpen uit te vechten, criminele bendes dragen een rode hoofddoek om te gaan plunderen. Ook bepaalde politici spannen Kamwina Nsapu voor hun kar. Zolang de chaos duurt, kunnen er in Kasaï geen verkiezingen worden georganiseerd en kunnen ze langer op post blijven. De reactie van Kinshasa? Kabila wil een generaal als nieuwe gouverneur naar Kananga sturen. Geen goed nieuws, want een verdere militarisering zal alleen tot nog meer geweld leiden.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content