Oppositieleider wil met Europese hulp naar Cambodja terugkeren om arrestatie te voorkomen

Met een straffe online videoboodschap, precies een jaar na de omstreden verkiezingen van 2018, heeft de Cambodjaanse oppositieleider Sam Rainsy het debat over democratie in Cambodja heropend. Europa praat mee.

‘Ik wil nog eens benadrukken dat ik niet naar Cambodja terugkom om gearresteerd te worden, maar om de mensen en de patriottische strijdkrachten te mobiliseren om (eerste minister) Hun Sen te berechten.’ Die straffe taal staat te lezen op de Facebookpagina van de Cambodjaanse oppositieleider Sam Rainsy.

Oppositiepartij afgeschaft

De Cambodjaanse regeringspartij CPP (Cambodia People’s Party) veroverde eind juli vorig jaar alle zetels in het parlement. Dat kwam vooral omdat de enige oppositiepartij (Cambodia National Rescue Party of CNRP) in het najaar van 2017 door de regering was afgeschaft en dus niet aan de stembusgang mocht deelnemen.

De leider van die partij, Kem Sokha, werd zonder proces in de gevangenis gegooid op beschuldiging van landverraad.

De andere leider van CNRP, Sam Rainsy (70), verblijft al sinds 2015 in Frankrijk omdat ook hij in Cambodja dreigt opgepakt te worden. Hij wordt onder meer beschuldigd van ‘laster’ en het beledigen van de koning.

‘Dictatuur’

Naar aanleiding van de eerste verjaardag van deze ‘valse’ verkiezingen plaatste Sam Rainsy een videoboodschap op zijn Facebookpagina. Daarin hij eist dat de democratie hersteld wordt. En hij herhaalt zijn voornemen om naar zijn vaderland terug te keren en de eerste minister te berechten.

Die boodschap heeft een ketting van reacties in gang gezet. De regering in Phnom Penh liet meteen weten dat de oppositieleider zonder pardon zal worden opgepakt als hij één voet op Cambodjaanse bodem zet.

De politie roept in een communiqué de buurlanden op om Rainsy te arresteren mocht hij via hun grondgebied naar Cambodja willen reizen.

Het ontlokte Rainsy dan weer de reactie dat het ‘een eer (is) om te worden gezocht door hun fascistische politie’. En hij noemt het regime van eerste minister Hun Sen ‘een dictatuur’.

EU-begeleiding

Premier Hun Sen (67) regeert al sinds de jaren 1980 met ijzeren hand. Dat hij de oppositie door het Hooggerechtshof heeft laten ontbinden om toch maar aan de macht te kunnen blijven, spreekt boekdelen. En hij schrikt er ook niet voor terug om politieke tegenstanders op te sluiten.

Sam Rainsy hoopt zijn arrestatie te vermijden door zich bij zijn terugkeer naar Cambodja te laten begeleiden door EU-parlementsleden. Zijn voornemen wordt gesteund door vier politici van de liberale fractie ALDE.

Toenadering zoeken

Een ervan is de Brit Phil Bennion. Hij bevestigt in een gesprek met IPS dat hij Sam Rainsy al meer dan twaalf jaar persoonlijk kent en dat hij wil helpen om opnieuw een meerpartijenstelsel in te voeren in Cambodja. Al geeft hij toe dat er nog geen concreet plan is om dit te realiseren.

Een voorzichtige timing is er wel: ‘Hij (Sam Rainsy) had het in een gesprek met mij over deze herfst’, zegt Bennion.

Hij ziet zichzelf vooral als een bemiddelaar. ‘Wij willen geen olie op het vuur gooien, maar zoeken net toenadering. We willen de Europese handelsvoorwaarden voortzetten waar Cambodja op dit moment van kan genieten’. Bennion heeft het over de Everything But Arms-overeenkomst (EBA), die hij als diplomatieke pasmunt wil gebruiken.

Nultarief voor textiel

EBA laat de zogenaamde minst ontwikkelde landen (MOL) toe om hun exportproducten taksvrij op de Europese markt te brengen. Cambodja is zo’n land en voert vooral textiel uit naar Europa. Al sinds oppositiepartij CNRP verboden werd, dreigt de EU ermee om die gunstmaatregel voor Cambodja te schrappen.

Die beslissing kan de textielsector, een belangrijke pijler van de Cambodjaanse economie, een zware klap toebrengen.

De nieuwe Europese Commissie zou zich de komende maanden definitief over de kwestie uitspreken. Zonder ‘noemenswaardige veranderingen op het terrein’ lijkt de opheffing van het nultarief onafwendbaar.

Grote broer China

Maar premier Hun Sen is niet geïntimideerd door Europa. Hij kijkt vooral naar de Chinese president Xi Jinping. Die investeert miljarden in Cambodja en stelt geen vragen over mensenrechten of democratie.

De verregaande samenwerking met China noemt Sam Rainsy in zijn videoboodschap ‘gevaarlijk’ voor de hele regio. Hij verwijst naar een militaire basis die Peking in Cambodja zou oprichten – een bewering die de Cambodjaanse overheid ontkent.

Aartsvijanden

Rainsy heeft het beleid van de Cambodjaanse premier al vaker via Facebook bekritiseerd. De twee zijn ook al veel langer aartsvijanden. Maar het spel wordt nu wel erg hard gespeeld. Bovendien is er sprake van een rechtstreekse confrontatie in Cambodja zelf.

Het lijkt erop dat dit de ultieme kans is voor Sam Rainsy om zijn (tanende) populariteit in Cambodja te verzilveren. Als zijn plan om terug te keren uiteindelijk dode letter zou blijken, heeft hij zijn momentum gemist.

Hun Sen van zijn kant wil er alles aan doen om een colour revolution te vermijden, een zogenaamde kleurenrevolutie die het huidige regime omverwerpt.

De tijd zal uitwijzen of Europese diplomaten een rol van betekenis kunnen spelen in dit conflict en of de democratie naar Cambodja kan terugkeren.