‘Opkomend nationalisme is een opsteker voor de paspoortbusiness voor superrijken’

Superrijken kunnen vandaag legaal een tweede of derde paspoort kopen zonder zelfs voet te zetten in hun gekozen thuisland. Hoe meer grensbeperkingen in de wereld, hoe beter de paspoortbusiness er bij vaart, zegt auteur en journaliste Atossa Araxia Abrahamian in een interview.

Een aantal jaar geleden kwamen de Verenigde Arabische Emiraten op de proppen met een creatieve oplossing voor de tienduizenden ‘bidoen’ in het land, staatlozen die er al generaties wonen maar nooit de nationaliteit bekwamen. Sommigen migreerden naar de Golfregio voor de oprichting van de Emiraten, andere bedoeïene volkeren zijn er altijd aanwezig geweest maar hebben nooit een paspoort vastgekregen.

Slechts 15 procent van de inwoners van het land geniet de luxe van het burgerschap: gratis gezondheidszorg, een royaal basisinkomen, een stukje grond en een interestvrije lening om er een huis op te bouwen. De ‘bidoen’ daarentegen stonden te boek als illegale immigranten.

Toch wilde het koninkrijk controle over al zijn onderdanen. Omdat het politiek echter te moeilijk lag om aan die gemarginaliseerde groep ‘bidoen’ dezelfde voordelen toe te kennen als aan ‘inheemse’ Emirati’s zou de overheid voor hen paspoorten kopen van de Comoren, een verarmde eilandengroep voor de kust van Oost-Afrika. De bidoen zouden er zelf geen voet moeten zetten. Wél zouden ze naar de Comoren uitgewezen worden indien ze een misdaad begingen.

Zo lang plaatselijke beleidsmaker het zich konden herinneren, waren de Comoren straatarm geweest: het voorstel van een aantal gewiekste Arabische zakenlui om de Comorese nationaliteit te verkopen voor enkele duizenden dollars per stuk leek dan ook bijzonder aanlokkelijk. Zo geschiedde. Niet veel later zou ook Koeweit hetzelfe doen.

Tegenover de uitgestoten staatlozen van het Midden-Oosten, zo bericht de journaliste Atossa Araxia Abrahamian (31) in haar boek ‘The Cosmopolites: The Coming of the Global Citizen’ (2015), staan de supperrijken die vandaag even makkelijk van paspoort wisselen als van ondergoed.

Het is een boomende business: de verkoop van paspoorten aan een internationaal mobiele elite, uit onder meer China, Rusland of nog het Midden-Oosten, die wel tot een miljoen dollar veil heeft voor een sleutel die de juiste deuren opent. Die wereldburgers zijn ondernemers die toegang zoeken tot een bepaalde markt, of oligarchen die hun rijkdom onder een gunstig fiscaal gesternte willen onderbrengen. Vorig jaar had het eiland Malta, lid van de Europese Unie, al 200 miljoen euro verdiend aan de verkoop van zijn nationaliteit, en dus toegang tot de Schengenzone. Ook Oostenrijk en Cyprus doen mee.

In het jargon heet het residence and citizenship planning: de sector die de superrijken de weg wijst in het internationale nationaliteitskluwen, de fixers van de paspoortbusiness, zeg maar. ‘En die boeren de laatste jaren allesbehalve slecht’, zegt Abrahamian in een telefonisch gesprek met Knack.be. ‘Het opkomend nationalisme in het Westen wil meer barrières opwerpen: dat is eigenlijk heel goed voor die tussenpersonen omdat mensen die strengere immigratieregels en grensbeperkingen gaan willen omzeilen. Daarvoor hebben ze hulp nodig. Het juiste paspoort kan heel wat deuren openen.’

‘Met genoeg geld kan je tegenwoordig toegang kopen tot bijna elk land ter wereld’, vervolgt Abrahamian. ‘Zelfs vermogende Noord-Koreanen kunnen in theorie een visum voor de VS op de kop tikken, al zullen ze de sancties op financiële transacties moeten kunnen omzeilen. Maar die sancties hebben hoe dan ook geen betrekking op dit specifiek visumprogramma.’

Ondanks de hervormingen in het Amerikaanse immigratiesysteem voorgesteld door de regering-Trump blijft het mogelijk om een verblijfsvergunning gewoonweg te kopen, toch?

ATOSSA ARAXIA ABRAHAMIAN: Klopt, het zogenaamde EB-5-visum dat bestaat sinds 1990. Buitenlanders die hier investeren en kunnen aantonen dat ze werkgelegenheid scheppen en de economie stimuleren op de een of andere manier, kunnen een verblijfsvergunning verkrijgen, een green card, voor zichzelf en voor hun familie.

Kandidaten die geld pompen in economisch achtergestelde gebieden krijgen korting, dan kost het ongeveer 600.000 dollar. Het wordt duurder wanneer je wil investeren of vastgoed koopt in meer gegoede gebieden, die het niet noodzakelijk nodig hebben.

Nu, in de hele heisa rond de immigratiehervorming hoor je amper van zulke investeerdersvisa. Integendeel: ik zou zelfs durven zeggen dat het Trump-imperium er aardig van geprofiteerd heeft. Zo bleek onlangs dat het vastgoedbedrijf van Trumps schoonzoon Jared Kushner (nu een topadviseur in het Witte Huis, nvdr.) Chinese investeerders probeerde aan te trekken met het EB-5-visum als verkoopspraatje. Het bedrijf kwam door die onthulling onder aanzienlijke druk te staan, omdat het nogal als corrupt werd gepercipieerd.

Je bent zelf geëngageerd cosmopolitisch. Wanneer Trump en de zijnen zogenaamde ‘globalisten’ aanvallen, voel jij je dan aangesproken? En wat bedoelen ze daarmee volgens jou?

ABRAHAMIAn: Ik ben er niet rijk genoeg voor (lacht). Het is inderdaad een soort belediging. Steve Bannon (recent ontslagen adviseur in het Witte Huis die voor een sterk nationalistisch agenda staat, nvdr.) bedoelt daarmee de duistere krachten van de internationale financiële sector, maar hij houdt er nogal een speciale ideologie op na. Vaker bedoelt men gewoon wereldkapitalisme, hoewel die critici niet noodzakelijk tegen kapitalisme op zich zijn. En soms zit er een anti-semitische ondertoon in, dan gaat het uit van de samenzweringstheorieën die beweren dat joodse elementen één enkele wereldregering willen stichten.

Anderhalf jaar geleden verscheen je boek over de paspoortbusiness en de zwendel in nationaliteiten. Hoe is dat sindsdien geëvolueerd? Zou je iets aan je boek willen toevoegen?

ABRAHAMIAN: Recent bleek dat Peter Thiel (Amerikaanse ondernemer uit de technologiesector, oprichter van betaaldienst PayPal onder meer, nvdr.) geïnvesteerd heeft in Nieuw-Zeeland met het explicitie doel er de nationaliteit te verwerven. Die heeft hij snel bekomen, voor een grote som geld, zonder er ooit gewoond te hebben. Dat vind ik nogal shockerend voor iemand aan boord van de Trump-trein, of het is in ieder geval geen ‘America first’-attitude (Thiel was een uitgesproken supporter van presidentskandidaat Trump, en blijft hem adviseren, nvdr.). Ik heb niets tegen de dubbele nationaliteit, integendeel, maar als je een land vertegenwoordigt en je verzwijgt je dubbele nationaliteit, terwijl je ze wel gebruikt, dan lijkt me dat niet netjes.

Hoewel Thiel niet verkozen is, heeft hij wel klaar en duidelijk een politiek standpunt ingenomen dat nogal indruist tegen zijn demarche in Nieuw-Zeeland. De bedoeling daarvan is allicht een soort verzekeringspolis voor als het op de een of andere manier fout loopt in de VS. Al de redenen waarom iemand een andere nationaliteit zoekt zijn ook op hem van toepassing.

Je bent nogal kritisch tegenover Amerikaanse Silicon Valley-types die zich wereldburger verklaren en soms zelfs andere nationaliteiten aannemen, uit fiscale of andere overwegingen. Waarom?

ABRAHAMIAN: De impuls in een zekere techno-utopische libertaire groep is diep individualistisch en erop gericht zich aan het systeem te onttrekken. In zekere zin kan je het hen zelfs niet kwalijk nemen, omdat de fiscale structuren in de wereld zo’n gedrag belonen. De incentives zijn enorm. Voor die uiterst rationele types houdt dat steek.

Nogal wat mensen zeggen, maar half grappend, je boek te herlezen als een handleiding om uit de VS te verkassen en een andere nationaliteit aan te nemen. Is het dan zo erg? Wat is de houding dezer dagen tegenover de Amerikaanse nationaliteit?

ABRAHAMIAN: Na de neonazistische opkomst in Charlottesville (waarbij een vrouw omkwam toen een extreemrechtse betoger op de menigte inreed, nvdr.) zijn heel wat mensen echt geshockeerd, meer dan ooit. In de dertien jaar dat ik hier woon heb ik mensen nog nooit zo overstuur gezien door een incident als in Charlottesville. De verkiezing van Trump was al aardig destabiliserend in de liberale enclave waar ik woon, in New York. De reactie op Charlottesville gaat nog veel dieper, en niet alleen aan de linkerzijde. Mensen zijn bezorgd.

Je hebt zelf de Iraanse, Canadese én Zwitserse nationaliteit. Hoe zit dat precies? En wat met de Amerikaanse nationaliteit, ga je die nog aanvragen?

ABRAHAMIAN: Ik ben geboren in het Canadese Vancouver, met Iraanse ouders, en opgegroeid in Genève. Daar woont een grote internationale gemeenschap, met internationale scholen en zo meer, in die kringen ben ik opgegroeid. Het voelde niet heel Zwitsers aan. Dat maakte het moeilijk om me op latere leeftijd echt met Zwitserland te identificeren, met het land en de cultuur, zeker gezien het lappendeken van de vier taalgemeenschappen daar. Dat gaat ook op voor Canada en Iran, ik heb er geen sterke banden mee. Ik zit goed op weg om een permanente verblijfsvergunning te krijgen in de VS. Of ik ooit de nationaliteit wil aanvragen, daar ben ik nog niet zeker van.

Geloof je zelf in wereldburgerschap, wat dat ook moge betekenen?

ABRAHAMIAN: Louter filosofisch vind ik grenzen onethisch – wie heeft immers het recht om te bepalen waar een mens mag wonen? – maar een perfect ethisch systeem is onmogelijk, en politiek komt ook in de weg te staan. Grenzen zijn nodig om maatschappijen te organiseren en ook rijkdom te herverdelen binnen een welvaartstaat. En één enkele wereldregering, wie zou die zelfs runnen?

Nationaal burgerschap mag gerust hertekend worden. Er is enorm veel ongelijkheid in immigratie- en naturalisatiewetgeving: wie vermogend is, heeft het veel makkelijker. De wetgeving heeft naar mijn menig geen gelijke pas gehouden met onze hedendaagse manier van leven. Nu, in het Oude Griekenland hadden slaven geen burgerschap. Dus het burgerschap was al een ongelijk instituut vanaf het begin. Maar bij de opkomst van de natiestaten zou burgerschap wél democratisch zijn. Vandaag is dat echter allesbehalve het geval.