‘Op twee dagen voor de verkiezingen is de machine van May flink beginnen sputteren’

‘Donderdag zal Theresa May wellicht de meerderheid van de zetels halen in het parlement, maar de strijd voor post-Brexit Groot-Brittannië heeft ze eigenlijk al verloren’, vermoedt Jan Cornillie (SP.A).

‘Theresa May is misschien wel één van de eerste westerse leiders die bereid is om wat economische groei op te geven voor wat meer sociale orde’, zo typeerde de Financial Times de Britse premier bij haar aantreden. May wilde de slogan van de Brexiteers – ‘Laat ons de controle terugwinnen’ – ook meteen toepassen vanuit haar regering. Haar ferme houding in de Brexit-onderhandelingen, haar wens om de grenzen weer onder controle te krijgen en haar wil om de privileges van de elite te beperken: ziedaar de basis waarop ze haar populariteit uitbouwde. Om haar mandaat te versterken, schreef een zelfzekere May vervroegde verkiezingen uit. Over twee dagen is het zover, maar ondertussen is de machine flink beginnen te sputteren. Zo is de landslide uitslag al lang niet meer zeker. Hoe komt dat toch?

May wou haar ‘strong and stable leadership‘ contrasteren met de als zwak gepercipieerde Labour-leider Jeremy Corbyn. Maar daarmee spande ze de kar voor het paard. Want alleen de kiezers zelf bepalen welk leiderschap ze het meest appreciëren. Ook op een dieper niveau had ze het fout. Zo is May’s belangrijkste verkiezingspunt ‘de Brexit onderhandelen’. Behalve dat kiezers zich maar weinig kunnen voorstellen bij zo’n onderhandeling, is in hun hoofden de zaak al lang rond door het referendum. Met andere woorden, wat de ‘Brexit’ betreft, hebben ze al gekozen. De Britse onderhandelingspositie – hoe belangrijk ook – is geen kwestie die kiezers dus nog langer beroert. Daarentegen stemmen ze veel meer voor een idee van het land waarin ze willen wonen en het volk dat ze willen zijn. Met een beetje historische overdrijving herhaalt May zo de strategische fout van Winston Churchill in 1945. Die dacht toen beloond te worden, enkel en alleen omdat hij de oorlog gewonnen had. Maar de Britten stemden voor de opbouw van het naoorlogse Groot-Brittannië en verkozen Labour die een sociale zekerheid beloofde.

Met zijn slogan “For the many, not the few” heeft Corbyn veel beter dan May de post-Brexit mood van de Britten gecapteerd. Hij geeft geloofwaardiger dan May invulling aan de grotere sociale orde die zij wou claimen. Want sociale orde gaat niet alleen – of zelfs niet zozeer – over de versterking van de grenzen of de bereidheid om de zwaarste bommen te droppen. Sociale orde gaat ook en vooral over het idee dat rechtschapen mensen kansen moeten krijgen die ze verdienen én bescherming tegen valsspelers die ze nodig hebben. En dan doet het er wél toe als sommige mensen onzindelijk rijk worden en andere straatarm blijven, wie er ook verdienste of schuld aan heeft. Dan is het wél van belang welke rol geld in de politiek speelt – of die nu van rijke sponsors of van de staat komt – en welke draaideuren er tussen beide zijn. Dan is het wél veelzeggend welke internationale vrienden een politiek leider nog heeft. En ja, dan kan er zelfs over veiligheid opnieuw genuanceerd worden gediscussieerd.

Tot slot zijn dan ook kwesties als besparingen in de gezondheidszorg, inschrijvingsgelden voor de universiteit en betaalbare rusthuizen terug van nooit weggeweest. Met die boodschappen is Corbyn er in een mum van tijd in geslaagd het tij te doen keren, te stijgen in de polls en May in de verdediging te duwen. Iets wat May – en bij uitbreiding alle waarnemers – nooit voor mogelijk hield amper enkele weken geleden.

Donderdag zal Theresa May wellicht de meerderheid van de zetels halen in het parlement, maar de strijd voor post-Brexit Groot-Brittannië heeft ze eigenlijk al verloren. De Britten – zeker de jongere – lijken nu te kiezen voor een meer Europese welvaartsstaat, net nadat – of is het omdat?- ze beslist hebben om uit de Europese Unie te stappen. Die trend is wat we eerder al in Nederland en Frankrijk zagen. Na de Brexit en de verkiezing van Donald Trump kiezen Europeanen niet alleen voor meer standvastigheid, maar lijken ze een betere versie van de huidige, complexe sociale orde te verkiezen boven een populistisch avontuur. Verkiezingen zijn een keuze voor de toekomst met de ervaring van het heden. Maar het heden evolueert bijzonder snel. De recentste aanslagen in Manchester en Londen maakten dat nog maar eens duidelijk. En het is helemaal niet zeker dat die in het voordeel van Theresa May zullen uitdraaien. Wie had dat durven te denken nog geen maand terug?