Ook Gambia vertrekt uit het Internationaal Strafhof: ‘Een lid minder? Dan is dat maar zo’

De regering van Gambia heeft gisteren aangekondigd zich terug te trekken uit het Internationaal Strafhof (ICC) in Den Haag. Het volgt daarmee het voorbeeld van Burundi en Zuid-Afrika. Volgens hen dient het Strafhof vooral om ‘kleurlingen te vervolgen en te vernederen’.

Eerder verliet Gambia ook al het Gemenebest, de organisatie van voormalige koloniën en belangengebieden van het Verenigd Koninkrijk. ‘Deze actie is gerechtvaardigd omdat het Internationaal Strafhof eigenlijk een Strafhof is voor de vervolging en vernedering van kleurlingen, in de eerste plaats Afrikanen’, verklaarde Gambiaans Minister van Informatie Sheriff Bojang op de staatstelevisie. Het land beschuldigt het Strafhof, dat sinds 2002 daders van misdaden tegen de mensheid berecht, ervan de oorlogsmisdaden van Westerse landen te negeren.

Met hetzelfde argument beslisten eerder ook al Burundi en Zuid-Afrika om het ICC te verlaten. Kenia denkt erover na en nog andere Afrikaanse landen zouden kunnen volgen. Vooral de beslissing van Zuid-Afrika baart waarnemers zorgen. ‘Het land werd lang gezien als een wereldleider op het gebied van gerechtigheid voor slachtoffers van de zwaarste misdaden’, zegt Human Rights Watch in The Guardian.

Emeritus hoogleraar internationaal recht Willem Van Genugten (Universiteit Tilburg) benadrukt dat de hele uittredingsprocedure wel even duurt. ‘Binnen een jaar kan Zuid-Afrika eruit’, zegt hij op de nieuwssite van zijn universiteit. ‘De regering heeft een bericht gestuurd aan het hoofdkwartier van de VN in New-York. Vanaf het moment van ontvangst gaat de teller lopen: een jaar later is een land uitgetreden.’

In de tussentijd moet het Zuid-Afrikaanse parlement zich wel nog uitlaten over het voornemen van de regering. Stemt die ermee in, dan is Zuid-Afrika mogelijk het eerste land dat uittreedt. Burundi heeft volgens Van Genugten namelijk nog geen bericht gestuurd naar de VN. Of Gambia de VN al inlichtte, is nog niet bekend.

Van Griekenland tot Colombia

In de 14 jaar dat het Strafhof al bestaat, startte het tien onderzoeken op in negen gebieden. Op Georgië na liggen die allemaal in Afrika. Toch is de vermeende focus op Afrika een achterhaald argument, zegt Van Genugten. Hij haalt aan dat vijf van de negen Afrikaanse zaken door Afrikaanse regeringen zelf zijn aangehaald.

De veertien verkennende zaken die aan de gang zijn, liggen daarnaast verspreid over de hele wereld, van Griekenland over Palestina tot Colombia en Irak. Ook in Burundi is zo’n onderzoek aan de gang, wat deels de uitstap van het land verklaart.

Dat neemt niet weg dat veel oorlogsmisdaden niet zullen worden berecht door het Hof. Een voorbeeld daarvan zijn de gruwelijke gebeurtenissen in Syrië. Het land is geen lid van het ICC en dus spreekt het Hof zich er niet over uit. Daar komt bij dat Rusland en China hun veto hebben uitgesproken tegen resoluties van de VN-veiligheidsraad die voorstelden om het Hof recht te laten spreken in Syrië.

Recent nog riep Gambiaans president Yahya Jammeh om de Europese Unie voor het Strafhof te brengen voor de dood van Afrikaanse migranten op de Middellandse Zee, maar zonder resultaat. ‘Er zijn minstens 30 Westerse landen die misdaden tegen onafhankelijke souvereine staten begaan, maar nooit volgde een aanklacht’, klonk het in een mededeling.

Incidentele tribunalen

Nog een land dat geen grote fan is van het ICC: de Verenigde Staten. Volgens Washington is het Hof geen betrouwbare partner voor de Veiligheidsraad en schendt het nationale soevereiniteit door recht te spreken boven nationale instellingen heen. De VS steunen het Hof wel, maar enkel in bepaalde zaken. Ook heeft president Obama het Statuut van Rome, dat de basis vormt van het ICC, nog niet geratificeerd.

Nochtans ging aan dat statuut meer dan vijftig jaar discussie binnen de Verenigde Naties vooraf. Voor het Hof werden er enkel incidentele tribunalen opgezet om oorlogsmisdaden aan de kaak te stellen, zoals het Joegoslavië-tribunaal en het Rwanda-tribunaal.

De nobele doelen van het Hof konden tot nu toe niet worden ingelost, schrijft Brett D. Schaefer, een voormalig adviseur van het Amerikaans minister van Defensie, op de site van Fox News. Met 800 man personeel en 137 miljoen euro budget per jaar heeft het Hof sinds 2002 maar vier veroordelingen uitgesproken. 29 arrestatiebevelen werden er uitgesproken, maar 13 verdachten bleven op vrije voeten, omdat ze onvindbaar zijn of de regering ze niet wil oppakken.

De vraag is hoe de toekomst van het ICC er zal uitzien. Volgens Van Genugten is er nog geen man overboord, ook niet als Zuid-Afrika aftreedt. ‘Een lid minder zou jammer zijn, maar als het gebeurt, dan is het gewoon zo. Je moet kijken naar de lange termijn. Ze komen wel weer terug. Of ze gaan op een andere manier zorgen voor de bestraffing’, zegt hij.

Volgens de hoogleraar wordt het net voor oorlogsmisdadigers wereldwijd strakker. ‘Bovendien kan er later een nieuwe Zuid-Afrikaanse regering aantreden, die weer lid wordt.’ (BELGA/JVL)