‘Onze politici moesten zo snel mogelijk zo veel mogelijk vaccins bestellen: is er wel zo goed onderhandeld?’

Econoom Koen Meynants formuleert vier bedenkingen bij het Europese resultaat van de onderhandelingen voor de aankoop van de coronavaccins. ‘Er is een kans gemist om én leversnelheid én faire prijzen te bekomen.’

De voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, pakt graag uit met het in haar ogen uitstekende resultaat dat is bereikt bij de aankoop van de corona vaccins. Prijs vond men belangrijk, terwijl de hoogste prijs betaald per persoon (2 Moderna-vaccins) het equivalent is van een goede fles wijn, en de laagste die van een abdijbier (AstraZeneca). Momenteel snakken er veel mensen naar het drinken van wijn of bier op restaurant of op café. Snel veel vaccineren is van het grootste belang om de economie weer opgestart te krijgen, dus we kunnen ons de vraag stellen of de prijs van die vaccins op zich wel zo relevant is. Het tijdstip waarop ze geleverd zijn, dat is wat vooralt telt. En dat lijkt minder gelukt.

De huidige situatie, met dank aan de onverantwoorde uitschuiver van staatssecretaris Eva De Bleeker (Open VLD), laat ons toe om naar de verschillende prijzen te kijken. Dan kan je niet anders dan de vraag stellen of er wel zo goed onderhandeld is.

Het lijkt er ook op dat de transparantie over contracten waar politici en media zo om schreeuwen, de zaak van de burgers die een prik moeten krijgen, niet vooruit helpt. Net omdat die tabellen met de cijfers open en bloot op straat liggen, zijn de relaties tussen beide partijen rond de onderhandelingstafel sterk bemoeilijkt. Dat heeft mee geleid tot het niet al te fraaie schouwspel van de afgelopen weken.

De primaire doelstelling van de vaccinatiecampagne is om ons terug normaal te laten leven, en om dit te bereiken mogen covid-19 infecties niet langer leiden tot ziekenhuisopnames en doden. Een paar dagen thuis uitzieken als gevolg van een minder efficiënt vaccin, is verteerbaar. Onze politici moeten dus zo snel mogelijk, voor ons, zo veel mogelijk vaccins te pakken krijgen.

En er is keuze. Oxford heeft een vaccin ontwikkeld, maar werkte voor de productie samen met AstraZeneca. Privébedrijf Biontech ontwikkelde ook een vaccin en werkt samen met Pfizer. J&J Janssen ontwikkelt zelf en heeft de ervaring om grote volumes te produceren. Moderna is ook aangewezen op andere partijen om de productie op te schalen. Curevac heeft nog werk voor de boeg. Bij Sanofi is het hele proces voorlopig terug naar af.

In alle bedrijven zijn door de ceo’s bedrijfseconomische keuzes gemaakt, de ene al nobeler dan de andere. De bedrijven communiceren graag dat ze dat allemaal doen tegen de kostprijs van van het vaccin, maar ze zijn en blijven tegelijk wel bezig met hun beurswaarde ook. En die is gebaat bij successen in deze race tegen de tijd.

Er zijn vier problemen met het resultaat van de EU:

1. Het prijsverschil is te groot. Zo is het vaccin Moderna 4,5 keer duurder dan J&J Janssen en zelfs 9 keer duurder dan dat van AstraZeneca. Het probleem zit zowel aan de bovenkant als aan de onderkant. De aankopers zijn meegegaan in een verhaal van de duurste aanbieder over hun verschil in gebruikte technologie, iets wat voor een marktprijs niet relevant is.

Een kanttekening dient gemaakt voor de prijs van AstraZeneca, omdat hierin geen ontwikkelingskosten zitten. AstraZeneca is in haar kernactiviteiten niet zo ervaren in het produceren van vaccins.

Mogelijk ook hierdoor was hun initiële prijszetting te laag, omdat men van onrealistische productiecijfers en levertermijnen is uitgegaan. Ze willen 3 miljard vaccins dit jaar, wat drie keer de productie van J&J Janssen is, terwijl het bedrijf op zoek moest naar partners die voor hen produceren. Ook weet sinds de stunt van de Open VLD de hele wereld tegen welke lage prijs men een deal heeft, en heeft India (met 1.3 miljard inwoners) ook besteld. Daarnaast dateert de goedkeuring in de UK van voor kerstmis, terwijl op dat ogenblik het gehele dossier bij de EU nog niet eens was ingediend.

Best wordt daarom verder uitgezocht of deze late indiening te verklaren is door kennis over mogelijke productieproblemen. De ceo van AstraZeneca lijkt het vel van de beer te goedkoop aan te veel partijen verkocht te hebben nog voor hij geschoten is.

2. De logistiek meest problematische vaccins zijn het duurst. Normaal confronteer je zo’n producent hiermee, en je verwacht een korting als compensatie voor de extra kosten, en je eist verbeteringen. Pfizer ontvangt 3,5 keer meer dan J&J Janssen, en heeft al 100 miljoen extra bestellingen binnen die geleverd zullen worden wanneer er makkelijkere oplossingen bestaan. De ceo’s van Pfizer/Biontech hebben economisch de juiste beslissingen genomen om met een kortere ontwikkelingsperiode, het vaccin aan een zeer lage bewaartemperatuur op de markt te gooien. Ze dragen daarmee minder bij tot de doelstelling om voor iedereen op deze wereld een vaccin te voorzien.

3. Er is een kans gemist om én leversnelheid én faire prijzen te bekomen. Een mechanisme waarbij men degenen die het snelst een goedgekeurd vaccin beschikbaar hebben een bonus geeft, had mogelijks tot andere beslissingen geleid in de boardroom van AstraZeneca.

4. Men laat zich in de prijsvorming te veel leiden door de verschillen in efficiëntie. De doelstelling om overlijdens en ziekenhuisopnames tot bijna 0 te reduceren, wordt eveneens gehaald met de andere vaccins met een lagere ratio. Daarnaast heeft men de fout gemaakt, om kwaliteitsproblemen bij nieuwe varianten niet af te dekken. Dat is wat we nu vaststellen met de Zuid-Afrikaanse variant in het geval van het AstraZenaca-vaccin. Het maakt de beslissingen van de ceo van het bedrijf nog roekelozer.

Ten slotte is het ook goed om nog even stil te staan bij J&J Janssen, en de nummer 2, dr. Paul Stoffels. Die heeft voor de zomer in De Zevende Dag gezegd dat hij aan een vaccin werkt, bestaande uit één dosis, dat niet duurder zal zijn dan een goed glas wijn, makkelijk inzetbaar over heel de wereld. Eind januari 2021 zouden er resultaten komen, en tegen april zou dat op de markt kunnen zijn. De man is viroloog van opleiding, en ze zitten op schema.

De nalatenschap van dr. Paul Janssen, die altijd begaan is geweest met de gezondheidstoestand in Afrika, leeft toch nog door in de boardroom van de nieuwe eigenaar van zijn meesterwerk. Zo kan het dus ook. Weten we alvast op wiens gezondheid we dat glas zullen heffen zodra de horeca weer open mag.

Koen Meynants is als bedrijfseconoom afgestudeerd aan de KU Leuven. Hij werkt al jaren in hoge financiële posities in grote bedrijven. Momenteel werkt hij in Warschau als financieel directeur voor Hitachi in Centraal- en Oost-Europa