Onafhankelijkheidsreferendum Iraakse Koerden gooit knuppel in onrustig hoenderhok

Iraakse Koerden in een opkomst naar aanleiding van het onafhankelijkheidsreferendum van 25 september 2017 © Belga

Zowat de hele wereld -de Koerden zelf en Israël uitgezonderd- maakt zich grote zorgen over het onafhankelijkheidsreferendum dat de regering van Iraaks Koerdistan maandag houdt.

Maandag houdt Iraaks Koerdistan een onafhankelijkheidsreferendum. Of die raadpleging nu wettelijk is of niet en een legaal bindend karakter heeft of niet: er wordt een knuppel in een roerig hoenderhok gegooid en het referendum heeft op zijn minst regionaal grote, destabiliserende gevolgen. Want als de Koerden in Irak zich onafhankelijk mogen noemen, wat gaat er dan in de hoofden spoken van de broeders en zusters in Turkije, Iran en Syrië?

Het idee van een referendum komt uit de hersenpan van de president van de Kurdish Regional Government (KRG), de notoir corrupte Massoud Barzani, die ook voorzitter is van de Koerdische Democratische Partij (KDP). De facto gedraagt het Koerdische deel van Irak zich al sinds de Anglo-Amerikaanse invasie van 2003 als een op zijn minst autonoom gebied. Koerdische tegenstanders van Barzani vrezen dat de man de nationalistische sentimenten wil opkloppen om de stinkende geur van de corruptie- en nepotismepotjes te verdoezelen.

Sinds 2014 gaat het met de plaatselijke economie ook bergaf: Bagdad weigerde de drie noordelijke provincies Soeleimaniyah, Dahuk en Erbil nog een deel van de nationale olie-inkomsten toe te stoppen. Bovendien is de olieprijs danig gekelderd. De grote tegenstander van de KDP, de Patriottische Unie van Koerdistan (PUK) van Jalal Talabani, werd alleszins vakkundig de mond gesnoerd: verzet tegen het referendum zou door de KDP uitgespeeld worden als een gebrek aan vaderlandsliefde.

De volksraadpleging moet ook gezien worden als een electorale zet van Barzani, met presidents- en parlementsverkiezingen in aantocht op 1 november. Barzani is nog steeds president, hoewel zijn ambtstermijn al ruim twee jaar verlopen is. Een parlement is er wel, maar het vergadert niet. Extra probleem is dat het grondgebied van ‘Iraaks Koerdistan’ niet omschreven is. In het gebied wonen voorts ook minderheden als de Jezidi’s en Chaldeeuwse christenen. De stad Kirkoek, bijvoorbeeld, is een etnisch lappendeken.

En wat met (het tot puin herleide) Mosoel, de op één na grootste stad in Irak? Ongeveer iedereen in de regio dreigt met tegenmaatregelen als het referendum maandag doorgaat. De dreigementen komen niet alleen van de landen met een Koerdische minderheid, zelf ook van Saoedi-Arabië. In de marge van de Algemene VN-Vergadering in New York staken eerder deze week de delegaties van Turkije, Iran en Irak de koppen al bijeen. Ankara dreigt met sancties, Bagdad zelfs met een militaire interventie. Niet toevallig heeft ook het Turkse leger onlangs ‘oefeningen’ gehouden aan de grens met Irak. In Koerdisch Irak zit ook de meeste olie onder de grond.

De Turkse president Recep Tayyip Erdogan interpreteerde de Israëlische steun voor het referendum als een ‘Joodse intrige’. Hij zegt te weten dat premier Netanyahu ‘200.000 Joden in een onafhankelijk Koerdistan’ zal onderbrengen. Voor het Westen luidt het argument dat de timing van de Koerden zo slecht is. Momenteel moet immers prioriteit gegeven worden aan de strijd tegen Islamitische Staat (IS). Probleem is dat volgens sommige critici de Koerden en de jihadisten best op goede voet met elkaar staan. Overigens hadden de Amerikaanse bezetters van Irak enkele jaren geleden nog het (niet uitgevoerde) idee om Irak op te splitsen in drie staatjes: Koerdistan, Sjiistan en Soennistan.

Dat Israël een boontje heeft voor de Koerden, is niet nieuw. Tel Aviv heeft banden met de PKK in Turkije, de PYD en de YPG in Syrië, PJAK (Partij voor een Vrij Koerdistan) in Iran en, vooral, met de tandem Barzani-Talabani. In de aanslepende strijd tussen Israël en Iran kunen Koerdische stoottroepen uitgespeeld worden om het land dat een ‘existentiële dreiging’ vormt, te destabiliseren. In de Koerdische kwestie stapt Washington uitzonderlijk eens niet in de Israëlische boot, ondanks de eerdere plannen om Irak te balkaniseren en ondanks de steun die de VS van de Koerden kregen toen Irak onder Saddam Hoessein nog een ‘schurkenstaat’ was.

Om de zaak nog wat complexer te maken, steunt zowat de gehele Amerikaanse interventie in Syrië op de Koerdische ‘bondgenoten’, die, mogelijk onverrichter zake, op een ‘beloning’ wachten nadat de orde in Syrië hersteld zal zijn. Toch stelde het Witte Huis, na maanden van zogenaamde gemengde signalen, ondubbelzinnig dat het houden van een plebisciet in ‘betwist gebied’ (Kirkoek en de omliggende olievelden, bijvoorbeeld) onnodig ‘provocerend en destabiliserend’ zou zijn.

In het verleden hebben de Koerden al wel vaker de verkeerde kant gesteund in de hoop onafhankelijkheid te verwerven. Telkens kwamen zij geïsoleerd te staan. Deze keer geeft de internationale gemeenschap de Iraakse Koerden meteen de rode kaart: een volksraadpleging houden is momenteel politieke zelfmoord. En dan speelt het geen rol of een stem tot afscheiding legaal is of niet: als de internationale gemeenschap het wil (Kosovo, Montenegro), mag het; wil zij het niet (de Krim), mag het niet.

Partner Content