Paramilitaire organisties dreigen met ‘actie’ als Noord-Ierland van de rest van het Verenigd Koninkrijk wordt losgekoppeld.
Drie jaar lang is gewaarschuwd dat de brexit dissidente Iers-Republikeinse paramilitairen tot nieuw geweld in Noord-Ierland kan bewegen. Maar door het compromis van een EU-douanegrens in de Ierse Zee en een ‘economisch verenigd Ierland’ zijn het de loyalistische terreurbewegingen die zich roeren.
De betrayal act, de akte van verraad, zo hebben de loyalisten – hardleerse Noord-Ierse protestanten uit de arbeidersklasse – Boris Johnsons brexitdeal herdoopt. De Britse premier stemt in met een douanegrens in de Ierse Zee, die Noord-Ierland economisch in de Europese Unie houdt om een harde grens op het eiland te vermijden.
Sindsdien stijgt vanuit loyalistische hoek onheilspellende taal op. In zalen van de Oranjeorde worden druk bijgewoonde vergaderingen belegd waarin de gemeenschap zich beraadt over haar ‘antwoord’ op het akkoord. Voortrekkers van en prominente sprekers op die bijeenkomsten: de kopstukken van de Ulster Defence Association (UDA) en de Ulster Volunteer Force (UVF), de protestantse doodseskaders die tijdens de dertig jaar durende Noord-Ierse burgeroorlog honderden levens eisten. De UVF dreigt met ‘actie’ en ‘burgerlijke wanorde’ als de regio van de rest van het Verenigd Koninkrijk wordt losgekoppeld.
We proberen geweld te voorkomen in dit land, maar als de Republikeinen ermee dreigen, krijgen ze wat ze willen.
‘De loyalisten zijn erg onrustig, er is veel angst en woede. Ze voelen zich verraden’, zegt John Kyle, gemeenteraadslid in Belfast voor de PUP, de politieke vleugel van de UVF. De overtuiging leeft dat de toegeving om de EU-buitengrens in zee te trekken, er komt door het spookbeeld van nieuw geweld door dissidente Iers-Republikeinen bij een harde grens op het eiland. En dat zij dus ‘beloond’ worden.
‘We proberen geweld te voorkomen in dit land, maar als de Republikeinen ermee dreigen, krijgen ze wat ze willen’, zegt gemeenschapswerker Jim Wilson.
Massaverzet
Loyalistisch mediaboegbeeld Jamie Bryson waarschuwt voor ‘massaverzet’ en ‘een organische, immense woede-uitbarsting’: ‘Er is een duidelijk momentum binnen de loyalistische en unionistische gemeenschap dat niemand een economisch verenigd Ierland zal aanvaarden. Het is een erg ontvlambare situatie en het zou niet veel vergen om de lont te ontsteken.’
Aan de Belfast Telegraph zei een deelnemer aan de vergaderingen dat de paramilitaire bewegingen onlusten ‘niet uitsluiten’ als Johnsons deal wordt aangenomen. De krant citeerde een tweede loyalist die waarschuwde dat ‘we zullen zien hoe hard de grens is als er bommen ontploffen in Limerick’, een stad in de Ierse Republiek.
De Noord-Ierse politie neemt de dreiging ernstig, gezien de macht en invloed die de paramilitairen nog steeds uitoefenen. Anders dan de IRA, zijn de UDA en de UVF na de burgeroorlog nooit ontwapend en ontbonden. Sindsdien zijn het georganiseerde misdaadbendes die zich inlaten met afpersing, drugshandel en wraakmoorden. Hoofdcommissaris Simon Byrne zegt dat ‘de emoties hoog kunnen oplopen’: ‘Onze bezorgdheid is dat de loyalistische gemeenschap bewezen heeft dat ze snel kan mobiliseren, veel mensen op straat kan brengen en publieke onlusten uitlokt om haar zaak te steunen.’
