Niet alleen in El Salvador bekokstooft regering deals met bendes

MS13-bendeleden in een gevangenis in in Zacatecoluca, El Salvador, op 31 januari 2019. © REUTERS/Jose Cabezas
Arne Gillis
Arne Gillis Correspondent voor Knack.be in Latijns-Amerika.

De Salvadoraanse krant El Faro publiceerde onlangs gesprekken tussen een hoge ambtenaar van de regering-Bukele en een hoofd van de gewelddadige Mara Salvatrucha-bende (MS-13). Uit de gesprekken blijkt dat de regering een deal had lopen met de bendeleiders. Het afspringen van die deal zorgde voor een recordaantal doden in het Centraal-Amerikaanse land. Gesprekken aanknopen met criminelen is echter geen exclusieve Salvadoraanse aangelegenheid.

De krant El Faro haalt hooggeplaatste Mara Salvatrucha-leden aan: zij bekenden hun verantwoordelijkheid in de moord op minstens 87 mensen in El Salvador, grotendeels burgers, tussen 25 en 27 maart van dit jaar. Het werden de dodelijkste dagen in het land in twee decennia, zo stelt de krant.

Volgens de bendeleden vonden de moorden plaats omdat de regering haar deel van de afspraak niet nakwam. ‘Ze hebben hun woord gebroken door arrestaties te verrichten’, haalt El Faro een bendeleider aan.

In de audio-opnames komt Carlos Marroquín aan het woord, die aan het hoofd staat van een overheidsinstituut dat het sociale weefsel moet herstellen. Marroquín stelt dat hij al ‘tweeënhalf jaar’ onderhandelt met MS-13. Bovendien zegt hij dat hij persoonlijk betrokken was bij het escorteren van een hooggeplaatste bendeleider richting buurland Guatemala. De man met alias ‘Viejo’ zou op die manier aan een gevangenisstraf zijn ontsnapt, achterhaalde El Faro.

Reactie Bukele

Het is niet de eerste keer dat El Faro bericht over vermeende deals tussen de Salvadoraanse regering en de bendes die het land al decennialang teisteren. In het verleden deed Bukele de beschuldigingen af als verzinsels.

Indirect liet de controversiële president wel in zijn kaarten kijken. In april stemde het parlement een wet die ‘s lands media verbiedt om boodschappen van criminele groepen te publiceren. Daar staat sindsdien een gevangenisstraf op van 15 jaar.

Ook elders in Latijns-Amerika

El Salvador is niet het enige land in Latijns-Amerika dat gesprekken aanknoopt met de bendes op hun territorium. In ruil voor minder geweld op straat krijgen de bendes vrij spel om illegale activiteiten te ontplooien.

Op die manier wint iedereen. Nationale regeringen lijken op papier succesvol in hun aanpak van de criminaliteit. Burgers worden minder geconfronteerd met straatgeweld, en belonen hun regering daarvoor met stemmen. Tegelijk kunnen de bendes zich toespitsen op hun criminele activiteiten – trafiek dan wel afpersing.

Het hoeft geen betoog dat dergelijke deals uitermate controversieel zijn. De deals zorgen aan de oppervlakte dan wel voor wat rust, maar in de buik borrelt het als nooit tevoren. Dat toont het weekend van 25 maart aan in El Salvador, waar na jaren relatieve rust uit het niets 87 doden vielen. Op zo’n weekend wordt dan plots duidelijk wie de touwtjes in realiteit in handen heeft.

Colombia

Het is een publiek geheim dat Braziliaanse ordetroepen er afspraken op na houden met ’s lands machtigste gewapende bende, het Primeiro Comando da Capital. Hetzelfde gebeurt in Mexico en Guatemala. Honduras tilt de praktijk naar een hoger niveau: de vorige regering ontpopte er zich tot een volwaardig drugskartel.

Een speciaal geval is Colombia, een land met een lange geschiedenis van geweld. De tweede stad, Medellín, was tot diep in de jaren negentig de gewelddadigste stad ter wereld. Onder invloed van Pablo Escobar’s cocaïne-imperium werd nergens ter wereld meer gemoord.

In de loop van het volgende decennia klaarde de hemel op boven Medellín. Het moordcijfer decimeerde en de stad won verschillende prijzen op gebied van architectuur en urban design. Tegenwoordig trekt Medellín zelfs gepensioneerde Amerikanen aan, die in alle rust komen genieten van de ‘stad van de eeuwige lente’.

Maar schijn bedriegt. Onder het laagje vernis treffen we een stad aan die wordt geregeerd door criminele groepjes, lokaal combos genaamd. Ze zijn aanwezig in elke wijk van de stad. In Medellín is het niet de politie die burenruzies beslecht, maar de lokale combo. In grote delen van de stad betalen handelaars ‘beschermingsgeld’ aan hun respectievelijke combo, omdat de politie geen enkele legitimiteit heeft. De handel in verdovende middelen tiert intussen welig.

Voor onderlinge geschillen tussen de verschillende combos is er een overkoepelende organisatie – het Oficina de Envigado. Deze organisatie functioneert als een soort criminele versie van de Verenigde Naties, waarnaar de belangrijkste combos afgevaardigden uitsturen om onderlinge disputen te voorkomen of te genezen. Er is geen zwart-op-wit-bewijs dat het lokale bestuur een deal heeft met het Oficina de Envigado, maar in de praktijk laat de politie de straatcriminelen wel begaan.

Dat levert een op het eerste zicht kalme oase op waarin toeristendollars perfect gedijen. Maar zoals de recente gebeurtenissen in El Salvador aantonen, is er maar één vonk nodig om de lont terug in het kruitvat te duwen.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content