Nelson Mandela als inspiratie: waar is al die inspiratie dan naartoe?

De hertog en de hertogin van Cambridge hebben donderdagavond nog eens een cinemake gedaan. Toen overleed Nelson Mandela.

Prins William en post-baby-lichaamsfenomeen, prinses Kate, bezochten op dat ogenblik de Londense première van het zoveelste biopicvehikel over Mandela, Mandela: Long Walk To Freedom. Een film waarin Idris Elba de rol van de Zuid-Afrikaanse vrijheidstrijder op zich neemt. Elba, een West-Afrikaanse monumentale spierenbundel, vervaardigd uit het soort verpletterende vleselijkheid waar de beste slaven van de Mississipi ooit van waren gemaakt, geeft in de prent loepzuiver gestalte aan de Zuid-Afrikaanse rijzigheid van Mandela. Een vertolking met de nano-precisie waarmee Javier Bardem bijvoorbeeld in de huid zou kunnen kruipen van Erik De Rode of de millimeterpapieren nauwkeurigheid waarmee Jan Decleir de rol van Mussolini zou kunnen spelen. De Amerikaanse film executives lopen tegenwoordig zo hoog op met Afrika dat de hoofdrol deze keer eens naar een echte Afrikaan mocht gaan en niet naar goede gewoonte naar Denzel Washington, de enige neger waar je mee mag trouwen van je grootvader- als het echt moet dan. (Elba is weliswaar in Hackney geboren, maar ze konden de rol toch niet aan Charlize Theron geven?). Om maar te zeggen dat het respect voor de Afrikaanse cultuur en voor de figuur van Mandela anno nu in het Westen overweldigend groot is.

Heeft Mandela ons dan niet allemaal veranderd? Geïnspireerd? Heeft Madiba, de gemeenschappelijke grootvader van alle mensen van goede wil, die vermaledijde verandering teweeg gebracht? Die verandering waar iedereen altijd over lult, maar die je nooit ergens ziet?

Jawel?

Jawel!

Ook Prins William onderschrijft dit.

Toen het tragische nieuws hem ter ore kwam verklaarde hij freestylend dat Mandela een buitengewone en inspirerende man was geweest. Prinses Kate probeerde ongemakkelijk en een klein beetje tevergeefs het glamourcellofaan waarmee haar gezicht was overspannen tot een diepernstige plooi te vouwen terwijl ze gade sloeg hoe haar echtgenoot tussen de soep en de patatten de microfoon rockte met een impromptu eerbetoon aan een man die in vele westerse landen decennialang geboekstaafd stond als terrorist. Dat heb je met westerlingen. Ze kunnen je van de ene dag op de andere lossen als een baksteen zoals Khadaffi overkwam, maar heel af en toe kan je hen ook wel betrappen op het doodknuffelen van een opgeraapte baksteen. Mandela is binnen dat register de opgeraaptste baksteen der bakstenen. In de volksmond worden zo’n mensen tegenwoordig vulgair ‘een grote inspiratiebron’ genoemd.

Want u bent er de afgelopen dagen allicht ondertussen mee dood gemept, Mandela als inspiratie. Als inspiratie voor onze eigen koning Filip.Tevens een inspiratie voor Yves Desmet. Een inspiratie voor de plutocraten en proleten. Een inspiratie voor kapsters met een tumblr-account. Een inspiratie voor overambitieuze secretarissen van jongerenpartijen. Een inspiratie voor morsige zangeresjes. Een inspiratie voor young creatives. Een inspiratie voor extreem-linksen die een hekel hebben dat men ze extreem-links noemt. Een inspiratie voor de voorzitters aller landen. Een inspiratie voor verwaaide barista’s. Een inspiratie voor zij die ’s avonds puree uit een zakje verwarmen in de microgolfoven. Een inspiratie voor zij die het altijd druk hebben. Een inspiratie voor de klaplopers.

In een notendop: een inspiratie voor iedereen.

Zelfs voor wijlen baron Vlerick, nationale trots en businessschoolmagnaat, was Mandela onrechtstreeks een inspiratie. Vorige eeuw richtte hij samen met andere onbaatzuchtige meneren als Jef Valkeniers en Karel Dillen een clubje op om solidair te zijn met de Zuid-Afrikanen, Protea. Solidariteit met de enige Zuid-Afrikanen met stemrecht, zijnde de blanken. Natuurlijk.

Ik wil maar zeggen dat er nogal duchtig geïnspireerd wordt. En weet u wat? Het is niet om aan te zien.

Het onrechtmatige gebruik van de term inspiratie komt overgewaaid uit het hedendaagse Angelsaksische taalgebruik dat gekenmerkt wordt door een wurgend overaanbod aan hyperbolische hysterie en overspannen overdrijvingen. Een typisch idioom uit een cultuur waar iedereen schijnbaar terminaal neurotisch is. Wanneer men iemand inspirerend vindt, bedoelt men gewoon dat men diep ontzag voor die persoon ervaart. Maar zoiets klinkt naar huidige normen armoedig kaal. Noem me een purist, maar mij bekruipt altijd een soort smetvrees wanneer ik iemand hoor zeggen dat hij diep-geïnspireerd is. Ik vrees dan steeds dat die persoon plotsklaps een karrenvracht geïnspireerde inspiratieliteratuur bij elkaar gaat pennen of een hele collectie onbenullige installaties in elkaar gaat timmeren. Toevallig nog zoiets wat niet om aan te zien is.

Men kan er niet omheen in deze geglobaliseerde wereld, op het web, ons digitale pleintje: inspiratie is alomtegenwoordig onder de vorm van inspirationele quotes op Facebook, inspirationele TED-conferenties, inspirationele zelfhulpboeken, inspirationele portretten van CEO’s in de weekendbijlagen. Er is zelfs het fenomeen thinspiration , een term die betrekking heeft op de zee anorexiablogs op het net, die jonge meisjes moeten inspireren om zich uit te hongeren.

Het spreekt boekdelen dat mijn spellingscontrole het woord inspirationeel net in het rood onderlijnde. De hele Engelstalige inspirationele reutemeteut past niet echt bij de vale kleur van onze Vlaamse nuchterheid. Die vale vlaamsheid siert ons. Wij zullen nooit zeggen dat we dood zijn omdat iemand net de sterren van de hemel heeft gezongen. We zeggen wel dat de sterren van de hemel zijn gezongen. Poëzie.

Minder poëtisch is de constante semantische devaluatie van woorden die ooit ergens voor stonden. Inspiratie, creativiteit, engagement. Heden ten dage zijn ze verworden tot een onafgebroken en onbestemd geruis. Zoals het krassende geluid van een kaduke luidspreker. Ze interfereren met datgene waarvoor we onze taal met vallen opstaan bezigen: om te verwoorden wat nog geen woorden heeft. Een poging om betekenis te geven aan wat ons omgeeft.

Noem mij naast een purist gerust ook nog een oubollige romantica, maar inspiratie is voor mij die quasi-goddelijke beroering van je geest door de wind der schepping. De eolische harpen die je gaan aanzetten tot de meest arrogante daad die bestaat: iets toevoegen aan de orde der dingen. Het lef hebben om iets ter wereld te brengen omdat je het wil, niet omdat de natuur het zo heeft gewild. Wars van de natuurwetten. Buiten de maat der dingen.

Die arrogantie om de gevestigde orde te wijzigen is een kenmerk dat Mandela zeer duidelijk heeft gekarakteriseerd doorheen zijn bestaan. Een opzet waar hij ook weergaloos in is gelukt.

Aan zij die zich zogezegd geïnspireerd voelen door zijn dadendrang, vraag ik dus, waar is al die inspiratie dan naartoe?

Wanneer prins William verklaart dat hij Mandela een inspirerend figuur vindt, dan wil ik weten wat hij daar tot nog toe mee heeft gedaan. Zijn uitgedunde kruin begroeid met helazige plukjes schaamhaar, haast strategisch zedig op zijn schedel geplaatst, kan nauwelijks de schaamte verhullen wanneer hij woorden gebruikt die vele maatjes te groot zijn voor hem. Die amper kunnen verbergen dat koninklijke families in Europa amper hun soortelijk gewicht in de schaal durven te leggen om echte verandering aan de dag kunnen leggen. Al was het maar louter ceremonieel.

Het maakt de goegemeente bijzonder sympathiek dat ze een figuur als Mandela in haar hart draagt. Dat ze zijn doorzettingsvermogen, zijn gebrek aan bitterheid, zijn onstuitbare drang tot maakbaarheid looft. Maar men kan mijn inziens onmogelijk waarlijk geïnspireerd zijn door zo’n grote meneer als men een lulletje rozenwater is die naar premières gaat. Zelfs als men van heel goede huize is.

Inspiratie komt met verantwoordelijkheid. Inspiratie is een woord met een betekenis. Alles van betekenis moet op zijn minst een poging zijn tot juiste articulatie.

Een eerbetoon is pas een echt eerbetoon met de vereiste pudeur. Het is een kunst die stilaan verloren gaat.

Zelfs in het vale Vlaanderen.