Na bijna zestig jaar loopt de heerschappij van de Castro’s over Cuba af: de eerste vicepresident Miguel Díaz-Canel neemt nu het roer over.
Een Cuba zonder een Castro aan de macht: het is bijna onvoorstelbaar. Alle Cubanen onder de zestig waren nog niet eens geboren toen Fidel en Raúl Castro op 1 januari 1959 aan de macht kwamen. Maar het ongelofelijke heeft zich voltrokken: Raúl treedt af als president van Cuba en nu komt er na 59 jaar en 209 dagen een einde aan de heerschappij van de Castro’s. Raúl kwam in 2006 als vicepresident even ’tijdelijk’ zijn zieke broer Fidel vervangen, maar is inmiddels al weer bijna twaalf jaar de baas. Formeel is hij president sinds 24 februari 2008. Bij zijn benoeming beloofde hij na maximaal twee termijnen van vijf jaar terug te zullen treden, en hij lijkt nu woord te houden. Zijn rechterhand en eerste vicepresident Miguel Díaz-Canel volgt hem op.
Tot Raúl Castro sterft, maakt het hoogstwaarschijnlijk niet zo veel uit wie formeel president is in Cuba.
Díaz-Canel kennen de Cubanen als de zwijgzame figuur op de achtergrond. Raúl koos hem in 2013 totaal onverwacht als zijn tweede man en liet zich de afgelopen jaren steeds vaker door hem vertegenwoordigen in binnen- en buitenland. Díaz-Canal is een civil, zoals ze in Cuba zeggen, dat wil zeggen: geen revolutionair die nog heeft meegevochten in de guerrilla – maar die generatie is zo goed als uitgestorven. Hij houdt van fietsen, is een fan van The Beatles en heeft zich een modern uiterlijk aangemeten, compleet met spijkerbroek.
De uitverkorene wordt op zijn eerste dag als president 58, maar het ziet er niet naar uit dat die generatieverversing ook tot een politieke verversing gaat leiden. Díaz-Canel wordt omschreven als de modelapparatsjik, die drie decennia lang gestaag is opgeklommen in de hiërarchie. Hij is aangewezen om de continuïteit van het socialistische bewind te garanderen. Zijn baas zelf noemde hem een voorbeeldige volger van de Cubaanse Revolutie: ‘Hij is geen omhooggevallen of onvoorbereid man’, maar al ‘dertig jaar loyaal en met solide ideologische vastberadenheid’.
Waarvoor staat Díaz-Canel? Erg duidelijk is dat niet. Vóór Díaz-Canel pleit, zeggen zijn verdedigers, dat hij ‘weet te luisteren’ naar de gewone man. Hij schijnt ook voorstander te zijn van een betere toegang van de Cubanen tot internet en van een wat kritischer pers. Mocht dat waar zijn, dan is het al heel wat. Tegelijk trekt hij fel van leer tegen de oppositie. Vorig jaar zette die een video op YouTube waarin hij de leiders van de Communistische Partij voorhoudt onvermoeibaar te blijven strijden tegen de ‘contrarevolutionairen’.
Het opstappen van Raúl Castro is een symbolische gebeurtenis van formaat in Cuba, maar de politieke reikwijdte ervan is gering. Het maakt hoogstwaarschijnlijk niet zo veel uit wie formeel president is, tot het moment dat Raúl sterft – hij is 86, maar schijnt nog goed gezond te zijn. Zo blijft hij als partijvoorzitter het leger en de staatsveiligheidsdienst controleren.
De nieuwe Cubaanse president benadrukt dat onder zijn leiding Cuba niet op de schop gaat: ‘Ik voorzie geen breuken in ons land. Ik denk dat er vóór alles continuïteit moet zijn.’ Dat neemt de oppositie, die hem ziet als een grijze muis, hem niet in dank af. Maar omdat niemand weet wat hij werkelijk denkt, is het niet uitgesloten dat, zodra Raúl komt te overlijden, die grijze muis plotseling tot leven komt en zich ontpopt als een ware hervormer.
