Wat als we migratie nu eens niet als ‘een probleem’ beschouwen, maar zien als ‘de historische gang van zaken?’ 5 migratiemythes onder de loep.
Staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken (N-VA) maakte recent ‘goed nieuws’ bekend. Het aantal regularisaties van mensen zonder papieren is in 2014 met een kwart gedaald ten opzichte van het jaar voordien. ‘Francken is blij met de daling van het aantal regularisaties om humanitaire redenen, aangezien dit een uitzonderingsregeling blijft’, klonk het.
Dezelfde week publiceerde de mensenrechtenorganisatie Amnesty International haar jaarverslag waarin ze spreekt van de ‘ergste vluchtelingencrisis sinds de Tweede Wereldoorlog. De kaap van de 50 miljoen vluchtelingen werd overschreden. ‘Het is weerzinwekkend om te zien hoe rijke landen hun energie en middelen investeren in het buitenhouden van mensen in plaats van het beschermen van mensenlevens.’ Ironisch: terwijl de vluchtelingenstroom wereldwijd records breekt, sluit Europa (én België) meer en meer de grenzen.
Reactie kabinet staatssecretaris Theo Francken:
‘Staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken (N-VA) maakte bekend dat door het groeiend aantal conflicten wereldwijd het aantal asielaanvragen stijgt, maar ook het aantal erkenningen gaat omhoog.
Dit komt door de groeiende groep vluchtelingen uit conflictgebieden zoals Syrië, Irak. Deze mensen ontvluchten hun land uit een gegronde vrees voor hun leven en vragen bij ons bescherming aan en deze krijgen ze ook. Zo bedroeg het herkenningspercentage voor Syrië in januari 2015 97.2%.
Mensen die hun land ontvluchten uit gegronde vrees voor hun leven, krijgen de bescherming waar ze recht op hebben.
Overigens sluiten wij de Belgische grenzen voor vluchtelingen, in de zin van de Conventie van Genève, niet’
Migratie als constante in de geschiedenis
Dat politici trots verkondigen dat ze het aantal nieuwkomers hebben teruggedrongen, creeërt een negatief beeld rond migranten. Een beeld dat na een tijd gaat leven onder de bevolking, die migratie en migranten als inherent negatief gaat beschouwen.
Munitie voor het volgende migratiedebat: 5 (controversiële) stellingen genuanceerd
Maar wat als we migranten nu eens niet als een probleem zouden beschouwen ‘dat opgelost’ moet worden? Wat als we migratie simpelweg zien als een historische gang van zaken, als een constante regel in de geschiedenis: hoe meer economische tegenslag, hoe meer oorlogen en conflicten, hoe meer mensen op de vlucht slaan.
Volgens de gerenommeerde professor Stephen Castles (Universiteit van Sydney) hoort migratie als vorm van mobiliteit bij een globaliserende en ongelijke wereld. ‘Migratie is verandering, geen oorzaak of gevolg ervan’, zegt hij. Volgens hem is er nood aan een oordeelkundig beleid dat ook rekening houdt met de nieuwste vormen van migratie.
Want zowel rechtse als linkse politici profileren zich graag op het thema met (forse) stellingen, die vaak klakkeloos worden overgenomen en herhaald. Zo gaan migratiemythes hun eigen leven leiden. Deze vijf bijvoorbeeld.
1. ‘We worden overspoeld door migranten’
Het aantal migranten in absolute cijfers is inderdaad toegenomen, maar ook de wereldbevolking nam fors toe. In de laatste halve eeuw steeg het aantal internationale migranten minder snel dan de wereldbevolking, blijkt uit cijfers van Castles.
Op dit moment is ongeveer 3 procent van de mensen een internationale migrant, wat dus wil zeggen dat 97 procent géén migrant is.
Ook het belang van binnenlandse migratie wordt vaak over het hoofd gezien. Alleen in China al zijn er 100 miljoen interne migranten.
Hoe komt het dat het aantal nieuwkomers wordt overschat? Een grote factor is de ongelijke verdeeldheid.
Zo heeft ongeveer 15 procent van de Antwerpenaren een migratieachtergrond, terwijl sommige landelijke gemeenten in West-Vlaanderen amper nieuwkomers tellen. Toch zijn het de beelden van gekleurde steden die blijven hangen, net zoals de foto’s van gammele bootjes met vluchtelingen op ons netvlies gebrand staan. Deze foto’s versterken het gevoel van ‘overspoeling door migranten’.
Of neem Syrië, waar al 11 miljoen mensen op de vlucht sloegen. 95 procent daarvan zoekt onderdak in de buurlanden, terwijl er tot nu toe 150.000 Syriërs levend en wel in Europa zijn geraakt. Geen echte overspoeling, dus.
2. ‘Migratie is een bedreiging voor de veiligheid’
‘Twaalf illegalen ontsnapt uit gesloten centrum’, ‘Politie jaagt op mensen zonder papieren’, ‘Migrant blijft te arm en te laaggeschoold.’
Zulke titels in kranten en op nieuwswebsite creëren onmiddellijk een negatief gevoel. De migrant wordt gepercipieerd (en soms zelfs behandeld) als een misdadiger. Zijn misdaad: hij wil als nieuwkomer een leven opbouwen in een veilig(er) land. De negatieve framing van migranten gebeurt subtiel, zonder dat we er bij stilstaan. Termen als terugdringen, overspoelen, tsunami aan, …, zijn gemeengoed geworden. Hierdoor criminaliseren we systematisch mensen op de vlucht . Agenten die razzia’s houden op illegalen – overigens een zeer stigmatiserend woord omdat daarmee de identiteit van iemand gereduceert wordt tot de toestand waarin hij of zij verkeert – versterkt alleen maar het beeld dat mensen zonder verblijfsvergunningen criminele feiten plegen.
Dat bleek al in in 2013, toen het Europees Netwerk tegen Racisme (ENAR) een rapport publiceerde waaruit bleek dat de discriminatie van moslims wijdverspreid is in Europa en vaak explicieter dan de discriminatie van andere religieuze of etnische groepen. MRAX (Mouvement contre le racisme, l’antisémitisme et la xénophobie) leverde de cijfers voor België aan: 80 procent van alle klachten op basis van religieuze overtuiging was afkomstig van de moslimgemeenschap. Van die klachten ging 51 procent over islamofobie in de media of op internet, 19 procent in de werksfeer en 11 procent in het onderwijs.
De uitspraak van verschillende politici dat de multiculturele samenleving gefaald heeft, zindert nog na in de hoofden van veel Europeanen. Door de economische crisis sneuvelden veel banen, waardoor de migrant des te meer als concurrent wordt aanzien. En de dreiging van IS wakkert de islamofobie alleen maar aan.
Ook directeur van het Centrum voor Gelijkheid van Kansen en Racismebestrijding Jozef De Witte waarschuwt de laatste jaren voor de groeiende islamfobie: ‘Er is een verschuiving van een haatdiscours tegen vreemdelingen in het algemeen naar een haatdiscours tegen moslims of vermeende moslims in het bijzonder.’
Maar dit is uiteraard geen nieuw fenomeen, ook de landverhuizers die in de negentiende eeuw via Antwerpen met de Red Star Line naar de Verenigde Staten migreerden werden door een deel van de Antwerpenaars bestempeld als ‘een last.’ Net zoals niet alle Romeinen blij waren met de nieuwkomers toen hun stad Grieks werd.
3. ‘Immigratiebeperkingen zorgen voor minder migranten’
De angst uit de vorige stelling heeft tot gevolg dat Westerse landen een restrictiever beleid voeren om migranten tegen te houden. Muren worden opgetrokken en quota worden ingesteld.
Maar die strenge maatregelen blijken niet het gehoopte effect te beogen: ze werken net averechts. Het aantal nieuwkomers neemt immers toe in plaats van af.
Ook de offers die mensen brengen om Europa te bereiken, worden steeds groter. Volgens cijfers van het VN-vluchtelingenagentschap UNHCR verdronken in 2014 alleen al 3.400 vluchtelingen en migranten in de Middellandse Zee op weg naar Europa.
Slechts één groep haalt hier voordeel uit: de mensensmokkelaars. Zij vragen steeds hogere bedragen om vluchtelingen in mensonwaardige omstandigheden te laten ‘reizen’. Wie vanuit Mauritanië naar Europa wil gebracht worden, betaalt 600 euro (zonder garantie) of 900 euro (met garantie). Wie de overzet met een iets ‘comfortabelere’ vissersboot wil maken, moet al met 1.800 euro over de brug komen.
Reactie kabinet Staatssecretaris Theo Francken:
‘Wie zegt dat mensensmokkelaars geen voordeel halen uit ‘open grenzen’? Dit zou immers een nog grotere incentive kunnen betekenen.’
4. ‘Ontwikkeling in herkomstlanden zal migratie beperken’
Hier moet uiteraard een onderscheid gemaakt worden tussen vluchtelingen en migranten, maar in de laatste categorie hebben de allerarmsten sowieso niet de middelen om te migreren.
De grootste migratiestromen naar het Noorden komen namelijk uit de middeninkomenslanden. Door het hogere welvaartsniveau hebben mensen daar niet alleen meer middelen om te migreren, ze beschikken ook over meer communicatiekanalen om hun tocht voor te bereiden.
5. ‘Migranten zijn laagopgeleid en hebben weinig middelen’
In de jaren zestig trok België specifiek ongeschoolde arbeiders aan die aan de slag konden in de mijnen en in fabrieken. Maar tussen 1995 en 2005 zijn veertig procent van de migranten naar België, Luxemburg, Zweden en Denemarken hoogopgeleid, blijkt uit cijfers van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OECD). Tijd dus om dit clichébeeld wat bij te schaven.
Zo komt de grootste groep nieuwkomers in ons land uit de Europese Unie. Van niet Europese-migranten vormen de Congolezen de derde grootste minderheid (na Turken en Marokkanen). ‘Wat veel mensen niet weten is dat zij gemiddeld gezien hoger opgeleid zijn dan de Belgen’, benadrukt Bambi Ceuppens, doctor in de antropologie en verbonden aan het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika in Tervuren.
Verhalen van migranten bevatten heel wat teleurstellingen, maar ook successen. Net zoals de ‘avonturiers’ uit Europa begin twintigste eeuw de Verenigde Staten en Canada mee vorm gaven, zijn een heleboel nieuwkomers die vandaag Europa bereiken moedige en ondernemende mensen. Want wie zoveel geld neertelt en gevaar durft te trotseren om hier te geraken, toont wilskracht.
Migratie is geen zwart-witverhaal, je kan niet voor of tegen zijn
Deze stellingen tonen aan dat migratie geen zwart-witverhaal is waarin je simpelweg voor of tegen kan zijn. Dat verhaal is bovendien nog altijd een met mensen in de hoofdrol.
Gezinnen die door IS op de hielen gezeten worden. Ouders die door extreme droogte hun kinderen niet te eten kunnen geven. Kinderen die hun ouders verliezen aan kogels, brandbommen of de wreedheid in folterkelders.
En tussen die uitzichtloosheid of gruwel en de veilige havens van Europa ligt ‘slechts’ een oceaan? Wie van ons zou dan de sprong niet wagen?
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier