De huidige migratiegolf is niet de oorzaak van de opkomst van het populisme in Europa, maar functioneert wel als een katalysator. Dat stellen onderzoekers van de technische universiteit in Dresden en de universiteit van Duisburg-Essen in een studie dinsdag.
Het steeds sterker om zich heen grijpende populisme in onze contreien wordt niet veroorzaakt door de zogeheten vluchtelingencrisis. De oorzaken ervan liggen namelijk dieper. Feit is wel dat de aankomst van de vele asielzoekers in Europa ervoor heeft gezorgd dat oude conflicten in Europa opnieuw en verscherpt naar boven komen.
Kortom, de conflicten waren er al, maar bleven tot voor kort veelal onder de radar, concluderen de onderzoekers. Ze onderzochten op vraag van de Duitse stichting Mercator de samenhang tussen migratie en populisme in Duitsland, Italië, Oostenrijk, Polen, Zweden, Tsjechië, Nederland en Groot-Brittannië.
De latente conflicten die de voorbije jaren opnieuw in de Europese samenleving aan de oppervlakte kwamen, zijn erg divers en kunnen niet worden teruggebracht tot één enkele oorzaak. Sommige conflicten zijn van culturele aard, andere eerder socio-economisch of politiek geïnspireerd. Daarnaast zorgt migratie ervoor dat ook regionale en nationale twisten weer prominenter op de voorgrond treden, zoals bijvoorbeeld de spanningen tussen Oost- en West-Duitsland, het noorden en zuiden van Italië of tussen Engeland en de rest van Groot-Brittannië.
Ook de tweespalt tussen Centraal- en West-Europa tekent zich scherper af, luidt het. De studie toont voorts aan dat de forse toename van inwijkende en doorreizende vluchtelingen en migranten aanvankelijk alleen van cruciaal belang was voor het mobiliseren van de rechts-populistische aanhangers. Intussen profiteren de rechts-populistische partijen in de eerste plaats van het grote gewicht dat in de publieke opinie aan het thema migratie wordt toegedicht.
Dat het populisme steeds meer wind in de zeilen krijgt, is dus – zo zeggen de onderzoekers – niet meer rechtstreeks gerelateerd aan de werkelijke instroom van asielzoekers, maar eerder een gevolg van de sterke mediatisering en een gerichte politisering van de kwestie.
In het licht van die bevindingen raden de onderzoekers de beleidsmakers aan om in twee opzichten te differentiëren. Enerzijds is er de vaststelling dat de rechts-populistische successen in de verschillende delen van Europa een andere oorzaak kennen en dus ook op een verschillende manier moet worden aangepakt. Anderzijds moeten de maatregelen die worden genomen om het populisme het hoofd te bieden aan verder onderzoek worden onderworpen. Een vluchtelingenbeleid uitstippelen mag niet het enige antwoord zijn, het zijn vooral de onderliggende spanningen in de Europese samenlevingen die moeten worden aangepakt.
