Middeleeuws wapen tegen IS: ‘uitstellen’

Moslims betogen tegen IS in Mumbai, India © REUTERS
Rudi Rotthier

De Turkse commentator Mustafa Akyol argumenteert dat een middel, dat in de Middeleeuwen tegen gewelddadige geloofsgenoten werd uitgeprobeerd, nu beter kan werken dan toen: ‘irja’, oftewel uitstellen.

Mustafa Akyol, journalist, commentator en essayist, auteur van een boek over liberale islam, gaat in een opiniestuk voor The New York Times in op het breedvoerige artikel ‘Irja’ dat in maart verscheen in Dabiq, het Engelstalig propagandamagazine van Islamitische Staat.

Irja is te vertalen als “uitstellen”, en wordt door IS over 18 pagina’s afgeserveerd als “de gevaarlijkste dwaling”.

Verreweg de meeste leken, schrijft Akyol, en ook verreweg de meeste moslims, hebben nooit van het concept gehoord. Het dateert uit de eerste eeuw van de islam. “In die tijd was er in de moslimwereld een grote burgeroorlog aan de gang, waarbij de voorlopers van de soennieten en de voorlopers van de sjiieten om de macht streden, terwijl een derde groep, de khawarij, andersdenkenden van beide zijden veroordeelde en afslachtte”. Tijdens die burgeroorlog, aldus Akyol, waren er schriftgeleerden die irja voorstelden als de oplossing. Met irja bedoelden ze dat de vraag wie een “echte moslim” was, moest “uitgesteld” worden tot het hiernamaals. “Zelfs een moslim die geen enkel ritueel volgde, en die vele zonden beging, zo redeneerden ze, kon niet afgedaan worden als een ‘afvallige’. Geloof was een zaak van het hart, iets dat alleen God – niet andere mensen – kon beoordelen”.

John Locke

De schriftgeleerden die dit standpunt verdedigden, de “uitstellers”, verloren de discussie, en hadden niet bepaald grote invloed doorheen de geschiedenis, maar hun leer kan de basis vormen van een “tolerante, ongedwongen, pluralistische islam”, schrijft Akyol: “een islamitisch liberalisme”. Hij heeft het er elders over dat dit een islamitische versie van de Engelse Verlichtingsfilosoof John Locke kan worden, waarbij religie niet verdwijnt, maar evenmin indruist tegen de ratio (als verschillend, argumenteert hij, van de Franse Verlichting die religie opdoekt).

Waarom is IS zo bekommerd om irja, waarover elders nog nauwelijks wordt gesproken?

Omdat er een slag gaande is om het hart van de islam. Zowel de stelling dat IS de hoofdstroom binnen de islam vertegenwoordigt, als de stelling dat IS niets met islam te maken heeft, vindt Akyol ridicuul. “Jihadistische leiders zijn doordesemd van islamitisch gedachtegoed, ook al gebruiken ze hun kennis voor perverse en gewelddadige doeleinden”.

Slap fundamentalisme

In het artikel in Dabiq worden de andere fundamentalistische rebellengroepen in Syrië met de term irja terechtgewezen, omdat ze, eventueel uit taktische overwegingen, de sharia onvoldoende of niet zouden toepassen in de gebieden die ze controleren.

Via hen pakt IS “honderden miljoenen” moslims aan die feitelijk zij het onbewust de theorie van irja in de praktijk brengen. Zij maken, volgens het artikel in Dabiq, “van islam gewoon een bewering zonder realiteit. Het mededogen en de vergevensgezindheid van Allah is geen excuus om zonden te begaan”.

Akyol roept moslims op om irja juist te omarmen als tegengif voor IS, via irja “echte godsvrucht te combineren met nederigheid” en zo een einde te maken “aan onze religieuze burgeroorlogen”, die onder meer ingegeven zijn door de “arrogantie om over anderen te oordelen, en macht over hen uit te oefenen in de naam van God”.

In een eerdere column schreef hij: “Laat de problemen door God opgelost worden, en dat moslims intussen kunnen leven en laten leven”.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content