Met de terugtrekking uit het kernwapenverdrag reageren de Amerikanen vooral op China

‘De grootste dreiging van de nieuwe rakettenwedloop is voor Oost-Azië, maar het steekspel tussen Rusland en Amerika zal zich ook boven onze hoofden afspelen’, meent Jonathan Holslag, professor internationale betrekkingen (VUB).

De Verenigde Staten zullen zich nog maar eens terugtrekken uit een internationaal verdrag. Dit keer gaat het om het INF, het verdrag voor Intermediate-Range Nuclear Forces. De verontwaardiging in Europa is groot. ‘Het is ronduit gevaarlijk’, zei een ambassadeur me. ‘Als de VS zich terugtrekken uit het verdrag, dreigt een wereldwijde rakettenwedloop. De Europese landen moeten zich nu doen gelden.’ Tijdens onze discussie werd Washington meermaals verweten opnieuw roekeloos te zijn geweest. De situatie is evenwel complexer.

Het INF is een akkoord dat de VS en de Sovjet-Unie in 1987 met elkaar sloten om een halt toe te roepen aan de ontplooiing van raketten met een bereik tussen de 500 en 5500 kilometer. Die zouden immers het risico op een verkeerde inschatting van de nucleaire afschrikking vergroten. Terwijl bijna alle grote langeafstandsraketten met kernkoppen waren uitgerust, konden veel raketten voor korte tot middellange dracht met of zonder kernkoppen worden ingezet. Bij een lancering zou het bijgevolg minder duidelijk zijn of het om een nucleaire dan wel conventionele aanval ging.

Met de terugtrekking uit het INF reageren de VS vooral op China, en dat komt de Russen niet eens zo slecht uit.

Zowel de Russen als de Amerikanen ontmantelden na de ondertekening van het INF verschillende raketsystemen. Maar het verdrag had twee grote lacunes. Raketten die door vliegtuigen of vanaf schepen worden afgevuurd, waren niet in het akkoord opgenomen. Bovendien deden landen als China niet mee. Het eerste hiaat kwam meteen tot uiting met de bouw van de Russische Kh-55, een kruisraket met een bereik van 500 tot 3000 kilometer. Die werd afgevuurd door een vliegtuig en was dus niet in strijd met het verdrag. Ook de Amerikanen ontwikkelden snel kruisraketten die in de lucht en op zee gelanceerd konden worden, waaronder de bekende Tomahawk. Tijdens de Golfoorlog van 1990-1991, vlak na de Koude Oorlog, werden liefst 1000 van die Tomahawks afgevuurd op Irak.

Economisch verzwakt en militair in de touwen geslagen, zagen de Russen de toenemende Amerikaanse aanwezigheid rondom hun grenzen met lede ogen aan. Het Russische leger werkte voort aan goedkope afschrikking. In 1996 werd een eerste proef uitgevoerd met de Iskander, een wegmobiele raket met een theoretisch bereik van 450 kilometer, maar een effectief bereik dat veel groter is. Van bij de aanvang was er kritiek op die ontwikkeling, want mogelijk strijdig met het INF. De Russen gingen evenwel ongestoord verder. Hún kritiek was dat de Amerikaanse terugtrekking uit het raketverdedigingsverdrag (ABM) in 2003 en de ontwikkeling van onbemande vliegtuigen een flagrantere bedreiging voor het INF vormde.

Een nog groter probleem werden de raketten van China. Sinds de jaren negentig hebben de Chinezen honderden middellangeafstandsraketten in gebruik genomen. Later volgden ook wegmobiele kruisraketten die bijna een kopie leken van de tuigen die de Amerikanen en Russen na het INF-verdrag moesten opgeven. China was geen partij in het INF en kon dus gewoon doorgaan. De raketten van China zetten Moskou er in 2007 toe aan om het INF op de korrel te nemen: ‘Het wordt moeilijk dit verdrag te respecteren als andere landen zulke wapens in onze buurt inzetten’, zei Poetin. Een van de eerste plaatsen waar de Iskander-raket werd ingezet, was aan de Chinese grens.

De grootste dreiging van de nieuwe rakettenwedloop is voor Oost-Azië, maar het steekspel tussen Rusland en Amerika zal zich ook boven onze hoofden afspelen

In een artikel in een krant gelieerd aan het Volksbevrijdingsleger stelden de Chinezen dat zowel de Russen als de Amerikanen voor hen de spreekwoordelijke boom in konden. ‘China zal de opmars van de natie niet laten stoppen’, klonk het. ‘Om de Amerikaanse provocaties te beantwoorden, hebben we meer middellangeafstandsraketten en kruisraketten op het land nodig.’ De Dong-Feng 15 is ideaal tegen Amerikaanse bases in Japan, de Dong-Feng 21 tegen Amerikaanse vliegdekschepen en de CJ-10-kruisraket tegen allerhande doelen langs de maritieme buitenrand. China deed op een gigantische schaal wat de Russen en de Amerikanen niet mochten doen.

Met de terugtrekking uit het INF reageren de Amerikanen dus vooral op China, en dat komt de Russen niet eens zo slecht uit. De publieke teleurstelling in Moskou is groot, maar het Kremlin heeft nu de handen vrij. De Europese landen zullen deze evolutie ondergaan. Ze kunnen hun verontwaardiging uitroepen, maar ze roepen in de woestijn. De grootste dreiging van de nieuwe rakettenwedloop is voor Oost-Azië, maar het steekspel tussen Rusland en Amerika zal zich ook boven onze hoofden afspelen.