‘Ortega gijzelt de Nicaraguanen’

Daniel Ortega (met echtgenote en vicepresident Rosario Murillo). 'Hij is erger dan Somoza'. © GETTYIMAGES

Redactie Knack

10-08-2021, 19:00 Bijgewerkt op: 15-08-2021, 10:31

Op 7 november moeten verkiezingen Daniel Ortega aan een nieuwe ambtstermijn als president helpen. Ter voorbereiding heeft hij al 30 oppositieleiders laten arresteren. ‘Ortega is geen held van de revolutie maar een boef’, zegt mensenrechten- activiste Bianca Jagger.

U bent opgegroeid in Nicaragua toen dictator Anastasio Somoza nog aan de macht was. Veel critici vinden het regime van Ortega nu vergelijkbaar met het schrikbewind van Somoza. Terecht?

Bianca Jagger: Ortega is erger dan Somoza, hoewel Somoza al een wrede dictator was. Ortega heeft het Nicaraguaanse volk gegijzeld. Hij is een dictator die misdaden tegen de mensheid begaat en het volk onderdrukt en vermoordt. Iedereen die hem bekritiseert dreigt het slachtoffer te worden van genadeloze vervolging, te worden ontvoerd en gegijzeld of gevangengezet. De voorbije twee maanden hebben zijn politiediensten en paramilitaire groeperingen 30 oppositieleiders opgepakt, onder wie zeven presidentskandidaten. Alle prominente oppositieleden zijn uitgeschakeld.

Wie zijn de mensen die hij laat oppakken?

Jagger: Zij vertegenwoordigen politici van alle politieke strekkingen. Het zijn afgevaardigden van het middenveld, vrouwen, studenten, arme kleine boeren, journalisten en kleine ondernemers. Wij weten niet waar zij worden vastgehouden en onder welke omstandigheden, want ze mogen geen bezoek ontvangen. Ze krijgen geen advocaat te zien, geen dokter, geen enkel familielid. Hij heeft ze praktisch gegijzeld. Onder hen zijn twee voormalige sandinistische leiders die tegen Somoza hebben gestreden: Hugo Torres en Dora Maria Tellez. Ironisch genoeg hebben zij het ooit mogelijk gemaakt dat Ortega uit de gevangenis werd bevrijd. In totaal zitten er meer dan 150 politieke gevangenen opgesloten. Onlangs heb ik getuigd voor een mensenrechtencommissie in het Amerikaanse Congres en Ortega verzocht toegang te verlenen tot de gevangenissen. In 1979 heeft Somoza mij en het Nicaraguaanse Rode Kruis, met tegenzin, toegestaan de gevangenissen in Managua te bezoeken.

De sluipschutters mikten op de hals, ze schoten om te doden.

U hebt lange tijd de oppositie in Nicaragua gesteund. Hebt u ooit gesympathiseerd met de sandinistische revolutie?

Jagger: Ja natuurlijk, net als miljoenen jonge mensen over de hele wereld. Ik woonde in Nicaragua tot ik in Parijs politieke wetenschappen ging studeren. Als student nam ik deel aan betogingen. Wij zagen de revolutie als een alternatief voor de dictatuur. We hoopten dat ze vrijheid, democratie en gerechtigheid zou brengen.

Hoe groot is de teleurstelling?

Jagger: Ik voel me verraden, zoals ongetwijfeld miljoenen Nicaraguanen die ooit in de sandinistische revolutie hebben geloofd. Daniel Ortega is geen revolutionair leider, hij is een moorddadige dictator. Verkiezingen heeft hij keer op keer vervalst. Hij sloot deals met corrupte politici en de machtigste families van het land, die hij toch niet kon laten vervolgen. Daarom heeft hij een neoliberaal beleid gevoerd. Zij gaven hem in ruil de kans om alle wettelijke instellingen te ontmantelen en de grondwet te wijzigen, zodat hij levenslang kan blijven regeren.

Is hij dan nooit een democraat geweest?

Jagger: Hij is nooit een eloquent of charismatisch politicus geweest. Hij was geen visionair, geen intellectueel. Hij was een boef, geen held van de revolutie. Hij heeft niet eens gevochten in de oorlog, maar zat in de gevangenis.

Wanneer hebt u de sandinisten de rug toegekeerd?

Jagger: Er zijn twee sleutelmomenten geweest: toen de leiders van het ondernemersverbond COSEP werden gevangengezet, en toen ze de inheemse Miskito-bevolking begonnen te vervolgen. Mijn moeder heeft me de ogen geopend, hoewel ze geen politica was maar een huisvrouw. Zij is de eerste die me geleerd heeft wat mensenrechten, democratie, vrijheid, gerechtigheid en rechtsstaat betekenen.

Zijn de sandinisten zo geëvolueerd omdat e (extreem)rechtse contrarevolutionairen gesteund werden door de VS?

Jagger: In de jaren negentig liet toenmalig president Violeta Chamorro de contrarevolutionairen ontwapenen. Ze keerden naar Nicaragua terug. Ik heb destijds aan de grens met Honduras een aantal van hen geïnterviewd voor een documentaire, om hun kant van het verhaal te horen. Soms bekijken we de dingen te veel in termen van zwart of wit, juist of fout. Ik begreep toen dat de meeste kleine boeren onderdrukt en uitgebuit werden door rijke Nicaraguanen, die tegen de revolutie waren. Maar er vielen doden aan beide zijden, zowel bij de kleine boeren aan sandinistische zijde als bij de contrarevolutionairen. Ik moest toegeven dat ik de complexiteit van de contrarevolutie had onderschat.

Hoe denken de boeren vandaag over Ortega?

Jagger: In 2017 publiceerde Amnesty International een rapport over het regime van Ortega en over zijn plan om een interoceanisch kanaal aan te leggen. Hij wilde de kleine boeren verdrijven en hun land in beslag nemen. De boeren waren de enigen die echt beseften hoe rampzalig zo’n megakanaal voor het land zou zijn. Zij werden dan ook het slachtoffer van Ortega en zijn leger. Nog steeds worden veel kleine boeren in Nicaragua vervolgd en vermoord. In 2017 heb ik samen met duizenden Nicaraguaanse boeren deelgenomen aan een protestmars.

U steunde ook de studenten toen ze in april 2018 tegen Ortega op straat kwamen.

Jagger: Ik was met Amnesty International in Nicaragua om mijn steun te betuigen aan de studentenbeweging. Volgens een onderzoek van Amnesty hebben Nicaraguaanse veiligheidstroepen sluipschutters en oorlogswapens ingezet tegen de demonstranten. Ze mikten op de hals, ze schoten om te doden. Veel studentenleiders werden omgebracht, anderen gingen in ballingschap. Ik heb nog steeds contact met hen. Via mijn stichting probeer ik hen een stem te geven, de schending van de mensenrechten aan te klagen. In Nicaragua zelf is dat moeilijk, veel journalisten zijn gevlucht.

Ortega viseert ook artsen. Waarom?

Jagger: Tijdens de studentenprotesten vaardigde de minister van Volksgezondheid een bevel uit dat gewonde demonstranten niet behandeld mochten worden. Ze moesten uit de ziekenhuizen worden weggestuurd. Artsen die hen toch verzorgden, werden ontslagen. Minstens 500 artsen zijn zo hun baan kwijtgeraakt. Nu worden ze weer bedreigd. Ortega ontkende aanvankelijk dat de coronapandemie bestond. Artsen mochten geen mondmaskers dragen en in de ziekenhuizen kregen ze geen beschermende kledij. Artsen die de bevolking waarschuwen voor de gevaren van de pandemie en oproepen om veiligheidsmaatregelen in acht te nemen, worden nu geviseerd.

Kan het tot een gewapende opstand komen, zoals destijds tegen Somoza?

Jagger: De Nicaraguanen willen geen gewapende strijd meer. Ze hebben ooit gevochten voor een revolutie, met als resultaat dat er nu een tiran aan de macht is die nog erger is dan de vorige. Tijdens de oorlog zijn meer dan 50.000 mensen gestorven. De mensen willen een vreedzame, burgerlijke opstand.