‘De Britse publieke opinie aanvaardt nog steeds niet dat de brexit tot harde keuzes dwingt’, zegt politicoloog Luuk van Middelaar.
10 december 2018
De Britse premier Theresa May stelt de parlementaire stemming over het brexitakkoord op het laatste moment uit. De uitstapregeling waarover ze met de EU heeft onderhandeld, krijgt te weinig steun in het Lagerhuis.
Luuk van Middelaar (Universiteit Leiden): Het afgelopen jaar was één groot circus in Westminster. Toen Theresa May in oktober 2016 premier werd, trok ze een aantal rode lijnen. Het Verenigd Koninkrijk wilde niet langer gebonden zijn aan het Europees Hof van Justitie en wilde geen vrij verkeer van personen aanvaarden. Daarom moest het vertrekken uit de interne markt en de douane-unie. Al tijdens de campagne voor het referendum deden de brexiteers alsof daarvoor geen economische prijs hoefde te worden betaald, en ook May bleef dat tot deze zomer beweren. Daardoor aanvaardt de Britse publieke opinie nog steeds niet dat men voor harde keuzes staat.
Zal het ressentiment van de brexiteers nog groeien door een tweede referendum?
Op dit moment kan May geen kant op. Geen enkel kamp heeft een meerderheid in het parlement of in de publieke opinie: de Remainers niet, maar de harde of de zachte brexiteers evenmin.
Het grootste struikelblok is de Ierse kwestie. Wat is er aan de hand?
Van Middelaar: Daar probeert men een onmogelijk kunstje uit te voeren. De EU wil het Ierse vredesproces niet in gevaar brengen, dus mag er geen harde grens komen tussen Ierland en Noord-Ierland, want die zou dwars door gemeenschappen snijden. Ook het VK heeft toegezegd een zachte grens te steunen. Tegelijkertijd willen de Britten uit de douane-unie stappen, en dus zijn grenzen en controles nodig. Die eisen staan haaks op elkaar.
De creativiteit in de Europese politiek is buitengewoon groot. In mijn boek De nieuwe politiek van Europa noem ik dat ‘de Brusselse depolitiseringsmachine’: tegenstrijdige verlangens worden op de lange baan geschoven, achter technische oplossingen verstopt of dankzij semantische slimmigheden met elkaar verenigd. Maar die strategie lukt niet voor Ierland, omdat dat een door en door politieke kwestie is. Het gaat hier om een ‘Grens’, om het verschil tussen wij en zij. Daar helpen technische oplossingen niet.
Waarom zijn de conservatieven zo boos over de Ierse kwestie?
Van Middelaar: Er liggen voorstellen op tafel die een harde grens tijdelijk vermijden. Daardoor zou het VK in een soort douane-unie met de EU blijven. Europa wil dat die overgangsperiode niet eenzijdig opgezegd kan worden voordat de Ierse kwestie is opgelost. De brexiteers vrezen dat ze daardoor tot het einde der tijden in de douane-unie zullen blijven.
Moet er een nieuw referendum komen?
Van Middelaar: Daar bestaat steeds meer animo voor. Volgens de peilingen zou ongeveer 52 procent van de Britten voor ‘Remain’ stemmen. Maar zal alles dan peis en vree zijn? Of zal het ressentiment van de brexiteers nog groeien en zullen de maatschappelijke tegenstellingen verharden? En hoe weet de EU of het Londen dan wel ernst zal zijn? Bovendien kan ‘Leave’ opnieuw winnen.
Hoewel iedereen nu weet dat de brexit tot veel economische schade leidt en dat ‘Take back control’ een grote grap is, is maar drie à vier procent van de Britten van mening veranderd. Na ruim twee jaar van chaos zou je toch verwachten dat dat zestig procent is?
Dit artikel verschijnt woensdag 19 december in Knack.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
