Louis Tobback: ‘Iedereen die niet verontwaardigd is over Trump, heeft een agenda die stinkt’

Louis Tobback © Hatim Kaghat
Peter Casteels

Ook Louis Tobback maakt zich grote zorgen over Donald Trump. De Amerikaanse president zorgt voor een ongeziene aardverschuiving in de wereldpolitiek. ‘Mag ik verontwaardigd zijn als de man die geacht wordt onze vorm van beschaving te verdedigen afdaalt tot toogpraat.’

‘Nee, ik heb spijt dat ik er niet meer bij ben, ‘ antwoordt Louis Tobback op de vraag of hij bang is voor wat er vandaag in de wereld gebeurt. ‘Mijn politieke generatie heeft niets meegemaakt. De politici van voor mijn tijd hebben tijdens en na de Tweede Wereldoorlog moeilijke keuzes moeten maken. Wij moesten ons daarentegen onledig houden met of mensen aan de ene kant van de Lemonnierlaan Nederlands mochten spreken en ze aan de andere kant hun identiteitskaart in het Frans konden krijgen. Net nu ik op het punt sta om zelfs de Leuvense politiek te verlaten, breekt er weer een tijd aan waarin politici belangrijke beslissingen moeten nemen.’

De nestor van de SP.A heeft zich misschien al een hele tijd geleden in Leuven teruggetrokken, maar het wereldnieuws is hij net als de Belgische actualiteit blijven volgen als de erudiete en vranke waarnemer die Tobback is. Hij is net Trump Revealed, een biografie van journalisten van The Washington Post aan het lezen, en raadt het iedereen aan. Maar ook al was er voor de inauguratie al meer over Trump geschreven dan over eender welke andere president in de geschiedenis van de Verenigde Staten, toch kan niemand al precies zeggen wat de man de komende vier jaar gaat doen.

LOUIS TOBBACK: Na twee weken van Donald Trump als president ben ik in ieder geval niet meer bereid te geloven dat hij overdrijft. Dat was een hele tijd overal te lezen: hij zou wel kalmeren. Trump gaat doen wat hij heeft beloofd. En dat is een drama voor de VS, en voor ons.

Clintons probleem is ook ons probleem: wij omringen ons alleen maar met yuppen

Waar maakt u zich het meest zorgen over?

TOBBACK: Ik ben, in alle ernst, ongerust over de politieke machtsverhoudingen op de planeet. Dat klinkt misschien wat hoogdravend, maar dat is echt een zorg. We leven in een wereld waarin maar één land aanspraak kan maken op de titel van supermacht: de Verenigde Staten. Rusland telt niet meer mee, en India en China hebben nu misschien allebei een vliegdekschip, maar de VS hebben daar nog altijd een absoluut meervoud van. Zij zijn het enige land dat in staat is om haar macht en invloed uit te oefenen over de hele wereld en dat ook altijd in de grootste mate heeft gedaan. Wel, aan de leiding van dat land staat nu iemand die eigenlijk alleen nog maar wil buitenkomen als het hem direct iets kan opleveren. Hij geeft de indruk dat hij zich zelfs wil terugtrekken uit de wereld. Dat is een totaal nieuwe toestand, en dat kan een immens probleem worden.

Er zullen nochtans heel wat mensen blij zijn dat de VS eindelijk haar handen thuis houdt in de wereld.

TOBBACK: Dat Xi Jinping, de Chinese president, zoiets zegt, kan ik mij goed inbeelden. De Chinezen geloven nochtans ook niet wat ze vandaag zien en horen van Trump. Maar voor ons zou het bijzonder dom zijn dat te denken. Langs de andere kant is isolationisme een kenmerk van de Verenigde Staten zolang ze bestaan. Dat is een land van twee kusten. Daartussen wonen veel mensen die de oceaan nog nooit hebben gezien en die nooit geïnteresseerd zijn geweest in de rest van de wereld. Ze kunnen zich zelfs niets vorstellen bij de noodzaak van een leger dat hen moet verdedigen. De Mexicanen zullen niet binnenvallen, en de Canadezen waarschijnlijk ook niet.

Dat is een heel andere ingesteldheid dan wij die toch altijd moeten opletten dat de Duitsers, de Fransen of zelfs de Nederlanders ons niet overhoop lopen. Winston Churchill heeft heel veel moeite moeten doen om de Amerikanen bij de Tweede Wereldoorlog te betrekken, en dat is eigenlijk pas gelukt toen de Japanners Pearl Harbor aanvielen. Zonder die aanval, had de Amerikaanse publieke opinie haar isolationisme nooit opgegeven.

Dat is nu wel even anders.

TOBBACK: Na de Tweede Wereldoorlog zagen de Amerikanen inderdaad in dat het nodig was om zich in de wereld te moeien. Het Marshallplan dat de VS voor Europa maakten, was geen liefdadigheidsactie, hé. Ze zagen West-Europa en de immense markt die daarbij hoorde liever niet in handen van Stalin en de Sovjets vallen.

Louis Tobback: 'Iedereen die niet verontwaardigd is over Trump, heeft een agenda die stinkt'
© HATIM KAGHAT

Maar wat denkt Trump over de Amerikaanse rol in de wereld? Stel u voor dat hij tegen Latijns-Amerikaanse landen zegt dat hij enkel nog maar geïnteresseerd is om zaken te doen als het hem direct geld oplevert en dat hij de Mexicanen behandelt zoals hij in zijn campagne heeft beloofd. Stel u voor dat hij de Syriërs aan hun lot overlaat en hen het onder elkaar laat uitvechten – wat Barack Obama ook al gedeeltelijk deed – en dat hij Europa laat voor wat het is. Kan hij zich dat permitteren?

Zegt u het maar.

TOBBACK: Iedereen die twee minuten nadenkt, weet dat hij zich dat niet kan permitteren. Het is geen verstandig idee om de wereld aan de Chinezen en de Russen te laten. Misschien ben ik van het oude systeem en gelden de regels die ik hanteer niet meer.

Ik onderschat Donald Trump niet, hoor. Hij ziet er lomp en dom uit – daar zeg ik niets nieuws mee – maar daarom is hij dat nog niet. Ik denk zelfs dat hij veel slimmer is dan dat hij eruit ziet. Maar misschien vergis ik mij schromelijk. We hebben iets gelijkaardigs meegemaakt met Ronald Reagan in de jaren tachtig. Alleen werd die omringd door beslagen raadgevers zoals Zbigniew Brzezinski. De kaarten liggen vandaag helemaal anders.

De Europese Unie hoopt uit deze chaos recht te kunnen staan als morele supermacht, terwijl we in het verleden de Amerikanen nodig hadden om overeind te blijven. Denkt u dat wij zonder de VS kunnen?

TOBBACK: Die vraag is tot voor heel erg kort nooit ernstig gesteld. Wij gingen er altijd vanuit dat de VS – als het erop aankwam – ons altijd zou bijstaan. Ik ben steeds een koele minnaar van de NAVO geweest, maar daarmee wijs ik de NAVO niet af. Trump lijkt dat soms wel van plan te zijn. Een van de belangrijke beslissingen die we vandaag dus moeten nemen, is of we Europa maken of niet. Na de verkiezingen in Frankrijk en Duitsland zullen we die keuze niet meer kunnen uitstellen.

Onze Guy (Verhofstadt, Open Vld’er en fractieleider van de Europese liberalen, nvdr.) gaat er soms wat woest tegenaan, maar hij heeft gelijk als hij pleit voor een Europees leger. Ik hoorde de Nederlandse minister van Defensie, Jeanine Hennis-Plasschaert, vertellen dat we al genoeg samenwerken. Een Europees leger is nochtans echt wel wat anders dan samen akkoorden sluiten over de aankoop van benzine. Maar gaan we een militaire macht op poten zetten die in staat is Vladimir Poetin te stoppen en te interveniëren in het Midden-Oosten zonder een politieke autoriteit? In een democratie is dat onmogelijk. De Europese Centrale Bank klaagt vandaag zelfs al dat haar monetaire beleid niet wordt gesteund door een politieke autoriteit, en zij als technocraten onterecht alle kritiek en verwijten moeten incasseren. In een fatsoenlijke democratie is zo’n autoriteit dus nodig, of we komen terecht in een situatie zoals in Turkije voor Erdogan, waar de militairen de macht hebben. Iedereen moet dus eens zeggen wat hij met Europa wil.

Een van de belangrijke beslissingen die we vandaag dus moeten nemen, is of we Europa maken of niet. Na de verkiezingen in Frankrijk en Duitsland zullen we die keuze niet meer kunnen uitstellen

Her en der duiken vergelijkingen met de jaren dertig en de opkomst van Adolf Hitler op. Vindt u dat terecht?

TOBBACK: De Verenigde Staten zijn niet het Duitsland van de jaren dertig. Maar we moeten ook niet naïef zijn. Er zijn wel gelijkenissen. Ik heb met Trump al een aantal keer het gevoel gehad dat ik naar beelden zat te kijken die ik herkende van de documentaires van National Geographic. Als er nu een terroristische aanslag wordt gepleegd in de VS en het blijkt een moslim te zijn, kan dat een moment worden zoals de brand in de Duitse Rijksdag. Hitler gaf links de schuld en zag er een aanleiding in om uitzonderingswetten te maken. Dat doet Trump nota bene nu ook al. Internationale handelsverdragen zegt hij eenzijdig op, de Mexicanen wil hij dwingen een muur te betalen die hij zelf bouwt. Dat zijn trekjes van een dictator.

Ten andere, ik mag het van de goegemeente en de pers niet zeggen, maar ook tijdens de avond van de Antwerpse gemeenteraadsverkiezingen (toen N-VA een mars op het Antwerpse stadhuis hield, red.) had ik het gevoel dat ik die beelden al eens eerder had gezien. Ik heb het daarna nog vaker gehad. Ze zeggen dan dat ik overdrijf, maar ik kan er ook niets aan doen dat die herinneringen naar boven komen.

Meent u dat?

TOBBACK: Natuurlijk. Theo Francken is ook voor een kloeke, sterke, gespierde aanpak. Desnoods tegen de rechters in, toch? Daarover moeten we niet rond de pot draaien.

In een communicatierichtlijn raadde N-VA haar parlementsleden aan om niet te veel op de inhoud van het beleid van Trump te reageren, en zich vooral uit te laten over de stijl. Wat zegt dat over die partij?

TOBBACK: Dat een groot deel van de kiezers van N-VA zich goed kan vinden in het beleid van Donald Trump. We moeten daar niet onnozel over doen, vijftien procent van de kiezers van die partij zijn overgekomen van Vlaams Belang. En het VB steunt Trump zelfs openlijk: Filip Dewinter zou ook graag zulke presidentiële decreten tekenen. N-VA zit daar gewrongen. Zoals ik Geert Bourgeois ken, zou hij Trump liever veel sterker veroordelen. De partij wil de gematigde kiezer ook niet al te zeer afschrikken. Maar ze willen ook niet de indruk geven dat ze meedoen met de gauchisten die tegen Trump zijn.

N-VA had het in die richting over de ‘verontwaardigingsindustrie’. Daar is ook wel iets van aan, nee?

TOBBACK: Vindt u dat? Als de leider van de vrije wereld, zoals wij de Amerikaanse president vroeger noemden, met trots en fierheid een decreet tekent dat bepaalt dat iemand zijn land niet meer binnen mag enkel en alleen omdat hij in Soedan geboren is, mag ik dan verontwaardigd zijn? Dat vloekt met het internationale recht, de mensenrechten en de Amerikaanse grondwet waar Trump elke dag een groet aan brengt.

Louis Tobback
Louis Tobback© Belga Image

Gaat het Europese asielbeleid ook in tegen de Europese waarden? Wij weigeren evengoed vluchtelingen.

TOBBACK: Wij weigeren mensen inreisvisa omdat ze criminele feiten op hun kerfstok hebben of omdat ze niet aan alle voorwaarden voldoen. Dat is wat anders dan mensen uw land niet in te laten louter en alleen omdat ze in Libië en Irak zijn geboren, of omdat ze Syrische vluchteling zijn. Maar het klopt dat het Europese beleid verre van perfect is.

Ik ben altijd tegen psuhbacks en tegen de deal met Turkije geweest. Dat hebben we te danken aan de Europese onenigheid, en is toch nog wat anders dan de aanpak van Trump. Weet u wat het Vrijheidsbeeld in de haven van New York zegt? Geef mij al uw verworpenen, armen en uitgestotenen. Trump gedraagt zich daarentegen als een benauwd burgermannetje dat bang is om zijn geld kwijt te raken. Mag ik verontwaardigd zijn als de man die geacht wordt onze vorm van beschaving te verdedigen afdaalt tot toogpraat? Ben ik dan industrieel bezig? Ik vind van niet.

Alles wat Trump doet, wordt bekritiseerd. Zelfs journalisten kunnen weer op sympathie rekenen als ze door hem worden aangevallen.

TOBBACK: Laat ons serieus blijven. Ik heb mijn kritiek op de media ook nooit onder stoelen of banken gestoken, maar ik heb nooit een gehandicapte journalist geïmiteerd voor een publiek. Om zoiets te doen, moet iemand plat crapuul zijn. Maar het wordt hem allemaal vergeven. Ook door Bart De Wever en Theo Francken: we moeten niet zo hysterisch doen. Zij denken aan alle kiezers die achter hen staan en die geen moeite hebben met Trump. Wel, de dag dat ik als burgemeester van Leuven een gehandicapte na-aap, heeft degene van het stadspersoneel die op mijn gezicht slaat groot gelijk. Ben ik hysterisch? Ik denk van niet. Ik ben verontwaardigd, ja. Iedereen die hier niet over verontwaardigd is, heeft een agenda die stinkt.

N-VA’ers hebben het liever over het in hun ogen falende asielbeleid van Angela Merkel.

TOBBACK: Haar ‘Wir schaffen das’ is nochtans van hetzelfde niveau als het pleidooi van Abraham Lincoln om de slavernij af te schaffen. Hij wist dat hij daarmee de helft van zijn bevolking tegen zich ging krijgen, en hij is er later ook om vermoord. Als Trump vandaag gevraagd wordt of zwarten veel harder worden aangepakt door de politie dan blanken, wil hij daar zelfs geen antwoord op geven. Hij vindt er niets van. Trump is een racist. Het is zo eenvoudig als dat.

Als Trump vandaag gevraagd wordt of zwarten veel harder worden aangepakt door de politie dan blanken, wil hij daar zelfs geen antwoord op geven. Hij vindt er niets van. Trump is een racist

Dit jaar zijn er verkiezingen in Europa waar gelijkaardige figuren als Trump kans maken om te winnen. Maakt u zich daar even grote zorgen over?

TOBBACK: Dat hangt er vanaf hoe hun keizers nu op Trump reageren. Denken zij misschien: ik ben kwaad op de politiek, het zijn allemaal zakkenvullers, maar met zo’n sujet als Trump is niemand gediend? In dat geval verheugen Geert Wilders en Marine Le Pen zich onterecht op een verkiezingsoverwinning. Ik kan alleen maar hopen dat er genoeg kiezers zijn die inzien dat zo’n overwinning een catastrofe zou betekenen voor Europa.

Andere politici en commentatoren hebben het gevoel dat ze geen vat meer hebben op veel kiezers. Die mensen krijgen fake news te zien, redeneren irrationeel en zijn niet meer voor rede vatbaar. Deelt u die analyse?

TOBBACK: Nee. Moet ik geloven dat een meerderheid van Fransen in het land van Descartes, een meerderheid van Nederlanders in het land van Spinoza en een meerderheid van Duitsers in het land van Goethe dwazen zijn? Dat lukt mij niet. Natuurlijk, nog een paar Penelope’s (de vrouw van de Franse presidentskandidaat François Fillon die hij betaalde voor een job die ze nooit deed, nvdr.) en we zijn geschoren. Trump kon ook alleen maar winnen dankzij Hillary Clinton. Ik wil niet zeggen dat Bernie Sanders had gewonnen, maar niemand kon ernstig beweren dat zo’n vrouwen als Clinton de vertegenwoordigster was van de traditionele achterban van de Democratische partij. Ze had het zelf over deplorables. Ik zou zoiets nooit over mijn lippen krijgen. Ik geloof als socialist dat mensen deplorabel worden omdat ze in deplorabele omstandigheden moeten leven. Zelfs als het in hun genen zit, kunnen ze er ook niets aan doen. Maar Clinton vond blijkbaar dat ze daar een opmerking over moest maken. Enkel heel erg tegen mijn goesting zou ik voor haar hebben kunnen stemmen.

Hebben wij Wilders, Le Pen en Alternative für Deutschland ook te danken aan het falen van de traditionele partijen?

TOBBACK: Dat is een oneerlijke veralgemening. Maar ik zal een eigenaardige vergelijking maken. Tijdens de inauguratie van Donald Trump werd er veel gelachen met de B-artiesten die optraden. Ik doe daar absoluut niet aan mee. Meryl Streep is één van de beste actrices van onze tijd. Maar het moment waarop zij Hillary Clinton steunt, denkt een boer in de Midwest: daar stem ik niet op. Als Clinton de steun wil krijgen van zulke mensen, had ze eigenlijk iemand als Eddy Wally moeten vragen om campagne voor haar te veren. Alleen, daar is Clinton zelf vies van. Dat is haar probleem, en dat is ook ons probleem. Wij omringen ons alleen maar door yuppen. Drie jaar geleden heeft Eddy Wally hier nog opgetreden met Leuven Kermis. Het hele plein stond vol. Vertel die mensen dat er ook een optreden van Selah Sue in Het Depot bezig is, en er zijn er amper die daarin interesse hebben. Dat hebben wij niet door. We kennen iedereen die in de cultuurbijlage van De Morgen staat, en niemand waar zo’n kiezers naar luisteren.

Louis Tobback: 'Iedereen die niet verontwaardigd is over Trump, heeft een agenda die stinkt'
© belga

Peter Mertens zei het onlangs in Knack. In de volksbuurten komt hij enkel militanten van Vlaams Belang en af en toe N-VA tegen.

TOBBACK: Socialisten zie je daar niet meer. Dat is het drama. Nu, Peter Mertens is zelf volop bezig om van de PVDA een traditionele partij te maken. In Nederland was de SP vroeger tegen de NAVO, tegen het koningshuis en tegen wat weet ik nog allemaal. Ze durven het vandaag amper nog luidop te zeggen. Die partij heeft de PvdA in Nederland ondertussen op een heel aantal punten langs rechts voorbij gestoken.

Hebt u Peter Mertens al langs rechts zien passeren?

TOBBACK: Nog niet, nee. Hij doet alle moeite van de wereld om zich als de redelijkheid zelve te presenteren. Met Ludo Martens is hij zogezegd nooit akkoord gegaan en hij beweert nog nooit een voet in Noord-Korea te hebben gezet. Vraag Mertens eens of hij de NAVO en het Koningshuis nog altijd wil afschaffen. Wedden dat je het hem niet meer gezegd krijgt?

Bent u blij dat bij de voorverkiezingen van de PS in Frankrijk de linksere Benoît Hamon het gehaald heeft van de centrumkandidaat Manuel Valls?

TOBBACK: Eigenlijk wel, ja. Zonder dat ik daarmee per se denk dat hij ook gaat winnen. Dat is tegenwoordig amper nog maar te voorspellen. Kijk naar het lot van Fillon. Hij beging één misstap en is politiek dood. De Tarpeïsche rots, waar vroeger in Rome politieke veroordeelden van werden afgegooid, bevindt zich vandaag wel heel dicht bij het Capitool.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content